خبرگزاری مهر-گروه استان ها: مجتبی کاور: باگذشت سه دهه از جنگ تحمیلی هر روز ابعاد تازه ای از رشادت های دوران دفاع مقدس منتشر می شود که این نشان از تداوم ایثار و شهادت است.
ایلام یکی از استان های مرزی در دوران دفاع مقدس خط مقدم جنگ نابرابری بود که صدام به پشتوانه آمریکا و متحدانش به راه انداخته بود ولی خوشبختانه مردان و زنان این استان در مقابل دشمن تا دندان مسلح با دست خالی در کنار رزمندگان از وجب به وجب خاک این خطه از کشور پهناور ایران پاسداری کردند.
سالهای زیادی از آن دوران می گذرد. بیشترین شهر های درگیر جنگ در استان ایلام شهرستان های مهران و دهلران بودند، شهرستانهایی که هنوز کوچه وپس کوچه هایشان بوی ایثار و شهادت می دهد.
شهرستان دهلران با داشتن 220کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق به عنوان یک شهرستان استراتژیک در دوران جنگ برای رژیم بعث عراق محسوب می شد چرا که دهلران به عنوان یک نقطه ثقل بین غرب و جنوب یکی از معابر هجوم رژیم بعث برای اشغال استان خوزستان در دستور کار قرارگرفته بود .
تصرف چند منطقه در دهلران در روزهای اول جنگ
هرچند رژیم بعث با کمک نیروهای خودی و بعثی در روزهای اول موفق شد دشت عباس، سپتون، عین خوش و موسیان را به تصرف خود در بیاورد ولی مقاومت 18روزه مردم موسیان و با کمک رزمندگان سبب شد که این مناطق از چنگال دشمن بعثی خارج شود.
با گذشت این سه دهه متاسفانه به رشادت ها، ایثارگری و مرزداری مردم این شهرستان خیلی پرداخته نشده است، شهرستانی استراتژیک که در دوران دفاع مقدس بیش از هشت عملیات های مهم در آن انجام شد. عملیاتی هایی همچون فتح المیبن ، محرم ، عملیات قدس که فرماندهانی همچون باکری ها، حاج همت ها و سردارن بزرگ دیگر در آن حضور داشتند.
حال برای بررسی ابعاد مقاومت مردم شهرستان دهلران در دوران دفاع مقدس گفتگویی با یک رزمنده دوران دفاع مقدس ، محقق و پژوهشگر جنگ در استان ایلام بخصوص شهرستان دهلران که نویسنده کتاب «با دست خالی» است، داشتیم.
پژوهشگر دوران دفاع مقدس جنگ تحمیلی در استان ایلام گفت: جنگ در شهرستان مرزی دهلران از روزهای اول فروردین 1359 در حال شکل گیری بود، اما از خرداد ماه این سال به صورت رسمی با حملات زمینی و گلوله باران و شهادت نیروهای مرزی و اسیر کردن آنها آغاز شد.
جعفر نظری از رزمندگان دوران دفاع مقدس در گفتگو با مهر گفت: در روزهای آغازین جنگ برخی اختلاف نظرها بین نیروهای نظامی سپاه، ارتش و ژاندارمری در نحوه مقابله با دشمن به خاطر شرایط سیاسی آن دوران باعث شده بود که عراق در پیشروی و اشغال بخشهایی از کشورمان موفقیت هایی به دست آورد.
بنی صدر از مردم منطقه خواسته بود که منازل خود را ترک نکنید، چون جنگ وجود ندارد این در حالی بود که عراق برخی پاسگاه‌ها را اشغال کرده بودوی بیان داشت: حضور بنی صدر در منطقه دشت عباس و اظهارات مشهورش در پادگان عین خوش مبنی براینکه هیچ خبری از جنگ نیست موید این ادعاست و شواهد موجود نشان می دهد که در همان روزها اول جنگ بنی صدر به وسیله بالگرد به منطقه دشت عباس آمد و در حضور تعدادی از نیروهای نظامی از مردم منطقه خواسته بود که منازل خود را ترک نکنند، چون جنگ وجود نخواهد داشت. این در حالی بود که عراق برخی پاسگاه‌ها را اشغال کرده بود.
