کف پای صاف در بچه ها

دکتر علیرضا غزنوی؛ فوق تخخصص ارتوپدی کودکان

از بین رفتن قوس کف پا و پایین آمدن سطح داخلی پا روی زمین را صافی کف پا می‌گویند. صافی کف پا در بچه‌ها به صورت طبیعی وجود دارد.

یعنی به دلیل تپل بودن بیشتر بچه‌ها و چربی طبیعی کف پا، هنگام به دنیا آمدن، معمولا کف پای بچه‌ها صاف هست و قوسی که انتظار می‌رود در قسمت داخلی کف پا باشد، وجود ندارد و طبیعی هم هست که وجود نداشته باشد.

همین که بچه‌ها رشد می‌کنند و در حدود سن یکسالگی پایشان را زمین می‌گذارند، به تدریج تا حدود 7 - 8 سالگی به تدریج قوس کف پا تشکیل می‌شود.

در برخی از افراد ممکن است قوس کف پا، این سیر طبیعی درست شدن را نداشته باشد. یعنی تا حدود 8-10 سالگی همچنان کف پا صاف باشد.

این عیب نیست و در بعضی از افراد جامعه وجود دارد، به خصوص در بچه‌هایی که در خانواده خود (یعنی پدر، مادر، عمه، دایی و ...) سابقه کف پای صاف دارند.

این افراد ممکن است 15 درصد دچار صافی کف پا باشند. ولی معمولا ما انتظار داریم حدود بیش از 80 تا 85 درصد قوس کف پا تا 7 - 8 سالگی ایجاد شود. پس صافی کف پا همیشه غیر طبیعی نیست.

انواع صافی کف پا

چند نوع صافی کف پا وجود دارد. یکی صافی کف پای معمولی است که در بیماران معمول و بچه‌های 3 – 4 ساله که به پزشکان متخصص ارتوپد مراجعه می‌کنند، دیده می‌شود که صافی کف پای دو طرفه دارند.

این افراد معمولا نرمی رباط دارند و اگر دقت کنیم، انعطاف‌پذیری انگشتانشان مثل حالت ژیمناستیک‌کارها زیاد است.

به این ترتیب، بالطبع انعطاف‌پذیری کف پا هم زیاد است و صافی کف پا را دارند که به آن صافی کف پای انعطاف‌پذیر گفته می‌شود.

یک صافی کف پای دیگر هم وجود دارد که به آن صافی کف پای سخت (سفت) گفته می‌شود.

در صافی کف پای انعطاف‌پذیر، وقتی بچه‌پایش را زمین نگذارد یعنی فشار وزن روی پا نیاید، یعنی لب صندلی یا روی پای مادر بنشیند و یا حالت خوابیده باشد، قوس کف پا درست می‌شود.

به محض اینکه پایش را زمین می‌گذارد، قوس کف پا از بین می‌رود و کف پا کامل روی زمین می‌خوابد و حتی کمی هم به سمت داخل برمی‌گردد که ممکن است موجب نگرانی مادران شود و بگویند چرا پای فرزند من کج است.

این در حقیقت همان صافی کف پا است.

پس در صافی کف پای انعطاف‌پذیر ما انتظار داریم وقتی کودک ایستاده نیست، کف پایش قوس داشته باشد و وقتی ایستاده است، کف پایش صاف شود.

ولی در نوع غیر قابل انعطاف دیگر این حالت وجود ندارد و چه بچه خوابیده باشد و چه ایستاده باشد، معمولا کف پا صاف است.

این دو نوع صافی کف پا بود که باید تشخیص افتراقی داده شوند. چون نوع صافی کف پای سفت، نیاز به توجه و درمان‌های بیشتری دارد.

پس بیشتر موارد (بیش از 90 درصد) کف پا در کودکان دیده می‌شود، صافی کف پای انعطاف‌پذیر است که قرار است تا 7 – 8 سالگی به تدریج خوب شود. گاهی دیده می‌شود کودکی

3 – 4 ساله را نزد پزشک ارتوپد کودکان می‌برند و می‌گویند کف پای کودک ما صاف است.

باید توجه داشت که این عیب نیست و همان‌طور که گفته شد این صافی کف پا طبیعی است و انتظار می‌رود به تدریج خوب شود.

