روستای کریت

روستای «کریت» بهشت پنهانی در منطقه کویر طبس است که در 20 کیلومتری جنوب طبس، سر راه جاده طبس – دیهوک قرار دارد. روستای کریت مرکز دهستان نخلستان از دهستانهای بخش مرکزی شهرستان طبس می باشد که از شمال به خسرو آباد، از جنوب به فهالنج، از شرق به کوه های شتری و از غرب به دشت کویر می رسد. جمعیت این روستا حدود 5000 نفر است و جزء پرجمعیت ترین روستاهای دهستان نخلستان می باشد. این روستا در تاریخ کهن خود نام های متعددی دارد. قدیمی ترین منابع تاریخی که در آن از این روستا یاد شده، مربوط به دوران صدر اسلام و حیات پربرکت پیامبر گرامی اسلام (ص) است که یکی از اعراب از این منطقه گرم و سوزان طبس رد شده و در اشعاری که در محضر پیامبر گرامی اسلام (ص) شرح سفر خویش را بیان می کند از این منطقه به «ضد طبسین» یاد می کند. طبسین دو نقطه جمعیتی و آبادی بوده که یکی را طبس عناب و دیگری را طبس خرما می گفتند. در منابع تاریخی قرون بعدی (قرون اسلامی)، نام روستا با کلماتی مانند «کری» و «کرین» ذکر شده است. هم اکنون نیز مردم محلی در اصطلاح عامیانه به روستا «کرید» می گویند، ولی در متون رسمی به آن «کریت» گفته می شود. درخصوص وجه تسمیه روستای کریت گروهی معتقدند این واژه تغییر یافته عبارت «کوه رود» است؛ یعنی جایی که رود از کوه سرچشمه گرفته و جاری می شود. چرا که آب روستا، آب قابل توجه و با درجه خلوص و شیرینی ممتاز است و بهترین محصولات در اینجا تولید می شود. کریت قدیم که سابقه ای بیش از 1500 سال دارد در زلزله 7.8 ریشتری سال 1357 هجری شمسی ویران شد؛ ولی سعی شد به بافت تخریب شده آن دست زده نشود و اکنون این سایت به عنوان یک مجموعه توریستی مورد بازدید و استقبال گردشگران قرار گرفته است . مزاری مشهور به «مزار میر عمرو» در روستای کریت قرار دارد که اهالی آنرا از فرماندهان سپاه اسلام می دانند که می توان احتمال داد مزار مالک بن عمرو و مالک ذئب از سرداران سپاه اسلام و تعقیب کنندگان یزدگرد باشند. این قبر در زیر آوار زلزله 1357 مدفون است. بند تاریخی کریت به عنوان کهن ‌ترین سد قوسی جهان و بزرگترین دستاورد سد سازان ایرانی در طول تاریخ (مربوط به قرن پنجم هجری) ، منظره چشم نواز و سرسبز نخلستان‌های وسیع با نخل‌های بلند و پر ثمر با رطب درشت و خوشمزه کبکاب و مزارع سرسبز و خرم گل نرگس و مزارع گسترده صیفی جات و سبزیجات که هر بیننده‌ای را به وجد می‌آورد، این روستای تاریخی و زیبای قلب کویر را در شمار زیبا‌ترین مناطق تاریخی و گردشگری کشور قرار داده است. یکی از جاذبه‌های زیبا و منحصر به فرد تاریخی روستای کریت، بند کریت یا‌‌ همان سد تاریخی کریت است. سد کریت طبس به ارتفاع 60 متر و با قدمت بیش از 1000 سال، قدیمی‌ترین سد قوسی جهان محسوب می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین شاهکارهای صنعت و هنر مهندسی آب دنیا به شمار می‌رود. نکته جالب قابل تأمل این است که این بند تاریخی در زلزله ویرانگر 7. 4 ریشتری سال 1357 طبس آسیب ندید و کار‌شناسان بین المللی سدهای بزرگ، احداث بند کریت را شگفت آور‌ترین دستاورد بشر در قرون وسطی نامیده‌اند. بند تاریخی کریت در 42 کیلومتری شهر طبس و 28 کیلومتری روستای کریت بر روی روخانه ماودر قرار دارد و در سال 1379 به شماره 3523 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد. در کنار این بند تاریخی، سد مخزنی کریت بر روی رودخانه ماودر کریت در 56 کیلومتری جنوب شرقی طبس احداث شده که از نوع بتنی قوسی وزنی بوده و طول تاج آن 321 متر و ارتفاع آن از پی 53 متر است.