سینمای دفاع مقدس روایتی فراتر از جنگ +تصاویر

خبرگزاری میزان: سینمای دفاع مقدس از سال 1360 به طور رسمی آغاز به کار کرد و این دوران بستری بود تا برخی از بهترین آثار سینمای ایران بعد از انقلاب به وجود آیند.

در همان سال‌های اولیه، دو فیلم به نام "مرز" در سال 1360 و "برزخی‌ها" در سال 1361 ساخته شدند. مرز ساخته "جمشید حیدری" روایت دفاع یکی از اهالی روستای مرزی در برابر هجوم ارتش دشمن بود.

 

برزخی‌ها به کارگردانی "ایرج قادری" نیز نمونه دیگری از فیلم‌های دفاع مقدس در ابتدای راه بود. در روز 22 بهمن 1357 گروهی مجرم عادی از زندان می‌گریزند. آنها که قصد دارند از کشور خارج شوند، در دهکده‌ای مرزی با مردی به نام سید یعقوب آشنا می‌شوند که می‌کوشد با اعمال و گفتارش زندانیان را از فرار باز دارد. آنها ابتدا موعظه‌های سید یعقوب را به ریشخند می‌گیرند، اما به مرور پس از تجاوز ارتش بیگانه به خاک میهن، تحت تأثیر فداکاری سید یعقوب و اهالی دهکده قرار می‌گیرند و از روستا دفاع می‌کنند و جان خود را از دست می‌دهند.

بسیاری از سینماگران، سینما را با جنگ تجربه کردند و فیلم‌هایی که در بستر جنگ ساخته شده هیجان و حادثه را با حالات عرفانی و عدالت طلبی افراد را در بطن جنگ پیوند می‌زند که می‌توان به فیلم‌های نینوا (رسول ملاقلی پور 1363)، آوای غیب (سعید حاجی‌میری 1363)، پرواز در شب (رسول ملاقلی پور 1365)، انسان و اسلحه (مجتبی راعی 1368) در مسلخ عشق (کمال تبریزی 1370) اشاره کرد.

در طرف دیگر جنگ به مدد جلوه‌های ویژه تحرک بیشتری می‌یابد ولی موضوع داستان و پایان آن کاملا مشخص است. فیلم‌هایی مانند بلمی به سوی ساحل (رسول ملاقلی پور 1364)، کانی مانگا (سیف الله داد 1367)، عقاب‌ها (ساموئل خاچیکیان 1364) و افق (رسول ملاقلی پور 1367) نمونه‌های موفق این نوع سبک‌ها در زمان جنگ هستند.

در طول سالهای جنگ دوربین‌های سینماگران روی صحنه‌های جنگی بیشتر ذوم کردند و اگر گاهی هم گوشه چشمی به پشت جبهه داشت بازهم بیشتر می‌خواستند، میدان جنگ را نشان دهد.

دفاع مقدس در سینمای ایران فقط در حد یک جنگ نبوده است و در واقع جنگ ایران آمیزه ای از اعتقادات و دفاع از ارزشهاست و این از معدود خصایصی است که فقط در سینمای ایران با عنوان "دفاع مقدس" شکل گرفت و آن را از انواع دیگر، سینماهای جنگ دنیا متفاوت کرده است.
خاتمه جنگ دوران تازه‌ای را برای فیلم‌های تازه دفاع مقدس و جنگی رقم زد. به فیلم‌هایی که در این دوران ساخته می‌شوند می‌توان گفت که به نوعی توانسته‌اند هم به جبهه و هم به پشت جبهه بپردازند یعنی در واقع جنگ را در پشت خاکریزها هم نشان داده‌اند، که می‌توان به فیلم‌های: دیده‌بان (ابراهیم حاتمی‌کیا 1368)، دندان مار (مسعود کیمیایی 1368)، مهاجر (ابراهیم حاتمی‌کیا 1368)، در کوچه‌های عشق (خسرو سینایی 1369)، بازی بزرگان (کامبوزیا پرتوی 1369)، هور در آتش (عزیز الله حمیدنژاد 1370)، عملیات کرکوک (جمال شورجه 1370)، از کرخه تا راین (ابراهیم حاتمی‌کیا 1371)، جنگ نفت‌کش‌ها (محمد بزرگ‌نیا 1372)، آخرین شناسایی (علی شاه‌حاتمی 1372)، حمله به اچ3 (شهریار بحرانی 1373)، سفر به چزابه (رسول ملاقلی‌پور 1374)، بوی پیراهن یوسف (ابراهیم حاتمی‌کیا 1374)، لیلی با من است (کمال تبریزی 1374)، دکل (عبدالحسن برزیده 1374)، سفر به چزابه (رسول ملاقلی پور 1374)، مردی شبیه باران (سعید سهیلی 1375)، آژانس شیشه‌ای (ابراهیم حاتمی‌کیا 1376)، روبان قرمز (ابراهیم حاتمی‌کیا 1377) و متولد ماه مهر (احمدرضا درویش 1378) اشاره کرد.

از دهه 80 تا به حال سینمای دفاع مقدس با فیلم‌های متفاوت تری روبرو بوده است، گرچه اصل سینمای دفاع مقدس در فیلم‌ها دنبال می‌شود.

از دهه 80 تولید و ساخت فیلم‌های ژانر دفاع مقدس با افت روبرو بوده است اما از این دهه به سینمای دفاع مقدس آثارها با پختگی بیشتری ساخته شده است.

دوئل (احمدرضا درویش 1382)، طبل بزرگ زیر پای چپ (کاظم معصومی 1383)، شب بخیر فرمانده (انسیه شاه‌حسینی 1384)، اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد 1385)، پاداش سکوت (مازیار میری 1385)، روز سوم (محمدحسین لطیفی 1385)، نفوذی (احمد کاوری مهدی فیوضی 1387)، بدرود بغداد (مهدی نادری 1388)، سیزده 59 (سامان سالور 1390) و ملکه (محمد علی باشه آهنگر 1391) از موفق ترین فیلم‌های دفاع مقدس از دهه هشتاد تا به حال محسوب می‌شوند.

سینمای دفاع مقدس ایران، اما در دهه 90 با رشد شدیدی کار را شروع کرد و توانست قدرت سالیان گذشته را بازپس گیرد. با این وجود نقطه مثبت سینمای ارزشی و دفاع مقدس در ایران نوعی تغییر در نگرش و جریان فکری سینمای دفاع مقدس بود.

هرچند میزان تولیدات آثار دفاع مقدس چندان قابل مقایسه با آن سالها نبود اما برخی آثار درخشش عظیمی را در سینمای این ژانر ایجاد کردند.

شیار 143، اروند، آباجان، ضد گلوله، چ، بادیگارد از جمله آثاری بودند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم با مفهوم دفاع روبرو بوده و جزو آثار به یادماندنی سینمای ایران بعد از سال 90 شدند. سینمایی که حالا با نگرشی متفاوت و با حضور جوانان فیلمساز اتفاقات بسیار روشنی همچون "ایستاده در غبار" و "ماجرای نیمروز" را در خود دارد.

در این بین دفاع از حرم و اوضاع منطقه از چشم تیزبین فیلمسازان ارزشی دور نمانده و شاهد تولید برخی آثار همچون "جشن تولد" در این زمینه هستیم. همچنین به تازگی ابراهیم حاتمی کیا پروژه "به وقت شام" را به پایان رسانده است. این فیلم به طور مستقیم به روایت مدافعان حرم می پردازد.