خطر اعتیاد به داروهای ضد درد را جدی بگیرید

هفته نامه سلامت - ترجمه علی نیکویی: امروزه اعتیاد به مواد مخدر به تریاک و هروئین خلاصه نمی‌شود، بلکه همه‌گیری اعتیاد به داروهای شبه‌افیونی، داروهای مجازی که خواص مخدر دارند و برای تسکین دردهای شدید یا مزمن به‌وسیله پزشکان تجویز می‌شوند، نیز در بسیاری از کشورهای جهان مشاهده می‌شود. در این مطلب به توضیح خواص این داروها و چگونگی اعتیاد به آنها می‌پردازیم.

 

داروهای شبه‌افیونی اغلب برای کمک به تسکین درد تجویز می‌شوند. این داروها با کم کردن شمار پیام‌های درد که به مغز فرستاده می‌شود و تغییر دادن پاسخ مغز به درد عمل می‌کنند. پزشکان اغلب داروهای ضددرد شبه‌افیونی را برای تسکین دردهای شدید مانند دندان‌درد و درد ناشی از اعمال دندان‌پزشکی، جراحات، جراحی‌ها و بیماری‌های مزمنی مانند سرطان تجویز می‌کنند. برخی از داروهای ضدسرفه نیز حاوی شبه‌افیونی‌ها هستند.

 
این داروها درصورتی‌که درست مصرف شوند، خطری ایجاد نمی‌کنند، اما افرادی که به سوءمصرف آنها می‌پردازند، در معرض خطر اعتیاد به آنها قرار دارند. سوءمصرف داروهای شبه‌افیونی به معنای این است که شما دستورات پزشکتان را درباره چگونگی مصرف آنها رعایت نکنید یا اینکه این داروها را غیرمجاز به دست آورید و مصرف کنید. ازجمله داروهای شبه‌افیونی یا مخدر می‌توان به کدئین، متادون و ترامادول اشاره کرد.

 

 

اعتیاد یک بیماری است که بر مغز و رفتار شما تاثیر می‌گذارد. ابتدا شما قدرت انتخاب برای مصرف ماده مخدر را دارید، اما اگر به سوءمصرف آن ماده بپردازید، اثر لذت‌بخش ناشی از آن باعث می‌شود به مصرفش ادامه دهید. در طول زمان، مغز شما به شیوه‌ای تغییر پیدا می‌کند که تمایلی قدرتمند و غیرقابل‌کنترل به مصرف ماده مخدر پیدا می‌کنید.

شناسایی نشانه‌ها و علائم سوءمصرف و اعتیاد به داروهای شبه‌افیونی نخستین گام به سوی درمان است. این نشانه‌ها و علائم ممکن است جسمی، رفتاری و روانی باشند. نشانه اصلی اعتیاد ناتوانی در محدود کردن مصرف یک ماده فراتر از میزان توصیه‌شده به‌وسیله پزشک است.

نشانه‌های دیگری که ممکن است بروز کنند، عبارتند از: اشکال در هماهنگی حرکات، خواب‌آلودگی، کاهش سرعت تنفس یا سطحی شدن آن، تهوع و استفراغ، یبوست، آشفتگی، اختلال در تصمیم‌گیری، رها کردن مسوولیت‌ها، جویده‌جویده حرف زدن، نوسان خلق، احساس شادی بیش‌ازحد و تحریک‌پذیری.

اعتیاد به داروهای شبه‌افیونی مانند اعتیاد به سایر مواد مخدر با خطر مصرف بیش‌ازحد دارو (اوردوز) هم همراهی دارد که ممکن است حیات فرد را تهدید کند. در چنین مواردی باید به ‌سرعت سرویس‌های اورژانس را فراخواند. اگر این نشانه‌ها را در فردی که این داروها را مصرف می‌کند، مشاهده کردید، باید احتمال اوردوز شدن او را بدهید:

پاسخ ندادن به تحریکات و صداها، تنفس نامنظم و آهسته یا متوقف شدن کامل تنفس، نبض نامنظم و آهسته یا نداشتن نبض، استفراغ، از دست دادن هوشیاری و تنگ شدن مردمک‌ها.

3 اصطلاحی که درباره مصرف داروهای مخدر یا شبه‌افیونی وجود دارد و باید تفاوت آنها را در نظر داشته باشید؛ تحمل، وابستگی و اعتیاد به دارو است. تحمل به دارو هنگامی ایجاد می‌شود که بدن شما در طول زمان به اثر یک دارو عادت می‌کند. در چنین وضعیتی برای رسیدن به اثر مشابه ممکن است نیاز به مصرف مقدار بیشتر دارو پیدا کنید. برای مثال، افرادی که یک داروی شبه‌افیونی یا مخدر را برای مدتی طولانی مصرف می‌کنند، برای اینکه دردشان به همان حد قبل تسکین یابد، اغلب نیاز به مصرف دوز بالاتر دارو دارند.

