وجود ۳۲هزار هکتار بافت فرسوده در شهر تهران/ سکونت ۱۵ درصد از جمعیت تهران در بافت فرسوده

به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا نژاد بهرام عضو شورای شهر تهران در دهمین جلسه علنی شورای شهر تهران که امروز(سه شنبه) برگزار شد، در نطق پیش از دستور خود اظهار کرد: خدا را شاکرم که توانستم با انتخاب شما در لباس خدمت حاضر شوم و در سومین روز از شهادت سرور آزادگان و امام راهنما این فرصت را داشته باشم که ضمن عرض تسلیت مطالبی چند را ارائه کنم.

وی افزود: شهر تهران با سابقه‌ای حدود 200 سال مرکزیت کشور را برعهده گرفته است و بستری از وقایع تلخ و شیرین را از سر گذرانده است. این شهر که خاطرات سیاسی اش در دوره معاصر که از انقلاب مشروطیت، به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی، اشغال و کنفرانس تهران و کودتای 28 مرداد و انقلاب اسلامی را تجربه کرده است و اکنون در میانه چالشی دیگر از جنسی متفاوت است.

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه، شهر تهران میعادگاه و پناهگاه تجارب متعدد در عرصه مدیریت شهری گشته که هر یک از آن‌ها فضاهای متفاوتی را بر این شهر تحمیل کرده است، گفت: مدیریتی که حداقل پس از انقلاب اسلامی طی 4 دهه گذشته بر این شهر وجود داشت کارکردی از جنس کالبد محوری را با اندیشه مدیریت های متمسک به نام های جهادی یا مدرن و غیره را با خود یدک کشیده که همه آن‌ها به یکباره ظرفیت زیست انسانی را در شهر با چالش های اساسی روبه رو ساخته است.

نژاد بهرام تصریح کرد: شهری با این جمعیتی که دارد به یک کلانشهر تبدیل شده و در رتبه شهرهای بزرگ قرار گرفته است، شهری که گستره آن حدود 700 هکتار بوده و نزدیک به 25 درصد تولید ناخالص ملی را در کشور در خود جای داده است.

وی تأکید کرد: تهران که اکنون حدود 10 میلیون نفر در آن ساکن هستند، بستری برای بروز نگرانی ها و دغدغه ها شده است و به رغم وجود معابری به نام بزرگراه و اتوبان و غیره و ساختمان‌هایی بلند و برج هایی از جنس فولاد تصویری خشن و متفاوت از شهر را که قرار است مأمن زندگی انسان باشد را به نمایش گذاشته است، در این میان وجود برخی چالش‌های جدی ایجاد شده در شهر وضعیت را به سوی نگرانی های گسترده و عمیق سوق داده است، از این رو لازم است نکاتی چند مورد توجه قرار گیرد.

عضو شورای شهر تهران گفت: آن چه ما را در این مسئولیت قرار داده چیزی به جز اعتماد و خواست مردم برای تغییر نبوده، لذا لازم است در ادای دین به پیمانی که با مردم بستیم پایدار و پایا باشیم و در پیروی از امام و پیشوای بزرگ مان امام حسین (ع) تمام توان خود را بر سر این پیمان ارائه کنیم . ما آمده ایم که رویه گذشته بر مدیریت شهری را با تغییری از جنس تدبیر و اصلاح عوض کنیم و در این راه سهم مردم را برای مدیریت شهری در نظر بگیریم.

نژاد بهرام با بیان اینکه امر به معروف ما و مردم نظارت همیشگی است،گفت: مدیریت شهری که ما نمایندگانش هستیم، بر این باوریم که مردم ناظران همیشگی ما و پشتیبانان ما هستند، شهرداری و مدیریت شهری شفاف عینیتش در این است که مردم در برنامه ریزی و نظارت همیشه حضور داشته باشند.

وی ادامه داد: از این رو دو بخشنامه اخیر مدیریت شهری در خصوص هولوگرام ها و کمیسیون های معماری مناطق که با عنایت به ایجاد گشایش بستری برای پیشگیری از تخلف در آینه شفاف سازی و پاسخگویی طراحی شده، نخستین گام اثرگذار بر این رویکرد است. شهرداری تهران اصلی ترین چالش ایجاد نگرانی برای شهروندان را با مسدود کردن رفتارهای غیر شفاف و عمل به قانون با این دو بخشنامه مورد تاکید قرار داده است و این مهم است که میثاق ما را با مردم تضمین می کند.

عضو شورای شهر تهران تصریح کرد: مدیریت شهری بر مبنای رویکرد جدید در جهت تسری و تقویت همبستگی و زنده نگه داشتن هویت جمعی است، همبستگی و همراهی و هویت محلی که به دلیل تغییرات نامتوازن در کالبد شهری دچار چالش جدی شده، دامنه زندگی را در شهر با دشواری جدی رو به رو ساخته است.مدیریت شهری که بر مبنای این مهم برگزیده شده و در فرصت خدمت قرار گرفته، تلاشش برای حفظ تعلقات و اعتمادی که سرمایه اجتماعی گرانقدری را در شهر تولید و مبنایی اثرگذار برای همه حرکت های موثر برای بهبود زندگی در شهر است.

