در استان چهارمحال و بختیاری هم این آداب و رسوم ویژه همواره وجود داشته و چون ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد نه تنها در گذر زمان دچار خللی نشده، بلکه روز به روز بر عظمت آن افزوده شده و مردم با شوق هر چه تمام به آن ها توجه دارند.
در این میان، آداب ماه مبارک رمضان، یکی از مصادیق فرهنگ عامه مردم مؤمن این دیار است که با ریشه های عمیق مذهبی مورد توجه همگان قرار دارد.
این رسوم از قرن ها پیش دارای غنای ویژه ای است که به چند مورد از آن ها اشاره می شود:
* گرفتن روزه های قضای سال گذشته، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان:
یکی از این آداب، « گرفتن روزه های قضای سال گذشته، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان » می باشد.
* روزه پیشواز و استقبال از ماه مبارک رمضان:
گرفتن روزه پیشواز و استقبال از ماه مبارک رمضان، از جمله آداب و سنت های استان چهارمحال و بختیاری است که مؤمنین روزه دار با روزه اواخر ماه شعبان المعظم ( یک یا چند روز قبل از ماه مبارک رمضان )، به استقبال ماه میهمانی خدا می روند و خود را برای حضور در این ضیافت پرفیض آماده می کنند.
* غبار روبی مساجد و گردافشانی از قرآن ها:
غبار روبی مساجد و گرد افشانی و مرتب کردن قرآنها و کتب ادعیه از جمله کارهایست که برای آمادگی ورود به ماه مهمانی خدا انجام می شود.
* سحرخوانی و اذان و مناجات بر روی پشت بام منازل:
«سحرخوانی و اذان و مناجات بر روی پشت بام خانه ها» یکی از آداب زیبا و تقریبا فراموش شده استان چهارمحال و بختیاری در ماه مبارک رمضان است. در این رسم، بزرگان شهر بر روی پشت بام منزل خود با صدای بلند به خواندن مناجات و اذان می پرداختند تا مومنین خواب نمانده و برای صرف سحری و آغاز روزه داری و اثقامه نماز صبج بیدار شوند.
* ختم قرآن کریم:
ختم قرآن کریم از سنت های دیرینه ماه مبارک رمضان و بهار قرآن در استان چهارمحال و بختیاری است که بیشتر روزه داران در این ماه، یک ختم کامل کلام وحی را انجام می دهند.
* کاکولی پزون:
«کاکولی پزون» یکی از سنت های قدیمی است که بویژه در شب 27 ماه رمضان و شب های قدر، در سراسر این استان انجام می شود. در این شب، هر خانواده با توجه به بضاعت مالی، و با نیت برآورده شدن حاجت و استجابت دعا، به پخت و نذر کاکولی پرداخته و این نذر را هنگام افطار در بین مردم روزه دار و همچنین احیاء کنندگان شب قدر توزیع می کنند. زنان فامیل، بیشتر به صورت همیار گروهی کاکولی می پزند.
کاکولی نوعی نان است که خمیرش از شیر، آرد و خشک بار ( گردو، کشمش، بادام ) تهیه شده و برای پخت بر روی این نان، زرده تخم مرغ، گل رنگ، زعفران و زیره افزوده و آن را در تنور می پزند.
در شهرکرد (مرکز استان) افرادی که کاکولی پخته اند آن ها را در صحن مطهر امام زادگان حلیمه و حکیمه خاتون (س) بین زایران، رهگذران و نمازگزاران روزه دار پخش می کنند.
یکی از دلایل پخت کاکولی در شب 27 ماه مبارک رمضان این است که اولاً جزء شب های قدر و شب نزول قرآن بوده و دیگر این که ماه روزه، رو به پایان است و خانواده ها به خوبی و سلامتی، این ماه مبارک را با عبادت و رضای حق به پایان رسانیده اند.
* پخت و توزیع نان «یوخا»:
مردم روستاهای شهرستان سامان در استان چهارمحال و بختیاری هم قبل از ورود به ماه مبارک رمضان و برای استقبال از این ماه، به پخت نذری به نام « نان یوخا » می پردازند. این نان محلی که از شیره انگور، گردو، بادام، روغن حیوانی و … تهیه می شود، توسط زنان روستایی در منازل طبخ و در بین تمامی اهالی روستا توزیع می شود.
* تعطیلی کسب و کار در سالروز شهادت امام علی (ع):
از جمله سنت های پسندیده که برخاسته از عشق و ارادت قلبی مردم استان چهارمحال و بختیاری به خاندان عصمت و طهارت (ع) می باشد این است که کسب و کار و منفعت در سالروز شهادت حضرت امام علی (ع) رها، و بازارها، امور کشاورزی، دنبال طلب رفتن و … تعطیل می شود. بیشتر این تعطیلی کسب و کار از شب شهادت تا شام غریبان امام علی (ع) در 21 ماه مبارک رمضان انجام می شود.
* رها کردن آب کشاورزی (مشاع کردن) در سالروز شهادت امام علی (ع):
در راستای سنت حسنه فوق الذکر (تعطیلی کسب و کار در سالروز شهادت امام علی (ع))، کشاورزان استان چهارمحال و بختیاری بر اساس رسم زیبایی، در 21 ماه مبارک رمضان، آبیاری مزارع کشاورزی و باغات را تعطیل کرده و آب را به اصطلاح «مشاع» می کنند و منظور این است که آب، به حرمت عزای امام علی (ع)، در بیابان روان و رها شود تا سایر موجودات از آن بهره ببرند و منفعتی برای کشاورزان نداشته باشد.
