«تورهای گردشگری ایران در ترکیه اغلب به پناهنده‌ها و مهاجران سپرده می‌شود، در مالزی هم یکسری از دانشجویان ایرانی مقیم که تابستان‌ها بیکار هستند، هدایت گردشگران را به عهده می‌گیرند، مساله اصلی این است اگر در این تورها مشکلی پیش آید، چگونه می‌توان پیگیری کرد و چه کسی جوابگو خواهد بود؟!»
این مطلب، بخشی از گفت‌وگوی «بابک نعمت‌پور» با ایسنا است که بیش از یک دهه به عنوان راهنمای رسمی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با تورهای ایرانی در خارج از کشور همراه بوده است.
او درباره وضعیت راهنماهایی که در چنین تورهایی به کار گرفته می‌شوند، گفت: در تورهای گردشگری معمولا دو شیوه برای استفاده از راهنمای گردشگری وجود دارد؛ گروهی که چند ماه در کشور مقصد مستقر می‌شود و معمولا به عنوان مترجم کار می‌کنند، چون در صورت فعالیت به عنوان راهنمای گردشگری در کشور دیگر بدون داشتن جواز کار، با مشکلات قانونی روبرو خواهند شد. این شیوه بیشتر در کشورهایی چون روسیه، ترکیه، گرجستان، بلغارستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان رایج است.
وی اضافه کرد: گروه دیگری از راهنماهای گردشگری هم هستند که همراه تور سفر می‌کنند و در کشور مقصد استقرار طولانی ندارند. این شیوه نیز در تورهایی که به مقصد اروپا، استرالیا، ژاپن و کره‌جنوبی اجرا می‌شود مرسوم است. راهنماهایی که این گونه گردشگران را در مقصد هدایت می‌کنند، باید تجربه کافی داشته و به زبان خارجی مسلط باشند. این گروه البته اگر از بین افراد رسمی و دارای کارت از سازمان میراث فرهنگی وگردشگری انتخاب شوند، با کمترین حاشیه و مشکلات همراهند.
در مالزی از دانشجویان ایرانی که تابستان‌ها وقت آزاد دارند به عنوان راهنمای تور استفاده می‌شود، در ترکیه هم برخی پناهنده‌ها توسط شرکت‌های گردشگری به عنوان راهنمای تور به کار گرفته می‌شوند
این راهنمای گردشگری ادامه داد: راهنماهایی که در نقش مترجم در مقصد مستقر می‌شوند با توجه به دانشی که باید نسبت به آثار تاریخی پیدا کنند و تسلطی که معمولا به زبان کشور مقصد دارند، خیلی کمک حال گردشگران ایرانی هستند، مخصوصا آن‌که در بیشتر تورهای خارجی، استفاده از راهنمای بومی و محلی کشور مقصد الزامی است و حضور راهنمای ایرانی برای انتقال اطلاعات می‌تواند موثر باشد.
وی اضافه کرد: البته در برخی کشورها مثل مالزی از دانشجویان ایرانی که تابستان‌ها کاری برای انجام دادن ندارند، استفاده می‌شود و یا در ترکیه، پناهنده‌هایی هستند که توسط شرکت‌های گردشگری به عنوان راهنما در تور به کار گرفته می‌شوند. این افراد نه تخصصی در زمینه‌ی گردشگری دارند و نه آموزشی دیده‌اند و قطعا زمانی که اتفاقی رخ دهد، نمی‌توانند اوضاع را کنترل کنند. درست است که این افراد ساکن آن مقصد هستند و ممکن است چند فصل کاری تجربه داشته باشند، اما توانمندی‌ها و دانش راهنمای گردشگری را ندارند. این افراد چون کاری ندارند، معمولا برای تامین معاش خود، کارهای غیرمرتبطی با برنامه سفر انجام می‌دهند که یک راهنمای حرفه‌ای در بیشتر مواقع حاضر نیست انجام دهد. برای همین گروه‌هایی که از راهنماهای رسمی و موجه استفاده می‌کنند معضلات کمتری دارند، چون راهنمای حرفه‌ای برای کار خود ارزش قائل است و کاملا توجهیه شده که در سفر خارجی چگونه باید رفتار کند و به خطوط قرمز مقصد و مبدأ آگاه است.
نعمت‌پور اظهار کرد: بیشتر راهنماهایی که در تورهای خارجی کار می‌کنند برای حفظ حرفه‌ی خود حتما در بازگشت به دفتر «بررسی و همکاری» در معاونت گردشگری گزارش می‌دهند تا ضمن حفظ موقعیت کاری و کارت راهنمای تور که هر یک سال تمدید می‌شود، از قواعد و دستورالعمل‌های موجود تخطی نکرده باشند.
