به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، حسن فاضل نشلی سرپرست هیأت کاوش در محوطه کمیشانی بهشهر مازندارن ، هدف از این پروژه که با همکاری دانشگاه تهران و پژوهشکده باستان شناسی پژوهشگاه در حال انجام است را، پی بردن به منشا نخستین روستاهای شکل گرفته در بخش جنوبی دریای خزر اعلام کرد.
او افزود: پی بردن به اینکه دوره گردآوری خوراک و شکار ورزی در شمال ایران کی به پایان رسیده و آغاز کشاورزی و روستا نشینی در این منطقه به چه شکل بوده است از اهدافی است که گروه باستان شناسی در این پروژه دنبال می کند.
این باستان شناس با اشاره به اینکه این منطقه بین اورآسیا و خاور میانه واقع شده تصریح کرد : از این رو این مطالعات برای باستان شناسی خاور میانه مهم و برای منطقه اورآسیا نیز به عنوان یک پل که این دو منطقه را به هم متصل می کند از نظر باستان شناسی ارزشمند است.
وی در توضیح علت انجام این طرح، عمده پژوهش‌های صورت گرفته در رابطه با نوسنگی و نوسنگی شدن را در غرب ایران؛ زاگرس، عراق، بخش‌هایی از ترکیه، سوریه، لبنان و فلسطین متمرکز دانست و گفت: بسیاری از محققین در خصوص منشا جوامع نوسنگی پژوهش‌های گسترده ای در این منطق انجام داده اند.
او تصریح کرد :در سالیان اخیر در ایران نیز بیش از 90درصد کاوش‌ها در رابطه با منشا جوامع نوسنگی به غرب ایران (زاگرس مرکزی) بر می گردد که کاوش‌های گنج دره، علیکش، تپه آسیاب و... اخیر نمونه ای از این موارد است.
او با اشاره به پژوهش‌های صورت گرفته این دوره در غرب کشور گفت: کارلتون استیونز کون امریکایی در پژوهش‌های شتاب زده اش در دو فصل غار ای هوتو و کمربند را برای یافتن انسان‌های اولیه و نئاندرتال مورد کاوش قرار داده بطوریکه در مدت دو هفته بیش از 14متر لایه‌های فرهنگی این دو محوطه را کاویده (گرچه ناقص) و اعلام کرده که انسان در حدود 6500سال پیش چگونه از دوره میان سنگی به عصر نو سنگی وارد شده است.
فاضلی گفت :اما سوال پیش روی باستان شناسان این است که آیا این تحول بر اساس آنچه کارلتون پژوهش کرده در شمال ایران 3000سال بعد از زاگرس شروع شده است.
به گفته وی هنوز این پرسش که پروژه ای که آنجا انجام شده ناقص بوده یا اینکه واقعا این دوره در منطقه شمال کشور دیرتر شروع شده است پا برجا است.
فاضلی افزود: دیگر اینکه اگر جوامع نوسنگی که طبق فرضیات از زاگرس به اینجا آمده اند و این سبک زندگی و فرهنگ را در این منطقه گسترش داده اند چرا 3000سال دیرتر آمده و وقتی آمده برای اینها که شکار ورز بوده اند این مرحله انتقال چگونه صورت گرفته است.
کشف استخوان‌های فک دریایی
این باستان شناس گفت :از سویی این سوال مطرح است که این شیوه زندگی در پس و پیش روی دریاها چگونه بوده است زیرا بر اساس کاوش‌های کارلتون استخوان‌های فک دریایی از این مناطق کشف شده که نشان می دهد ساکنان این منطقه به شکار این حیوان مشغول بوده اند.
به گفته وی در حال حاضر دریای خزر بیش از 20کیلومتر عقب نشینی کرده است وجابجایی عظیمی در استقرارها و عقب و جلو رفتن و تغییرات آب و هوایی دریای خزر داریم که بسیار مهم است.
او در تعریف پروژه گمانه زنی برای تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه و کاوش‌های باستان شناسی در محوطه باز کمیشانی با اشاره به از بین رفتن کامل غار کمربند تصریح کرد : در این پروژه بخش باقی مانده غاری در رستم کلا که توسط معدن سنگ در معرض تخریب قرار گرفته و در اثر واریزه‌ها ورودی آن کاملا بسته شده نجات بخشی می شود.
سرپرست هیأت کاوش با اشاره به اینکه لزوما جوامع نو سنگی نمی بایست در غارها باشند تصریح کرد :بنا به این نظریه پیشنهاد ایجاد چند گمانه در منطقه شمالی و جنوبی محوطه برای بررسی وضعیت داده شد و پژوهشکده باستان شناسی هم بنا به ضرورت اجرای طرح به دلیل تخریب اطراف محوطه در حین اجرای طرح‌های عمرانی کاوش در کمیشانی را در اولویت قرار داد.
یکی از بزرگترین روستای نوسنگی در کل ایران
او محوطه کمیشانی را یکی از بزرگترین روستاهای نوسنگی در کل ایران دانست که دامنه آن تا باغ‌های اطراف نیز گسترش یافته است و گفت :کمیشانی قدیمی ترین روستای نو سنگی قبل از سفال، خارج غار در شمال ایران است.
فاضلی با اشاره به عملیات خاک برداری برای ساخت شهرک صنعتی در کنار این محوطه تصریح کرد : بالای غار کمیشانی تا یک کیلومتر آثار دوره آهن و پارینه سنگی وجود دارد که متأسفانه بدون آگاهی در معرض تخریب قرار دارد از این رو انجام کاوش نجات بخشی ضروری است.
