غارها، ذخیره گاه های آب و یخ

به گزارش گروه علمی ایرنا، غارها جزو ذخایر طبیعی و ملی کشورها محسوب می شوند و در واقع منابعی غنی از آب، هوا و جذب گردشگر هستند از این رو در بسیاری کشورها همواره مورد توجه قرار دارند.
ایران هم به دلیل شرایط اقلیمی و جغرافیایی مناسب، منبعی غنی از انواع غارها را در خود جای داده است و تقریبا نمونه ای از انواع غارهای موجود در طبیعت در کشور ما یافت می شود، هر چند به اعتقاد کارشناسان ، آن طور که باید به این ثروت طبیعی بها نمی دهیم و جایگاه این هبه طبیعت هنوز برای ما ناشناخته است.
غار اساسا به حفره ای نسبتا بزرگ رو یا زیر زمین اطلاق می شود که معمولا بر اثر حل شدن سنگ‌ها با آب و ذوب شدن یخ‌ها ایجاد می‌شود؛ بیشتر غارهای مهم جهان و بزرگترین و شگفت ‌انگیزترین آنها در سنگ‌های آهکی بوجود آمده‌اند.
بعضی از غارها، حفره ای کوچک‌ هستند که فقط یک نفر می‌تواند وارد آن شود. برخی دیگر، گذرگاه‌ ها و اتاقک‌ های تو در تو دارند.
غارها تحت فرایندهای زمین ‌شناسی گوناگون مانند ترکیب فرایندهای شیمیایی، فرسایش در اثر آب، نیروهای تکتونیکی، میکروارگانیسم‌ها، فشار و تاثیرات جوی ایجاد می ‌شوند و می‌ توانند اندازه ‌های مختلفی داشته باشند.
پارک ملی غار ماموت در کنتاکی، در آمریکا، طولانی ترین غار دنیا است، راهروهای درهم ‌پیچیده این غار، روی هم 560 کیلومتر طول دارد.
در ایران نیز غار علیصدر از نمونه های بسیار دیدنی و طولانی در کبودر آهنگ در همدان است و همچنین غار چال‌ نخجیر استان مرکزی، قوری قلعه در استان کرمانشاه و غار آبی سهولان یا کونه کوتر در میان جاده مهاباد – بوکان در استان آذربایجان غربی از زیباترین غارهای ایران و جهان هستند.
به اعتقاد کارشناسان، فقط در رشته کوه البرز و زاگرس افزون بر سه تا چهار هزار غار وجود دارد اما تاکنون فقط بیش از دو هزار و 500 غار در کشور شناسایی و کمتر از 200 غار ثبت و نقشه برداری شده است.
به گفته سمانه عبداللهی نایب رییس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان، اهمیت توجه به حفظ غارها هشت سال قبل به تعیین دوم مهرماه به عنوان روز غار پاک منجر شد و در این روز دوستداران محیط زیست و برخی غارنوردان تعدادی از غارها را به صورت نمادین پاکسازی می کنند.

*** ماندگاری مواد در داخل غارها
عبداللهی در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا، با تاکید بر اهمیت حفاظت از غارها و متفاوت بودن شرایط محیط غار نسبت به سطح زمین افزود: شرایط داخل غار نسبت به سطح زمین تا حدودی متفاوت است، تجزیه شدن مواد در داخل غارها ناممکن است در صورتی که در کوهستان و فضای باز وضعیت دیگری است و فضولات حیوانات و تقریبا هر چه در طبیعت وجود دارد، بعد از مدتی از بین رفته و وارد اکوسیستم می شود.
وی ادامه داد: بر این اساس افرادی که به صورت اصولی غارها را پیمایش می کنند، هیچ اثر و یا ماده مصرفی از خود در داخل غار به جای نمی گذارند؛ بر این اساس حفاظت ار غارها به دقت و دانش بیشتری نیاز دارد.

*** در کشور به غارها توجه نمی شود
عبداللهی درباره وضعیت کنونی غارها در کشور گفت: آگاهی رسانی در این زمینه در کشور تا حدودی کم است در حالی که در کل دنیا غارها به حدی حایز اهمیت هستند که به عنوان مثال برخی کشورها از بودجه و درآمد منابع خود برای حفاظت از غارها استفاده می کنند.