او معتقد است، برای کاهش معضلاتی که در برخی سفرهای خارجی بروز می‌کند، لازم است سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با آژانس‌های مسافرتی تعاملی برقرار کنند و اسامی راهنماهای موجه و بدون مشکل را براساس گزارش‌هایی که ارائه کرده‌اند، در اختیار آژانس‌های گردشگری قرار دهد تا دیگر با پسرخاله و دختر خاله کارشان را راه نیاندازند و هر کسی را به عنوان راهنما با گردشگر همراه نکنند. این اشتباه بزرگی است، چون اگر مشکلی در حین اجرای تور در کشور غریبه پیش آید، شرکت‌های بیمه هیچ خسارتی را پرداخت نمی‌کنند و معمولا هم این افراد از عهده مشکلات بر نمی‌آیند، از جمله اتفاقاتی که زیاد می‌افتد و نمونه گزارش‌های آن حتما در اختیار سازمان میراث فرهنگی و آژانس‌ها است.
بیشتر مسافران درباره حقوق خود در سفرهای خارجی آگاهی ندارند، درحالیکه یکی از خدمات تور همراه داشتن راهنمای مسلط به زبان خارجی است تا در مقصد دچار مشکل نشوند
وی افزود: گاهی پیش می‌آید افرادی که به عنوان راهنما در تور به کار گرفته شده‌اند چون احساس مسؤولیت نمی‌کند، گردشگر را در مقصد به حال خود رها کرده‌اند، درحالیکه یک راهنمای حرفه‌ای که قصد دارد شغل خود را حفظ کند و در آینده آن را ادامه دهد، هرگز چنین کاری نمی‌کند.
این راهنمای ایرانگردی و جهانگردی گفت: بیشتر مسافران درباره حقوق خود در سفرهای خارجی آگاهی ندارند، برای همین نمی‌دانند یکی از خدمات تور همراه داشتن راهنمای مسلط به زبان خارجی، دست‌کم انگلیسی است تا در مقصد دچار مشکل نشوند.
او سپس با بیان این‌که هیچ دستورالعملی مبنی بر تعیین ویژگی راهنماهایی که در تورهای خارجی باید بکار گرفته شوند و یا تبیین شروط اعزام راهنما در سفرهای خارجی وجود ندارد، به ایسنا گفت: این قضیه کاملا با وجدان بیدار آژانس گردشگری ارتباط دارد. مدیر تور باید این تفکر را داشته باشد که به خاطر دو سه میلیون کمتر شدن هزینه‌ها، آبروی آژانس را نبرد و دست‌کم فردی را به عنوان راهنما با گردشگران ایرانی در سفرهای خارجی همراه کند که به اندازه کافی تجربه و دانش داشته باشد. افراد بی‌تجربه عموما مشکلاتی را پدید می‌آورند که جبرانش سخت است. متاسفانه خیلی‌ها به این موضوع توجه نشان نمی‌دهند و با همان دختر خاله و پسرخاله کار خود را راه می‌اندازند.
نعمت‌پور با اعتقاد بر این‌که بسیاری از افرادی که به عنوان راهنما در تورهای خارجی به کار گرفته می‌شوند، صلاحیت انجام این کار را ندارند، اظهار کرد: بیشتر این راهنماها فارسی‌زبان هستند و حتی این ویژگی در کارت رسمی آن‌ها قید شده است و یا برخی از آن‌ها طبیعت‌گرد هستند، چنین راهنمایی در پاریس چه کار می‌تواند انجام دهد؟ متاسفانه این موارد در تورهای خارج از ایران زیاد دیده می‌شود.
مدیر تور نباید به خاطر دو سه میلیون هزینه کمتر، آبروی آژانس را ببرد و فردی کم‌تجربه را به عنوان راهنما با گردشگران ایرانی به خارج کشور بفرستد
او ادامه داد: متاسفانه خلاء درجه‌بندی باعث بروز چنین اتفاقاتی شده است، بارها از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خواسته شده برای حل این معضل فکری شود، اما فایده‌ای نداشته است. چطور به شخصی که فقط یک سال است کارت راهنمای گردشگری گرفته، تور خارجی و یا ورودی سپرده می‌شود. این افراد حتما باید چندین تور داخلی (سفرهای داخلی برای گردشگران ایرانی) اجرا کنند و یکی دو بار به عنوان دستیار با تورهای ورودی و خروجی همراه شوند تا بتوانند این مسؤولیت را بپذیرند. خود من با بیش از 13 سال کار در تورهای خارجی، امسال به عنوان دستیار همراه یک گروه گردشگر ایرانی، عازم اروپا هستم تا فرایند و شکل کار را یاد بگیرم و در آینده بتوانم صلاحیت اجرای تور در چنین مقصدی را پیدا کنم.
نعمت‌پور تاکید کرد: اگر طرحی برای طبقه‌بندی کردن راهنماهای داخلی، ورودی و خروجی اجرا شود، حتما بسیاری از مشکلات ما که ناشی از بی‌تجربگی و کار کردن به شیوه آزمون و خطا است، حل خواهد شد.