این محقق و پژوهشگر دوران دفاع مقدس اظهار داشت: متاسفانه در آن زمان بنی‌صدر اعتقادی به قدرت معنوی و نقش مهم مقاومتهای مردمی نداشت، با معادلات شخصی و تصورات ذهنی خود حتی حمله دشمن را که چندین ماه از آن میگذشت، انکار میکرد و سعی داشت دشمن را ضعیف جلوه دهد و دارای استراتژیهای غلطی مثل«زمین را بدهیم و زمان را بگیریم» بود و همین باعث نفوذ عراقی‌ها از محورهای مختلف به خاک کشورمان شده بود، دامنه درگیری نیروهای بعثی در نوار مرزی به عمق خاک کشورمان کشیده شد. این بار تانک‌های عراقی پس از اشغال پاسگاه‌های مرزی به سمت جاده‌ی دهلران – اندیمشک به حرکت درآمده بودند.
وی عنوان کرد: بعثی‌ها در برآورد اطلاعاتی خود نیروهای مردمی و خودجوش را در شهرهای مرزی به حساب نیاورده بودند. آنها به زعم خود تنها با عبور از پاسگاه‌های مرزی و فاقد نیرو و امکانات نظامی، ابتدا بر استان خوزستان و سپس دیگر شهرها در عمق خاک کشورمان دست مییابند هر چند پاسگاه سمیده، بیات، ربوط، واوی و نهرعنبر با هجوم تانک‌های عراق یکی پس از دیگری اشغال شدند و هم‌زمان هواپیماهای عراقی این مناطق را بمب‌باران می‌کردند.
این رزمنده دوران دفاع مقدس گفت: ارتش بعثی در تلاش بود که پس از اشغال این پاسگاه‌ها که تعداد کمی نیروی جوانمرد از آنها محافظت میکرد، به پادگان عین خوش واقع در مسیر دهلران - اندیمشک حمله کرده و سپس به سمت استان خوزستان و شهر دهلران پیشروی کند.
وی بیان داشت: دستگاه امنیتی عراق از شروع انقلاب اسلامی و به‌خصوص از اوایل فروردین59 به وسیله نیروهای ستون پنجم خود، اطلاعات کاملی از وضعیت پاسگاه‌های مرزی و مرزبانان ایرانی به‌دست آورده بود. آنها فهمیده بودند که نیروهای موجود در این پاسگاه‌ها از نظر کمّی و کیفی وآموزش نظامی وتاکتیکی در ضعف شدید هستند. دستگاه امنیتی عراق از شروع انقلاب اسلامی به وسیله نیروهای ستون پنجم خود، اطلاعات کاملی از وضعیت پاسگاه‌های مرزی و مرزبانان ایرانی به‌دست آورده بودمیدانستند که افراد شخصی و آموزش ندیده اندکی که در مرز مستقر شدهاند، قادر به مقابله با امکانات وتجهیزات پیشرفته‌ی نظامی عراق نیستند.
نظری گفت: با اشغال پاسگاه‌های مرزی قبل از شروع رسمی جنگ، عراقی‌ها خود را به مناطق مسکونی و خط پدافندی نیروهای مردمی نزدیک می‌کردند. با توجه به اهداف تعیین شده جنگ، شهرستان دهلران که در شمال استان خوزستان واقع شده است، اهمیت خاصی داشت. در واقع اگر جداسازی استان خوزستان را از ایران مانند یک قیچی تصور کنیم، یک تیغه قیچی در خرمشهر و تیغه دیگر از محور دهلران به سمت دزفول قرار میگرفت. موفقیت ها در دور زدن شمال خوزستان باعث سقوط خرمشهر و قطع جاده‌ی ارتباطی تهران- خوزستان در مسیر اندیمشک می شد هر چند در نخستین روز جنگ، پاسگاه‌های ربوط، چم سری، نهرعنبر، دویرج و فکه سقوط کردند. نیروهای مهاجم صبح روز بعد، ابتدا پاسگاه‌های سمیده و پیچ انگیزه را اشغال کردند، سپس از رودخانهی مهم دویرج گذشتند.»