وی افزود: حتی برخی کشورها از پول نفت برای نجات غارها و شناساندن آنها استفاده می کنند .
*** غارها ذخیره گاه آب و یخ
نایب رییس انجمن غار و غار شناسی ایرانیان اظهار کرد: غارها برای طبیعت حکم فریزر برای منازل را دارند، در واقع فریزر یک منبع ذخیره است غار نیز یک منبع ذخیره برای آب، یخ و منابع طبیعی است که آیندگان به آنها نیاز دارند و با توجه به کم آبی کره زمین و کشور ما حفظ این منابع طبیعی و جلوگیری از آلوده شدن آنها بسیار قابل اهمیت است.
وی تاکید کرد: شاید کوتاهی از دولت و یا انجمن غارشناسی بود که نتوانست اهمیت این منابع را به مردم بشناساند، اما تلاش می کنیم که بتوانیم این اطلاعات را در اختیار عموم و نهادهای ذیربط قرار دهیم.
عبداللهی گفت: هر دانشی هزینه دارد و انجمن غار و غارشناسی ایرانیان به عنوان انجمنی که در اتحادیه جهانی غارهای جهان دارای کرسی است، تلاش دارد که دانش غار را به عموم و کسانی که می توانند از ما حمایت کنند بشناسانیم .

*** وجود بیش از سه هزار غار در کشور
نایب رییس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان اظهار کرد: بیش از دو هزار و 500 غار در کشور شناسایی شده است اما کمتر از 200 غار ثبت و نقشه برداری شده اند و اطلاعات آنها در اختیار قرار دارد.
وی ادامه داد: به دلیل غارخیز بودن اقلیم رشته کوه البرز و زاگرس، قطعا بالای سه تا چهار هزار غار در آن وجود دارد اما هنوز شناخته نشده اند؛ در واقع شناسایی و حفاظت از غارها نیازمند اعتبارات و شرایط خاص برای حفاظت است که باید مورد توجه مسوولان قرار گیرد.
عبداللهی گفت: به عنوان مثال چند سال پیش اعضای انجمن غار و غارشناسی ایرانیان چاه غاری را در کوهستان پرو واقع در استان کرمانشاه کشف کردند که به عنوان دومین چاه غار بزرگ دنیا شناخته شد، این اکتشاف حدود 80 تا 130 میلیون تومان هزینه داشت در حالی که بسیاری از دست اندرکاران از آن خبر ندارند.
*** حضور غارنوردان خارجی در اورست غارها
وی افزود: با توجه به خاص بودن چاه غار پرو، سالانه کشورهای زیادی برای بازدید از آن درخواست می دهند امسال نیز غارنوردانی از کشورهای ایتالیا، فرانسه و لبنان از آن بازدید کردند.
وی گفت: غار پرو در کل دنیا به اورست غارها معروف است چون غارنوردی در آن حتی برای غارنوردان نیز بسیار دشوار است، توریست های ورزشی نیز زیاد از آن دیدن می کنند.
*** توان جذب توریست غارها
عبداللهی با تاکید بر اینکه غارها سرمایه ملی کشور هستند گفت: غارها می توانند منبع بزرگی برای جذب توریست باشند اما در سیستم توریستی کشور گردشگری ورزشی تعریف نشده است غار قسمتی از منابع طبیعی است و گردشگری غار و غارپیمایی هنوز جا نیفتاده است.
وی افزود: معمولا اولین سوالی که از یک غارنورد پرسیده می شود این است که آیا در غار هوا وجود دارد و می توان نفس کشید؟ این نشان می دهد که حتی اطلاعات اولیه درباره غارها در کشور بین عموم وجود ندارد.
نایب رییس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان ادامه داد: هوا در غار بسیار زیاد است چون غار از معبر آب و هوا درست می شود، یعنی در غار کوران هوا وجود دارد در برخی غارها تا 600 متر که پیش می رویم آبشار وجود دارد و گویا در دره ای خوش آب و هوا قدم می زنی.
