استفاده صحیح از فرش دستباف ونگهداری مطلوب باعث خواهدشدکه این کالای باارزش سالیان متمادی سالم مانده و با گذشت زمان به ارزشهای هنری آن افزوده شود. برای آنها که عادت دارند خود فرشهایشان را بشویند، برای آنها که نمی‌دانند چطور لکه‌ای را از آن پاک کنند و… چند راهکار داریم.
مقدمات شستشو
قبل از شستشو بایستی یک سری اقدامات اولیه جهت آماده سازی فرش انجام داد. این اقدامات بشرح زیر است.
الف-غبارگیری: این عمل بیشتر در مورد فرشهای کارکرده انجام می‌گیرد. اما در شستشو به روش سنتی برای زدودن غبار از چوب استفاده می‌شود وپس از چوبزنی توسط جاروی زبر جارو می‌شود. روش دیگراستفاده از دستگاههای مکنده است که میزان مکش هوا بایستی تنظیم شود.
ب-بازرسی: از مهم‌ترین نکات در مقدمات شستشوبازرسی است. فرش قبل از شستشو ازنظر میزان پوسیدگی وجود سوراخ ولکه ونوع گلیم بافی وریشه‌ها کنترل شود بطوریکه ریشه هاقبل از شستشو از هم باز شود.
پ-رفوکاری: درصورت وجودسوراخ درفرش قبل از شروع عملیات شستشو بایستی رفوکاری وترمیم شود.
ت-لکه گیری: بعد از رفوکردن عمل لکه گیری بایستی انجام گیرد.
شستشوی فرش:
در شستشوی فرش توجه به نکات زیرضروری است.
1-فرش روی زمین سخت شسته شود
2-برای شستن فرش ازدمای معمولی آب استفاده شود.
3-مواد لازم برای شستشو موادشوینده مخصوص فرش بوده وبرای جلوگیری از قلیایی شدن محیط باpH متر کنترل می‌شود (برای لکه گیری وشستشونبایدازموادقلیایی کربنات دوسود وسودسوزآور استفاده کرد ضمنا غلظت هیدروسولفیت بایستی کنترل شود.)
4-پساب خروجی بعد ازابکشی باید خنثی باشددرصورت خنثی نبودن احتمال بروز آسیب‌هایی درفرش وجوددارد برای خنثی نمودن ازآب واسید 1تا2درصد استفاده می‌شود.
5-عملیات آبگیری درنورغیرمستقیم خورشیدانجام گیردوفرش مرطوب درمعرض هواآویزان گردد.
6-درصورتیکه عملیات آبکشی بدرستی انجام نشود به هنگام آویزان شدن آب درقسمت انتهایی فرش جمع شده وباعث زردی وپوسیدگی قسمت تحتانی فرش خواهد شد.
7-به هنگام خشک کردن فرش دمانباید از 40 درجه سانتیگراد بالا‌تر رود.
8-استفاده از مواد نرم کننده باعث ایجاد نرمی در سطح فرش خواهدشد.
9-درصورت ایجادکجی درفرش بعدازشستشوبایستی توسط دارکش‌های باتجربه دارکشی گردد.
10-برای ترمیم رنگ نباید گلهاوکناره‌های فرش رارنگ کردچون این رنگهادرداخل الیاف نفوذ نمی‌کنند و در اولین شستشو از بین خواهند رفت وباعث پخش رنگ به سایر نقاط خواهندشد.
11-برای ایجادیکنواختی درسطح فرش بعد ازشستشو فرش باتراش کمی پرداخت می‌شود این عمل بااستفاده از دستگاه پرداخت زنی انجام می‌گیرد.
نکاتی چند در مورد لکه ولکه گیری‌ها
اولین نکته مهم در مورد لکه، شناخت نوع و میزان تازگی آن است، وقتی لکه ایجاد شده تازه باشد و بدانیم از چه ماده یا موادی تشکیل شده، می‌توانیم سریع‌تر نسبت به موادمورد نیاز جهت رفع آن اقدام کنیم، تازگی لکه باعث می‌شود که زود‌تر، بهتر و باهزینه کمتر پاک شود.
برای زدودن و پاک کردن لکه، ابتدا مواد شیمیایی را مورد بررسی قرار داده، سپس لکه را قبل از شستشوی محل آلوده، پاک می‌کنیم. پس به نکات پی آمده باید توجه شود:
آب داغ: لکه‌های ناشی از خون و تخم مرغ را بعلت آلبومین موجود، ثابت‌تر می‌کند.
آب و صابون: لکه‌هایی مانند عصاره میوه هاو چای و قهوه را ثابت‌تر می‌کند.