این سد با وسعت 18000 هکتار و حجم مخزن آبگیر 8 میلیون متر مکعب، آب مورد نیاز 800 هکتار از اراضی کشاورزی منطقه را تأمین می‌کند و از جاذبه‌های دیدنی روستای سرسبز تاریخی کریت نیز به شمار می‌رود. از دیگر جاذبه‌های کریت، باغ‌های وسیع و خرم گل نرگس است و روستای کریت از مناطق عمده کشت این محصول در استان به شمار می رود. بیشترین فعالیت مردم روستا، به خاطر وجود زمین های کشاورزی مناسب و آب کافی در بخش کشاورزی است و اولین رکن اقتصاد روستای کریت، کشاورزی آن می باشد که مهمترین محصولات زراعی و باغی آن عبارتند از : گندم ـ جو ـ پنبه (گاهی بجای پنبه محصولات جالیزی) ـ خرما ـ پسته ـ مرکبات ـ سبزی ـ خربزه – خیار – هندوانه – کوجه – کنجد ـ لوبیا و … . لازم به ذکر است کریت قطب تولید سبزیجات در منطقه می باشد و طی سال های اخیر این مسئله باعث رشد و شکوفایی بیشتر اقتصاد بخش کشاورزی آن گردیده است. زمین و آب مناسب باعث رونق دامپروری نیز می‌شود و دامداری در کنار کشاورزی از دیگر مشاغل مهم مردم روستای کریت است و 130 دامدار به کار پرورش دام اشتغال دارند. همچنین فرش طبس باف این روستا معروف است و طرفدارن و خریدارانی در خارج و داخل کشور دارد که البته بیشتر، زنان روستا به این کار مشغولند. از جمله جاذبه ها و آثار تاریخی و طبیعی روستای کریت می توان به موارد ذیل اشاره نمود: – آب انبار های کریت : دو آب انبار هنوز در روستای کریت پابر جاست که اگر چه از آب آنها استفاده نمی شود اما هنوز در میان خرابه های روستا خود نمایی می کند. یکی در بالادست روستا در شمال شرق و دیگری در میانه روستا که دومی قدمت بیشتری دارد و از نظر ساخت نیز با آب انبارهای دیگر متفاوت است. گنبد آب انبار مخروطی شکل و بلند تر از سایر آب انبار هاست. نور گیر آب انبار (یا به اصطلاح مردم کال) بر خلاف آب انبارهای دیگر که معمولا دایره شکل است. نور گیر این آب انبار هشت ضلعی است . به علت قرار گرفتن در منطقه خاص دارای دو شیر برداشت است که در اصطلاح محلی – دو دهانه است- یک پله در مشرق و دیگری در غرب مخزن که آب انباری با چنین خصوصیتی در شهر طبس نیست. – حمام روستا: حمام روستای کریت حدود 70 تا 80 در صد سالم است و یکی از جاذبه های گردشگری منطقه است . – مسجد قدیمی کریت: قدمت مسجد کریت به اولین قرون اسلامی می رسد و شاید بتوان گفت که این مسجد از دهه پنجم قرن نخستین اسلام وجود داشته است . مسجد مقابل قبرستان قدیمی کریت واقع شده و زیرزمین مسجد تقریبا سالم مانده است . – کاه شور: در ابتدای روستا و قبل از مسجد، یک بنای قدیمی و تقریباً سالم بر جای مانده بنایی که محلی ها به آن «کاه شور» می گفتند. خانه ای حدود بیست متر مربع که آب روستا از وسط آن عبور می کرده و در دو طرف نهر آب سکوهایی ساخته اند و دامداران کاه و آذوقه گاو و گوسفندان خود را در آب می ریختند تا خاک آن گرفته شود و سپس با چهار شاخ یا وسیله دیگری آن را از آب گرفته و روی سکوها می ریختند تا آب آن گرفته شود و سپس به خوراک دام ها می رساندند.