یک فوریت طرح تشکیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با 137 رای موافق از 229 رای، در مجلس به تصویب رسید. طراح طرح تشکیل وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی روز گذشته در صحن مجلس گفت: «در شرایط کنونی برای اینکه بتوانیم عملکرد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را مورد ارزیابی قرار دهیم راهی جز طرح سوال از رئیس‌جمهور نداریم که با تبدیل این سازمان به وزارتخانه این نقص رفع می‌شود.» مهرداد لاهوتی اضافه کرد: «باید بتوانیم اتکا به درآمدهای نفتی را کم کنیم و صنعت گردشگری این ظرفیت را دارد. با همفکری دولت، بخش خصوصی، کارشناسان و مجلس می‌توانیم عملکرد و سطح صنعت گردشگری را در قالب تبدیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه حل کنیم.»
یکی دیگر از نمایندگان مجلس نیز در اظهار نظری پیرامون تصویب یک فوریت این طرح گفت: «دلیل عمده‌ای که باعث طرح این موضوع شده، تغییرات مدیریتی است که از سوی دولت‌ها در این سازمان اعمال می‌شود و این سازمان را به حیاط خلوت دولت‌ها تبدیل کرده است.» اسدالله عباسی اما در ادامه تاکید کرد که به‌طور کلی، یافتن راهی برای پاسخگو کردن سازمان‌های زیر نظر رئیس جمهوری، اقدامی است که در شرایط کنونی بیشتر مورد نیاز است. نماینده مردم زابل در مجلس هم که از موافقان این طرح بود، رئیس جمهوری را به‌دلیل داشتن مشغله‌های متعدد و فراوان، ناتوان از پاسخگویی نسبت به عملکرد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری دانست و راه حل رفع این نقص را ارتقای تشکیلاتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به وزارتخانه عنوان کرد. حبیب‌الله دهمرده تصریح کرد که با این ارتقا، هم صنعت گردشگری کشور رشد می‌کند و هم مسوولان آن در برابر نمایندگان مجلس پاسخگو می‌شوند. همچنین در صورت رونق گرفتن این صنعت می‌توان به اندازه دو برابر درآمدهای نفتی، برای کشور ایجاد درآمد کرد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، این طرح دارای یک ماده واحده و 2 تبصره است. بر اساس تنها ماده واحده آن، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با تمامی اختیارات و وظایفی که سازمان مذکور به موجب قوانین و مقررات دارد به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی تبدیل می‌شود. در همین حال طبق، تبصره یک ماده واحده این طرح و درصورت تصویب نهایی، تمامی امکانات و اموال نیروی انسانی این سازمان در اختیار وزارتخانه جدید قرار می‌گیرد. تبصره 2 این ماده واحده نیز تصریح می‌کند شرح وظایف این وزارتخانه مطابق قوانین مورد عمل سازمان مذکور خواهد بود و دولت موظف است تغییرات در شرح وظایف وزارتخانه جدید را حداکثر در مدت یک‌سال برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه کند.
چالشی به جز وزارتخانه شدن
در حالی تصویب یک فوریت این طرح، موضوع تبدیل سازمان سه‌گانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه را در دستور کار نمایندگان مجلس قرار داده که ساختار مجموعه متولی گردشگری کشور به عنوان یکی از اجزای سه‌گانه سازمان مذکور، همواره در تمامی این سالها محل مناقشه بوده است. علاوه بر نهاد گردشگری ساز و کار دستگاه گرداننده دو معاونت دیگر نیز از این گمانه‌زنی‌ها در امان نبوده و چینش کنونی این سه مجموعه تحت لوای یک سازمان واحد نیز بارها و بارها از سوی کارشناسان و فعالان این حوزه‌ها مورد انتقاد قرار گرفته است. در واقع مخالفان تجمیع این سه معاونت، با بیان اینکه گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی در ذات تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند و یک مجموعه نمی‌تواند با رویکردی یکسان، منافع این سه بخش را به صورت همسان تامین کند، از تفکیک آنها دفاع می‌کنند؛ دیدگاهی که تاکنون نتوانسته نظر تصمیم‌سازان کشور را به خود جلب کند و به نظر می‌رسد در صورت تصویب طرح وزارتخانه شدن سازمان، این سه حوزه همچنان در کنار یکدیگر دیده شوند.