پس این طور نیست که همه موارد صافی کف پا غیر طبیعی باشند.

مشکلی که ما در مدرسه‌ها به ویژه در زمان  بازگشایی مدارس داریم، این است که گروه‌هایی از مراکز ارتوپدی و کارشناسان به مدرسه‌ها مراجعه می‌کنند و با انجام معاینات سرپایی، عیب‌هایی مانند صافی کف پا، افتادگی شانه و ... روی بچه‌ها می‌گذارند که باعث نگرانی والدین می‌شود.

در اینجا به والدین عزیز تاکید می‌کنم که همه موارد صافی کف پا غیر طبیعی نیست و بهتر است بررسی شود و در صورت انعطاف‌پذیر بودن صافی کف پا، حتی نیازی به کفش طبی و کفی هم ندارند.

فقط با استفاده از کفش‌های معمولی مربوط به پیاده‌روی، کم‌کم مشکلات‌شان برطرف می‌شود.

درمان صافی کف پا

بعضی از موارد صافی کف پا ایجاد مشکل می‌کنند. مثلا بچه 3 – 4 ساله‌ای که کف پای صاف دارد و وقتی با مادرش به بیرون می‌رود، زود خسته می‌شود و والدین از درد شبانه پاهای او شکایت دارند که حتما باید عصر که به خانه برمی‌گردد،‌ پاهایش را ماساژ دهند. این نوع صافی کف پا که ایجاد علامت کرده نیاز به درمان دارد.

یک سری درمان‌های ورزشی را توصیه می‌کنیم، به این صورت که مچ پا را بالا بیاورند تا تاندون آشیل پشت پا کمی حالت کشیدگی پیدا کند. در خیلی از بچه‌هایی که کف پای صاف دارند، این تاندون آشیل پا سفت است و با انجام ورزش‌های مچ پا، درد آنها بهتر می‌شود.

گاهی اگر درد بچه‌ها کمی شدیدتر و مربوط به کف پای صاف باشد، به او کفی داده می‌شود و یا استفاده از کفش طبی برای او توصیه می‌گردد.

به شرط تهیه کفش طبی خوب برای کودک، درد او از بین می‌رود، البته یکی از علت‌های دردهایی که در سن 3 – 5 سال هست، صافی کف پا است و از علت‌های دیگر آن می‌توان به دردهای رشد اشاره نمود که بچه‌ها در این سنین رشد، دچار دردهای دست و پا می‌شوند.

در صورتی که تشخیص داده شود علت درد مربوط به صافی کف پا است، باید از این کفش‌ها استفاده کرد.

پس در بیشتر موارد کف پای صاف پا نیازی به درمان نیست و فقط با استفاده از کفش مناسب مشکل حل می‌شود.

درصدی از موارد کف پای صاف که ایجاد علامت درد،‌ خستگی و زانوی ضربدری می‌کنند، نیاز به کتونی یا کفش دارند، ولی نوع سفت صافی کف پا ممکن است در سنین نوجوانی یا قبل از آن ایجاد درد کند که در مراحل اولیه با کفی و کفش آن را درمان می‌کنیم، ولی در بعضی موارد ممکن است استفاده از کفش یا ورزش نتیجه ندهد که در این موارد به سراغ جراحی می‌رویم.

در سن پایین معمولا جراحی برای کف پای صاف انجام نمی‌دهیم، مگر اینکه فرد صافی کف پای شدید باشته باشد و یا به بیماری‌های سندرمیک مبتلا باشد که از درمان جراحی استفاده می‌کنیم، ولی در موارد کف پای صاف انعطاف‌پذیر معمولی در سنین پایین، در نهایت از کفی کفش استفاده می‌شود.

گاهی بچه‌ها به همراه پدر و مادر و یا پدربزرگ و مادربزرگ مراجعه می‌نمایند و گفته می‌شود که به هر حال باید کاری برای این بچه‌ها انجام شود.

جمله معروفی که معمولا در کتاب‌ها نوشته می‌شود این است که این کفی و کفش، بیشتر پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها را درمان می‌کند تا خود بچه‌ها را و خیلی وقت‌ها نیازی به آنها نیست.

ولی اگر به جا از آنها استفاده شود، به بهبودی علائم بیمار کمک می‌کند.