در چنین مواردی اگر برای مدتی مصرف داروی مخدر را قطع کنید، این تحمل به دارو برطرف می‌شود. مشکلی که در این حالت ایجاد می‌شود این است که اگر پس ‌از این دوره قطع دارو، مصرف آن را با همان دوز بالای قبلی شروع کنید، ممکن است این مقدار دارو برای بدن شما بیش ‌از حد زیاد باشد و در معرض خطر اوردوز قرار گیرید که قبلا به آن اشاره کردیم.

بنابراین اگر مصرف این داروها را برای مدتی کنار گذاشته‌اید و قصد دارید دوباره مصرفشان را شروع کنید، باید درباره میزان دوز دارو با پزشکتان مشورت کنید. وابستگی به دارو هنگامی ایجاد می‌شود که پس از مصرف طولانی‌مدت دارو تغییراتی در کارکردهای بدن شما به وجود می‌آید. این تغییرات باعث می‌شود هنگامی‌که مصرف دارو را کنار می‌گذارید، علائم قطع دارو در شما ظاهر شود. این علائم ممکن است خفیف یا شدید باشد، از جمله ممکن است شامل عرق کردن، تهوع یا استفراغ، احساس سرما، لرز، درد، افسردگی، بی‌خوابی و احساس خستگی و فرسودگی باشد.

اگر مدت‌هاست داروهای شبه‌افیونی برای شما تجویز می‌شود، پزشکتان با کاهش تدریجی دوز دارو به شما کمک می‌کند علائم قطع در شما ایجاد نشود.

تحمل به دارو و وابستگی به دارو به شکل طبیعی در طول دوره طولانی مصرف داروی شبه‌افیونی یا مخدر ایجاد می‌شود. ممکن است شما به اثر دارو تحمل یا به آن وابستگی جسمی پیدا کرده باشید، اما به آن اعتیاد نداشته باشید.

اما اعتیاد یک پدیده طبیعی نیست. هنگامی‌که به دارو معتاد شده باشید، به نظر می‌رسد نه بدن شما و نه ذهن شما بدون مصرف دارو نمی‌توانند به کار خودشان ادامه دهند. در این هنگام، شما به شکل وسواس‌آمیز و غیرقابل‌کنترلی دنبال دسترسی و مصرف دارو می‌روید، حتی اگر مصرف این دارو باعث ایجاد مشکلات رفتاری و بهداشتی برای شما شده و به رابطه شما با دیگران آسیب زده باشد.

اگر نتوانید تمایلتان را به مصرف دارو مهار کنید یا به‌طور غیرقابل‌کنترلی در جستجوی دارو باشید، ممکن است معتاد شده باشید. همچنین اگر بدون تجویز و رضایت پزشکتان باوجود مشکلاتی که دارو برایتان ایجاد می‌کند، به مصرف دارو ادامه دهید، نیز ممکن است به دارو اعتیاد پیدا کرده باشید. این مشکلات ممکن است مربوط به سلامت شما و وضعیت مالی، شغلی یا تحصیلی‌تان باشد. همچنین ممکن است سروکارتان به پلیس افتاده یا رابطه‌تان با اعضای خانواده و دوستانتان به ‌هم ‌خورده باشد. ممکن است دوستان یا اعضای خانواده‌تان پیش از شما از اعتیادتان آگاه شده باشند زیرا تغییرات را در رفتارتان مشاهده کرده‌اند.

درمان اعتیاد به داروهای شبه‌افیونی از شخصی به شخص دیگر متفاوت است، اما هدف اصلی درمان متوقف کردن مصرف دارو (مرحله سم‌زدایی) و بعد جلوگیری از مصرف دوباره دارو در آینده (جلوگیری از عود) است. پزشکتان برای درمان اعتیادتان ممکن است داروهایی برای تسکین علائم قطع و کنترل میل شما به داروی مخدر تجویز کند.

پس ‌از اینکه توانستید مصرف دارو را کنار بگذارید (مرحله سم‌زدایی به پایان رسید)، درمان‌های رفتاری شامل مشاوره فردی، مشاوره گروهی یا خانوادگی و درمان شناختی به کار گرفته می‌شود.