البته این سنت در تاسوعا و عاشورای حسینی (ع)، سالروز رحلت پیامبر گرامی اسلام (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) و امام رضا (ع) و شهادت حضرت فاطمه زهر (س) هم انجام می شود.
* تهیه و توزیع «حنا»:
نذر تهیه و توزیع «حنا» در صحن مطهر امام زادگان حلیمه و حکیمه خاتون (س) شهرکرد، از دیگر آداب و رسوم ماه مبارک رمضان است که در عصر روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان انجام می شود. این سنت در استان چهارمحال و بختیاری و شهر شهرکرد ( مرکز این استان ) قدمتی دیرینه دارد و کسانی که نیت و حاجت مشترکی دارند، حنا را بین زایران تقسیم می کنند.
* تهیه و توزیع «شله زرد و انواع حلوا»:
تهیه و توزیع شله زرد، انواع حلوا و خوراکی های دیگر بویژه در مواقع افطار، از دیگر رسمات و آیین های ماه مبارک رمضان در استان چهارمحال و بختیاری است که با نزدیک شدن به نیمه ماه مبارک رمضان و همچنین شبهای پرفیض قدر، بیشتر می شود.
* سنت حسنه «افطاری دادن»:
پذیرایی از مؤمنین روزه دار با سنت حسنه افطاری، از دیگر آیین های مورد توجه در سراسر استان چهارمحال و بختیاری به شمار می رود که به شکل های مختلف انجام می شود.
* کمک به نیازمندان:
یکی دیگر از آداب و رسوم رمضان در بعضی نقاط استان چهارمحال و بختیاری این است که کودکان کیسه به دست به درب خانه ها مراجعه می کنند و صاحب خانه، بدون نگاه کردن به کودک که کیسه ای در دست دارد، هرچیزی که در توان دارد، داخل آن کیسه قرار می دهد.
*جمع آوری کمک برای نیازمندان:
جمع آوری کمک برای نیازمندان از دیگر رسوم ماه مبارک رمضان در استان چهارمحال و بختیاری است که افرادی ناشناس با جمع آوری مواد غذایی، کالا و …، آن را درون کیسه هایی گذاشته و به افراد نیازمند اهدا می کنند. این کار به صورت خودجوش از سوی مردم خیر صورت می پذیرد.
* عیدانه برای تازه عروس های فامیل در عید سعید فطر:
در استان چهارمحال و بختیاری، در تمامی اعیاد مانند عید قربان، غدیر، نوروز و …، و به ویژه عید سعید فطر رسمی قدیمی وجود دارد و آن بردن کادو (هدیه) و عیدانه برای تازه عروس های فامیل می باشد، که از سنت های نیکو و پسندیده به شمار می رود. در این رسم، بزرگان خانواده داماد، با خرید هدایایی به منزل پدری عروس رفته و برای عروس عیدی می برند. آشی نیز همراه این جشن وجود دارد که به «آش عیدی» معروف است. میهمانان علاوه بر کادو مواد مورد نیاز برای پخت غذا از جمله برنج، گوشت، میوه، روغن و … را نیز به همراه برده و یا غذایی را در منزل طبخ و همراه خود به منزل نوعروس می برند.
* بردن «آش عیدی» برای اقوام در شب عید سعید فطر:
از دیگر سنت های قدیمی نیکو و پسندیده در استان چهارمحال و بختیاری این است که در شب اعیادی مانند عید قربان، غدیر، نوروز و … و بویژه عید سعید فطر، بزرگان فامیل و بویژه پدران و برادران، غذای معروف به «آش عیدی» را همراه با میوه و شیرینی و کادو (هدیه) برای دختران و خواهران خود می برند و عید را به آنها تبریک می گویند. بعضاً هم مواد مورد نیاز برای پخت غذا از جمله برنج، گوشت، میوه، روغن و … را به همراه می برند.
*مراسم عید اموات در عید سعید فطر:
برپایی مراسم عید برای اموات و درگذشتگان یک سال گذشته (ماه مبارک رمضان سال گذشته تا کنون) از سنتهای مرسوم در استان چهارمحال و بختیاری است که در روز عید سعید فطر انجام می شود. در این آیین، بعد از نماز عید سعید فطر، مراسمی در مسجد محل برگزار و پس از قرائت قرآن، با حضور در منزل مرحوم مورد نظر، به صرف ناهار پذیرایی انجام می شود. البته این مراسم در یکی از اعیاد قربان، غدیر و نوروز هم انجام می شود.
همچنین در این ایام و اعیاد، با حضور در قبرستان مؤمنین و گلزارهای شهداء ضمن غبارروبی و عطرافشانی قبور و توزیع شیرینی، برای اموات و شهداء قرائت قرآن و فاتحه صورت می گیرد.
*صله رحم، دیدار دوستان و عیادت بیماران در عید سعید فطر:
از جمله سنت های نیکو و سفارش شده در اسلام؛ صله رحم، دیدار دوستان و عیادت از بیماران است که مردم استان چهارمحال و بختیاری در روز عید سعید فطر، به عنوان یکی از بزرگترین اعیاد اسلامی و خوشنود از توفیق یک ماه عبادت و بندگی خدای متعال،و روزه داری و حضور در میهمانی الهی، به آن می پردازند..