بمباران مناطق مسکونی دهلران
این محقق وپژوهشگر جنگ افزود : اواخر شهریور 59 هم‌زمان با هجوم سراسری ارتش بعث عراق و نفوذ به محورهای مهم و مواصلاتی دهلران، بمباران هوایی جنگندههای این رژیم علیه مرکز شهرستان مانند دیگرنقاط کشور، شروع و میتوان گفت به‌طور رسمی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران آغاز شد. مردم دهلران علیرغم اینکه چندماهی بود از تحرکات عراقی‌ها در مرز مطّلع بودند، هنوز باور نمی‌کردند که عراق روزی جرأت کند به این مرزو بوم حمله کرده و چشم طمع به آن داشته باشد.
وی اظهار داشت: این مردم سال‌ها قبل از پیروزی انقلاب، بدون وابستگی به حکومت‌های مرکزی به صورت خودجوش از مرزهای ایران دفاع کرده بودند. آنها مردان بزرگی را در مقابله با مهاجمین وغارت‌گرانی که به زندگی عشایری و روستایی آنها در نوار مرزی حمله می‌کردند، از دست داده بودند. از نگاه مردم مرزنشین دهلران، این متجاوزان، بزدلانی بودند که نمیتوانستند مردانه و رو در رو بجنگند، بلکه ناجوانمردانه در نیمههای شب به سرقت احشام میپرداختند و با خفت و خواری پابه فرار می‌گذاشتند.
مردم و هواپیماهای جنگی
نظری افزود: مردم برای اولین بار بود که هواپیمای جنگی میدیدند. همه به هواپیماها نگاه می‌کردند و حتا برای آنها دست تکان می‌دادند. از آنها نمیترسیدند چون نمیدانستند هواپیمای دشمن هستند و آمدهاند تا شهرشان را بمب‌باران کنند. هواپیماها چند بمب و راکت انداختند ونقاطی از شهر از جمله نیروگاه برق را بمب‌باران کردند. آن زمان بود که مردم متوجه شدند صحنه، صحنه‌ی جنگ است و شوخی بردار نیست.
این رزمنده دوران دفاع مقدس اظهار داشت: بمباران‌ها ادامه پیدا کرد و هر روز بر شدّت آنها افزوده شد. زنان و کودکان که تاکنون صحنه جنگ راندیده بودند دچار رعب و وحشت شدیدی شدند. علاوه بر حملات هوایی، هجوم زمینی هم عرصه را بر مردم تنگ کرده بود و خانوادهها و افراد مسن باید خود را به نقطه ای امن میرساندند. به این جهت مسئولین شهر تصمیم گرفتند مردم را از معرکه نجات دهند.
وی بیان داشت : به دستور استانداری از بلندگوی مسجد جامع به اطلاع مردم رسانده شد که هرچه زودتر شهر را تخلیه کنند، چون جنگ عیله نظام جمهوری اسلامی آغاز شده بود. ادارات دولتی که خودرو در اختیار دارند نسبت به انتقال مردم به خارج از شهر اقدام می کردند.
نبودساختار مدیریت بحران در شهرستان
این محقق وپژوهشگر دوران دفاع مقدس گفت: هنوز دوسال از پیروزی انقلاب نگذشته بود. دولت به شکل قانونی تثبیت نشده و قادر به مدیریت این نوع بحران‌ها نبود. مردم پناهی جز خدا نداشتند و امیدی به اینکه دولت به کمک آنها بیاید نبود. مسئولان وقت که خود اهل منطقه بودند، در معرض جنگ قرار داشتند. آنها حتی وسایل اولیهای مثل تلفن هم نداشتند تا وضعیت نابسامان را به مسئولین کشور مخابره کنند. هیچگونه امکانات دارویی و درمانی هم وجود نداشت. در تمام این شهرستان حتا یک پزشک عمومی بلکه یک بهیار هم به چشم نمیخورد. مجروحان بمباران ها یا زخمیهایی که از مرز منتقل میشدند، به خاطر خونریزی ونبود امکانات پزشکی به شهادت میرسیدند. هیچ‌کس از دولت و مسئولین منطقه انتظار کمک رسانی نداشت.