فعالان موافق چه می‌گویند؟
با این‌همه، فعالان بخش خصوصی گردشگری کشور با استقبال از اتفاق روز گذشته مجلس، تصویب این طرح را گامی در راستای شکل‌گیری نگاهی جدی‌تر نسبت به گردشگری می‌دانند. رئیس جامعه تورگردانان در این خصوص به خبرنگار ما می‌گوید: «تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، می‌تواند اتفاقی خجسته برای گردشگری کشور باشد.» ابراهیم پورفرج تصریح می‌کند: «بخش خصوصی به صورت یکپارچه از این تصمیم استقبال می‌کند؛ چراکه در این‌صورت، با مجموعه‌ای طرف خواهیم بود که تکلیفش به روشنی مشخص است و به همین نسبت ما نیز به وضعیتی باثبات‌تر نزدیک می‌شویم.» او اضافه می‌کند: «در یک وزارتخانه، قوانین و مقررات و مسوولیت‌ها تعریف شده‌تر است و فردی هم که برای قرار گرفتن در راس این مجموعه اقتصادی، فرهنگی و بین‌المللی کاندیدا می‌شود، ملزم به دفاع از طرح‌ها و برنامه‌های تخصصی و دقیق برای احراز این پست است.»
پورفرج یادآور می‌شود: «این شخص همچنین در صورت عدم حصول وزارتخانه به اهداف مورد‌انتظار، مورد پرسش قرار می‌گیرد و به این ترتیب نمایندگان می‌توانند بر عملکرد این مجموعه نظارت داشته باشند.» به گفته این فعال بخش خصوصی، با این تغییر میزان بودجه‌ای که به این وزارتخانه تعلق خواهد گرفت بیشتر خواهد بود و میزان تخصیص‌ها به بخش‌های گوناگون نیز به صورت مشخص و شفاف تعریف می‌شود. اما علاوه‌بر اینها، او خاطرنشان می‌کند: «بخش خصوصی از طریق مجلس می‌تواند ارتباط بیشتری با مجموعه گرداننده گردشگری کشور برقرار کند.» یکی دیگر از اعضای جامعه تورگردانان نیز با بیان اینکه با تبدیل سازمان به وزارتخانه کاملا موافق است، از تجربه ناموفق قرار گرفتن معاونت گردشگری در زیرمجموعه یک سازمان سخن می‌گوید. محمود بنکدار که به دلایلی مشابه پورفرج از وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی دفاع می‌کند، می‌گوید: «در تمامی این سالها به‌دلیل وجود نگاه سیاسی به سازمان میراث فرهنگی، شاهد حضور مدیران غیرمتخصص در راس آن بودیم؛ در همین حال امکان نظارت و پرسش نیز وجود نداشت و همه اینها دست به دست هم داد تا شرایط گردشگری کشور در وضعیت نامطلوب امروز قرار گیرد.»
اما رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران نیز به‌عنوان یکی از فعالان بخش‌خصوصی گردشگری کشور هم با ابراز رضایت نسبت به تصویب یک فوریت طرح مذکور در مجلس خاطرنشان کرد: «ما برای تحقق اتفاقی که در حال شکل‌گیری است، از مدت‌ها پیش با نمایندگان مجلس وارد رایزنی شده و در حال مکاتبه بوده‌ایم.» محمد حسن کرمانی اضافه می‌کند: «با وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، این مجموعه در عرصه اجرایی کشور بلندقامت‌تر خواهد شد و در واقع در صورت تصویب نهایی این طرح، به ساختار گردشگری مشابه کشورهای موفق در این حوزه نزدیک می‌شویم.» او همچون دو فعال دیگر تاکید می‌کند: «دراین صورت، انتخاب فردی که در راس مجموعه قرار می‌گیرد، با دقت و حساسیت بیشتری انجام خواهد شد که به خودی خود تغییری قابل توجه و اساسی است.» رئیس کمیسیون گردشگری اتاق ایران هم با بیان اینکه بزرگ‌ترین پارلمان بخش‌خصوصی کشور نیز با این تصمیم موافق است می‌گوید: «این تغییر مجموعه متولی گردشگری را پاسخگوتر می‌کند.» احمد اصغری البته یادآور می‌شود: «هر چند که فکر می‌کنم این تصمیم در مقطع کنونی تصمیمی صحیح است، اما به‌دلیل آزموده نشدن این صورت از ساختار گردشگری، نمی‌توانم با قاطعیت از موفقیت صد در صد آن سخن بگویم.»