وی با اشاره به ویژگی‌های ترانشه ای که در نزدیکی محوطه زده شده افزود :در جریان لوله گذاری آب و گاز تعداد زیادی ابزار سنگی،هاون و استخوان انسانی از این منطقه بیرون آمد که درپایگاه میراث فرهنگی نگهداری می شوند از این رو طی بازدیدهای صورت گرفته تصمیم گرفتیم پیش از شروع کاوش گسترده در وسط محوطه در نزدیکترین مکان که کمترین آثار تخریبی را دارد ترانشه ای حفر کنیم تا مشخص شود آثار متعلق چه دوره ای هستند.
او با بیان اینکه برشی که طی فعالیت‌های عمرانی در این منطقه ایجاد شده به روند پیشرفت کار کمک کرد گفت :این مکان به دلیل کمترین آسیبی که به محوطه وارد می کند انتخاب شد تا حجم آسیب دیدگی محوطه مورد واکاوی قرار گیرد.
فاضلی افزود :با حفر یک ترانشه یک در یک و مشاهده آثار فرهنگی تا عمق 5-6متر درستی ادعای کارشناسان باستان شناسی مشخص شد.
او در تشریح لایه‌های این ترانشه با اشاره به تدفین و اشیا کشف شده لایه دو را متعلق به عصر مفرغ دانست و گفت : لایه سه به هزاره پنجم پیش از میلاد باز می گردد یعنی دو هزار سال قدیمی تر از دوره گذشته است.
او گفت :بعد از اتمام لایه هشت حدود 2متر قلوه سنگ، ابزار سنگی و تعداد زیادی خشت قالب گرفته شده داریم که ابهامات زیادی را برای باستان شناسان به وجود آورده است.
این باستان شناس تصریح کرد :وجود دوره نوسنگی قبل از سفال اینجا مسجل است اما وجود بیش از صد کیلو خشت پخته و قالب گرفته شده در ابعاد یک ونیم متر جای سوال دارد.
فاضلی افزود :نمی دانیم چرا با وجود ابزار سنگی و قلوه سنگ‌های طبیعی که سیلابی اند این گل‌های پخته شده شبیه آجر و خشت و قالب گرفته اینجا چکار می کنند.
وی تصریح کرد : نمونه این خشت‌ها برای آزمایش ترمونو لیسانس به دانشگاه کاشان فرستاده شده که تاریخ گذاری آن در روند پژوهش کمک می کند.
جامعه روستایی از دوره نوسنگی
این باستان شناس، با بیان اینکه بخش‌های دیوار به جای مانده نشان می دهد که با جامعه روستایی از دوره نو سنگی قبل از سفال مواجه هستیم تصریح کرد :نمونه‌هایی از گراول‌های موجود که به نظر در اثر سیلاب‌هایی 9000 سال قبل اتفاق افتاده است، برای تاریخی گذاری به خارج فرستاده و مطالعات دیر اقلیم بر روی آنها صورت خواهد گرفت .
به گفته وی، شواهدی از این سیلاب که نه هزار سال قبل در خاور میانه؛ لوانت، سوریه، ترکیه و... باعث متروک شدن بسیاری از استقرارها شده است را در ایران نداریم از این رو در این پژوهش از نظر باستان شناسی مهم است که تحقیقاتی صورت گیرد.
او با اشاره به وجود آثار حیات روزمره شامل دو اجاق از دوره نوسنگی قبل از سفال زیر گراول‌ها تصریح کرد : اگر کاوش‌های گسترده در آینده انجام گیرد، بعد از تاریخ گذاری مطلق با آزمایشات کربن 14 و...توالی فرهنگی را می توان مشخص کرد.
او تصریح کرد: احتمال وجود دوره‌های میان سنگی در این جا وجود دارد که می توانیم فرآیند شکل گیری نخستین جوامع روستایی را در این منطقه مورد مطالعه قرار دهیم.
یافتن گندم در کنار اجاق‌ها
فاضلی با اشاره به وجود دانه‌های گندم در کنار اجاق‌ها گفت: با آزمایش درمی یابیم که این دانه‌ها وحشی یا اهلی اند و چگونه انسان‌های شکار ورز وارد زندگی کشاورزی شده اند که با مطالعات گسترده محقق خواهد شد.
او افزود: اینکه نوسنگی در شمال ایران پدیده مستقلی بوده یا تحت تأثیر زاگرس مرکزی بوده مسئله‌ای است که باید با حضور تیم بین‌المللی و متخصصان علوم میان‌رشته‌ای نظیر زمین شناسی، انسان شناسی و... مورد پژوهش قرار گیرد.
وی افزود: آنچه که وظیفه ما را سنگین می کند سایت موزه و پارک شدن و تعریف محور گردشگری برای این منطقه است زیرا از محور شمال هزاران گردشگر به مشهد می روند ولی هیچ یک اطلاعی از این محوطه ندارند.
او با بیان اینکه هیچ جای ایران به اندازه بهشهر دارای غنای آثار فرهنگی نیست و هیچ جا به این این اندازه کاوش قاچاق انجام نشده است تصریح کرد :به دلیل انجام نشدن پژوهش‌های باستان شناسی و نبود آگاهی تمامی آثار و محوطه‌های باستانی در حال تخریب اند که تنها از طریق آگاهی رسانی می توان از این روند جلوگیری کرد.