نظری عنوان کرد: غیرت دلاوران دهلرانی اجازه نمیداد که خانه و کاشانه خودشان را در اشغال دشمن ببینند هرچند نیروهای مردمی نگران زن و بچههای بی دفاع خود بودند و باید آنها را به جایی امن میرساندند در آن زمان برای پیشگیری از تسلط دشمن بر نوامیس مردم، تصمیم گرفته شد زنان و بچهها وسالخوردگان از شهر خارج شوند و به مناطق امن و در مجاورت رودخانهی دویرج ومیمه پناه ببرند و شهر به وسیله افراد مسلح محلی و نیروهای نظامی محافظت شود و دلاورمردان محلی باید در نوار مرزی و برای دفاع از شهر موسیان به مقابله تانک‌ها و نفربرهای ارتش مجهز عراق مستقر شوند.
وی بیان داشت: شرایط دردناک خروج غم انگیز مردم از خانه و کاشانه خود، هر انسانی را به شدت متأثر و متألّم میساخت. این اقدام ظالمانه رژیم بعث البته، روح انتقام گیری، مقاومت و رشادت را در وجود فرزندان ایران زمین و مدافع اسلام به شدت افزایش میداد.
دفاع با دست های خالی و مقاومت 18 روزه
وی افزود: نبودِ سلاح و مهمّات، یکی از مشکلات اصلی مردم دهلران جهت دفاع از دیار خود بود. آنها پس از ناامیدی از بنی‌صدر- که بازدیدی چند دقیقه ای از دشت عباس داشت و پاسخی به تقاضای مردم مبنی بر دریافت سلاح برای حفاظت از مرزها نداده بود- خود به چاره اندیشی در این خصوص پرداخته و برای تهیه اسلحه از هر طریق دست به کار شدند و مردم به پاسگاه ژاندارمری داخل شهر مراجعه کردند و درخواست نمودند تا سلاح در اختیارشان بگذارند، اما مجموع اسلحه هایی که فرمانده پاسگاه به آنها داد20 قبضه بود.
نظری افزود: شهر مهران قبل از دهلران سقوط کرده و جاده دهلران- ایلام به طور کامل قطع بود. عراقی‌ها از محور فکه- شرهانی- موسیان حمله می‌کردندتا بتوانند جاده دهلران – اندیمشک را به اشغال درآورند. با گرفتن این جاده، در واقع مسیر ایلام به خوزستان در دست عراقی‌ها قرار میگرفت. هدف دشمن اشغال شهر موسیان و دهلران وسپس حرکت به سوی شمال خوزستان و گرفتن شهرهای دزفول، اندیمشک و شوش بود.
وی بیان داشت: درگیری عراقی‌ها از سر مرز به عمق خاک ایران ادامه داشت. نیروهای عراق از جاده شرهانی تا عین خوش پیش آمدند و جاده‌ی دهلران- اندیمشک را در این نقطه تصرف کردند.با قطع شدن مسیر غرب وشرق شهر دهلران عملا مردم در محاصره قرار گرفته بودند و راهی جز نجات جان زنان وکودکان نداشتند اما با این اوضاع واحوال 18 روز تمام در مقابل دشمن تا دندان مسلح ایستادگی کردند و اجازه ندادند که دشمن به آنها تعرض کنند.
عدم معرفی شهرستان در جنگ تحمیلی
این محقق و پژوهشگر دوران دفاع مقدس افزود: متاسفانه دهلران آنگونه که باید درپازل دفاع مقدس معرفی بشود کاری صورت نگرفته است.
نظری اظهار داشت: دهلران کلکسیونی از همه حوادث دفاع مقدس است تقریبا تمام ترفندهای دشمن بعثی دراین منطقه بوده است.
محقق وکارشناس جنگ دفاع مقدس در استان ایلام گفت: به کارگیری سلاح شیمایی برای اولین بار در عملیات محرم و مسلح کردن تمام مرز دهلران به انواع مین ها وموادمنفجره و موانع ایذایی دراین منطقه منحصربه فرد است.
وی بیان داشت: بزرگترین عملیات یعنی فتح المبین در شهرستان دهلران صورت می گیرد اما در مظلومیت این شهر همین بس است که وقتی نامی ازفتح المبین برده می شود کسی نام دهلران را نمی برد.