شرط موفقیت
درحالی‌که بخش خصوصی نسبت به تصویب نهایی این طرح روی خوش نشان می‌دهد، یک استاد دانشگاه موفقیت اجرای این طرح را در گرو شکل و توجه به جزئیات نهفته در آن می‌داند. محمدرضا فرزین در این‌باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگرچه وزارتخانه شدن محاسنی از جمله امکان نظارت مجلس بر عملکرد نهاد اجرایی گردشگری را به دنبال خواهد داشت و با افزایش بودجه، قدرت این مجموعه را افزایش می‌دهد، اما اینکه ترکیب اداره این وزارتخانه به چه صورت خواهد بود و معاونت‌های کنونی آن در ساختار جدید، از چه جایگاه و رده اداری برخوردارند، همگی در حصول موفقیت این مجموعه موثر خواهند بود.»
مسوولان سازمان، موافق نیستند
در همین حال، همان‌گونه که قابل پیش‌بینی است، مسوولان کنونی سازمان میراث فرهنگی با این تغییر موافق نیستند. در همین راستا، معاون امور مجلس، حقوقی و استان‌های سازمان میراث‌فرهنگی چندی پیش در گفت‌وگو با روزنامه توریسم، در این‌باره گفت: «این طرح مخالفان و موافقانی دارد. مخالفان نظرشان این است که قبلا ادغام‌ها و تبدیل‌هایی مثل وزارت ورزش و جوانان صورت گرفته که از نظر آنها کارگشا نبوده و در حقیقت بر اساس کار کارشناسی چنین تصمیمی اتخاذ نشده است. همین‌طور در مورد وزارت صنعت، معدن و تجارت که بخش‌های صنعت و معدن با بازرگانی ادغام شدند.» میرهادی قره سید رومیانی در ادامه اظهار کرد: «همچنین با توجه به در پیش بودن انتخابات باید دقیق‌تر، کارشناسی‌تر و علمی‌تر به موضوع نگاه کنیم و ببینیم که آیا تبدیل سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه می‌تواند با اسناد بالادستی نظام هماهنگ باشد یا خیر؟ آیا مغایرت اصل 75 قانون اساسی را ندارد که می‌گوید ایجاد و ادغام وزارتخانه‌ها از اختیارات ذاتی دولت است؟»
موافقان تصویب طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه، ساختارمند‌تر شدن این مجموعه را مهم‌ترین دلیل خود در دفاع از این تغییر عنوان می‌کنند و معتقدند که با این اتفاق، منافع سازمان قربانی مقاصد سیاسی نخواهد شد. از سوی دیگر، مخالفان به تجربه ناموفق تبدیل سازمان ورزش و جوانان به وزارتخانه‌ای با همین نام استناد می‌کنند و معاونت رئیس‌جمهوری را دارای اختیارات بیشتر در حوزه تصمیم‌گیری و همچنین اجرایی می‌دانند. اما در این میان، افراد دیگری هستند که فکر می‌کنند تبدیل صرف این سازمان به یک وزارتخانه، گشاینده تمام مشکلات نخواهد بود و هر کدام از سه بخش این سازمان نیازمند بازنگری و به دنبال آن تصمیم‌گیری مجدد در خصوص ساختارهای مناسب برای گرداندن امور مربوط به آنهاست. با وجود این تشتت آرا باید دید آیا این بازآرایی می‌تواند پایانی خوش برای تغییرات مکرر مجموعه‌های متولی سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشد یا نه؟