وی افزود: تعداد غارهایی که برای ورود به آنها نیاز به تجهیزات اکسیژن باشد بسیار کم است آنهم شاید در کوه های آتشفشای واقع شده باشند و گازهای آتشفشانی تنفس را مشکل می کند نه نبود هوا؛ که تعداد این غارها در کشور شاید سه تا چهار غار باشد.
*** وجود غارهای نمونه در ایران
وی گفت: تقریبا همه نوع غار در کشور وجود دارد و حتی برخی از آنها در دنیا نمونه هستند،
سال گذشته مسوول گردشگری غارهای یخی توریستی دنیا به ایران آمده بود و از غار یخ مراد استان البرز که در دنیا تک است بازدید کرد، یا غار نمکدان قشم بزرگترین غار نمکی دنیا است.
عبداللهی افزود: به لحاظ نوع اقلیم، غارهای زیادی در کشور وجود دارد که می توانیم تمام آنها را شناسایی و از آنها درآمد کسب کنیم، حتی می توان با شناخت آنها غارها را نجات و گردشگری را رونق داد.
وی با بیان اینکه غارها از شرایط خاصی به وجود می آیند گفت: برخی از غارها از معبر آب، برخی از گسل ها و برخی بر اثر وزش باد ایجاد می شوند ، همچنین برخی غارها دست کن و باستانی هستند که تمام اینها در کشور ما وجود دارد.
*** تاریخ غارنوردی
به گفته عبداللهی، تاریخ غارنوردی در کشور ما به حدود 50 سال قبل از غارنوردی در ترکیه بر می گردد اما شرایط در این کشور به گونه ای بوده که اکنون حدود 100 سال در بحث غارنوردی از ایران جلوتر است .
*** کارهای زیادی برای شناساندن غارها در پیش است
وی گفت: سازمان حفاظت محیط زیست یک کارگروه غارشناسی دارد که 18 نهاد زیر مجموعه آن هستند و قرار است به زودی نرم افزاری را رونمایی کنند که به وسیله آن هر غاری را با تمام اطلاعات بتوانند در سایت بارگذاری کنند.
نایب رییس انجمن غار و غار شناسی ایرانیان تاکید کرد: این کارگروه کارهایی انجام داده اما کارهای بسیار زیادی نیز در پیش است.
محمد مدادی دبیر کارگروه غارشناسی کشور نیز اخیرا اعلام کرد که با توجه به شرایط ویژه کشور از لحاظ منابع آبی و به ویژه سفره های زیرزمینی، توجه به غارها و حفظ و حراست از آنها ضروری است.
وی گفت: نامگذاری دوم مهر توسط گروه های متخصص و فعال مردمی به نام ‘روز غار پاک’ زمینه مناسبی را برای فرهنگ سازی و ارتقای آگاهی های عمومی فراهم کرده است که در این راستا اقدامات گسترده ای در سال های گذشته در این روز در ارتباط با معرفی غارها و ضرورت حفاظت از آنها انجام گرفت.
** رونمایی از تابلوی حفاظتی رود افشان همزمان با روز غار پاک
مدادی همچنین از برگزاری برنامه های متعدد در سطح استان ها در روز غار پاک خبر داد و گفت: همزمان با دوم مهرماه روز غار پاک با همکاری انجمن غارشناسی و با همکاری سازمان میراث فرهنگی، فرمانداری دماوند، فدراسیون کوهنوردی و دبیرخانه کارگروه غارشناسی از تابلوی حفاظتی غار رود افشان رونمایی و از کاشف این غار تجلیل خواهد شد.
غار رود افشان از معدود غارهای ثبت شده کشور به عنوان اثر طبیعی ملی در استان تهران است که از نظر زمین‌ شناسی در سنگ آهک‌های دوره کرتاسه و در اثر پدیده کارستی شدن به وجود آمده است، اهمیت این غار علاوه بر دارابودن ساخت های زیبا از غار نهشته ها، به دلیل زیست جمعیت خفاش در آن است.