طریقه زدودن لکه چربی: اینگونه لکه‌ها را می‌توان بوسیله بنزین یا نیترا کلرور کربن پاک کرد، بدین صورت که ابتدا با اسفنج، محلول فوق را به محل آلوده مالیده و سپس نسبت به پاک نمودن لکه اقدام می‌کنیم، لکه چربیهای حیوانی با آب و صابون از بین می‌رود.
لکه خون و چسب: ابتداباآب سردوصابون لکه را زدوده و سپس، باآب نیم‌گرم وصابون می‌شوریم وچنانچه لکه‌ها روی قسمتهای رنگی ایجاد شود بوسیله نیترا کلرور کربن و اسفنج آنرا تمیز نموده با آب سرد و مالش اسفنج آنرا می‌شوئیم.
لکه شمع: ابتدا موم اضافی را برداشته، سپس قسمت لکه شده را گرم کرده و کاغذی روی آن قرار می‌دهیم تا موم را جذب نماید، سپس بوسیله بنزین یا نیترا کلرور کربن و مالش اسفنج آنرا پاک می‌کنیم.
لکه قهوه، کاکائو وچای: در صورت تازه بودن با آب جوش و اتوی داغ از بین می‌رود و چنانچه پس از شستشو لکه باقی ماند با استفاده از نیترا کلرور کربن و در صورت سفیدی قسمت از آب اکسیژنه 20% استفاده می‌کنیم.
لکه شیر: چربی شیر را با بنزین برطرف کرده، سپس با آب نیم گرم می‌شوئیم.
لکه ترشی: لکه میوه‌های ترشی همچون آلبالو، انار، پرتقال را سریعأ با آب و آمونیاک می‌شوریم.
لکه مرکب فرنگی: بامحلول داغ و غلیظ جوهر ترشک و آب و صابون مالش داده، می‌شوریم.
لکه عرق بدن: محل لک شده را در محلول، پر برات دوسود و آب اکسیژنه (آب اکسیژنه یک لیتر، پربرات دو سود چهار قاشق قهوه خوری) پاک می‌کنیم.
لکه مرکب آبی یا سیاه بر روی الیاف نباتی (گیاهی): محلول رقیقی از 5% پر منگنات دو پتاس و آب تهیه کرده، قسمت آلوده را در آن خیس کرده تا رنگ آن قهوه‌ای گردد، سپس آنرا در محلول بی‌سولفیت دو سود و کمی سرکه گذارده، با آب زیاد می‌شوریم و چنانچه تمیز نشد این کار را چند بار تکرارو تا محو لکه ادامه می‌دهیم.
لکه مرکب روی الیاف حیوانی: پارچه را در محلول 5% پر بورات دو سود گذاشته، کم کم گرم می‌کنیم، تا آنجا که نجوشد و پارچه داخل ظرف تکان نخورد، سپس از داخل ظرف، خارج ساخته، آبکشی می‌نمائیم.
لکه جوهر معمولی روی قالی: مقداری ماست ترش روی محل لکه ریخته، منتظر می‌مانیم تا ماست رنگ جوهر را بخود بگیرد، سپس آنرا پاک نموده و این عمل را آنقدر تکرار می‌کنیم، تا جائیکه لکه کاملا «محو گردد.
لکه دوده: با اسفنج آغشته به محلول اسید تارتاریک 20% روی لکه را مالش داده، انرا پاک می‌کنیم، البته استفاده از آبقوره نیز برای لکه برداری فوق مفید است.
چند توصیه:
درباره نگهداری فرش دستباف توجه به نکات زیر ضروری است.
1-ازپهن کردن فرش درمعرض تابش مستقیم نورخورشید خودداری نمایید چون این عمل باعث رنگ پریدگی خواهد گردید.
2-اشیاءنوک تیز را روی فرش قرارندهید چون باعث ایجاد سوراخ وپارگی فرش خواهند شد.
3-برای جلوگیری ازساییدگی، فرش را هر چند یکبار سروته نمایید.
4-ازقراردادن گلدانهای سوراخدار روی فرش امتناع ورزید چون وجود رطوبت باعث پوسیدگی فرش خواهد شد.
5-برای جلوگیری از بیدزدگی و پرزگرفتگی فرش را بمدت طولانی در زیر کاناپه یا تختخواب قرارندهید.
6-برای حفظ دوام وزیبایی فرش سعی کنید فرش راهمیشه تمیز وپاکیزه نگهدارید و برای شستشو از شیوه درست علمی وفنی استفاده نمایید.
7-برای جلوگیری از بیدخوردگی از نگهداری فرش درمحیطهای تاریک ومرطوب خودداری نموده ودرصورت امکان باباز گذاشتن پنجره‌ها ودربهای اطاق برای مدتی به فرش‌ها جریان هوای آزاد داده شود.
8-ازپهن نمودن فرش درزیر درب خودداری کنید چون در اثرنبودفاصله کافی بین درب وفرش یادرحین بازوبسته نمودن در فرش دچارسایش وچروکیدگی خواهد شد.