نژاد بهرام گفت: آن چه مدیریت شهری در پی آن است، نشر ارزش های اخلاقی در جامعه است که کالایی کمیاب برای جامعه شهری ما شده و آن چه مدیریت شهری جدید در پی آن است، پاس داشتن اخلاق است، چیزی که پیامبر(ص) آن را به عنوان مبنای بعثت خود بیان کرد، جامعه شهری می تواند اخلاق مدار و مسئولیت پذیر باشد تا با اتکا به این دو بازو فضای زیست شهری را متناسب با انتظارات و نیازها و ظرفیت های بزرگ شکل دهد.

وی تاکید کرد: از این رو با عنایت به این پیش نیاز باور کنیم که شهر در چالش جدی از نظر ایمنی، محیط زیستی، کیفیت پایین زندگی، پایین بودن کیفیت محیطی و غیره در حدود 5 درصد از وسعتش است. بافت های آسیب دیده شهری امروز دغدغه ای است که باید برای آن تدارک لازم دیده شود. این بافت‌ها که در صورت کم توجهی بستری از رشد را در خود دارد، نیازمند توجهی از جنس الزام است.

عضو شورای شهر تهران گفت: در این میان با نگاهی به رویکرد نوسازی در شهر تهران و کشور به نظر می رسد، کارکرد مطلوبی از آن ها بر این شهر حادث نشده و این اقدامات نه تنها مشکلات را مرتفع نکرده، بلکه ضربه های خاصی را نیز بر این پیکر آسیب دیده وارد ساخته است که نمونه های عینی آن در قاب شهر قابل مشاهده است، آن گونه که با بررسی روش های به کار گرفته شده از سوی مدیران شهری برای نوسازی این بافت ها مفاهیمی مثل زیست انسانی، باز گشت هویت و سرمایه های اجتماعی و غیره با چالش‌های جدی روبه روشده است.

نژاد بهرام افزود: تاکید بر قالب کالبد محوری برای نوسازی در این بافت‌ها تصویری ناهمگون از حیات انسانی – اجتماعی را تبیین کرده است ، تصویری که منجر به مهاجرت منفی از برخی محلات و خالی شدن از سکونت و رنگ باختن رونق و وحیات شهری دران شده است.

وی بیان داشت: ناکارآمدی مداخلات مستقیمی که در سه دهه ‌ی اخیر در این بافت صورت گرفته مؤید این نکته است که بازنگری جدی درباره‌ی شکل مواجهه با این چالش شهری الزامی است.

عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه تهران بیش از 3200 هکتار بافت فرسوده دارد، تصریح کرد: این بافت فرسوده بیش از 15 درصد جمعیت شهر را در خود جای داده است، علی‌رغم تکلیف بند «د» از تبصره ذیل ماده 171 قانون برنامه 5 ساله پنجم که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها را به نوسازی سالانه 10 درصد از بافت های فرسوده مکلف کرده است، اما میزان نوسازی انجام شده کماکان با مصوبه قانونی فاصله بسیاری دارد.

نژاد بهرام گفت: سوال اساسی که وجود دارد این است که چرا با وجود تعلق گرفتن وام 50 میلیونی برای ساخت و 20 میلیونی برای ودیعه به ازای هر واحد مسکونی، اعطای کمک بلاعوض 10 میلیون تومانی برای طراحی نما، صفر کردن هرینه های عوارض متفرقه و بخشودگی جرائم، رایگان کردن هزینه انشعابات، اعطای تراکم 180 درصدی در بافت های فرسوده، ارائه رایگان خدمات نوسازی توسط دفاتر خدمات نوسازی و برنامه ریزی برای احداث پروژه های محرک توسعه در این قبیل بافت ها، کماکان نرخ نوسازی و بهسازی محیطی با استانداردها فاصله بسیاری دارد.َ از طرف دیگر بودجه 640 میلیارد تومانی پیش بینی شده در بودجه سال 96 دولت که در قیاس با سال های گذشته رشد بسیاری به خود دیده است، کماکان با نیاز واقعی این بافت ها به منابع و تسهیلات فاصله بسیاری دارد. هرچند که از این 640 میلیارد نیز تاکنون تنها حدود 30 درصد تخصیص داده است.

وی افزود: برخی از تحلیل گران بافت های آسیب دیده با تاکید بر افول رونق اقتصادی عامل اصلی بروز چنین بافت‌هایی را در شهر اینگونه تبیین کرده اند که رونق اقتصادی از آن ها رخت بربسته؛ اما این مهم در مقابل نمونه های عینی موجود در شهر موید رد این نظریه است. از این رو توجه به دو واقعیت مشترک در شرایط این بافت ها قابل تامل است.

عضو شورای شهر تهران بیان داشت: ابتدا باید پذیرفت که عامل اصلی و تعیین کننده «مردم» هستند و به همین دلیل مداخله های مستقیم که مردم را به عنوان عامل فعال به کار نمی گیرد به شکست منجر می شود، به همین منظور باید پیش از هر چیز مردم به این باور سوق داده شوند که فضای زندگی آن ها نیازمند توجه است.
 
نژاد بهرام گفت: باور پذیری مردم از یکسو و باورمندی مردم از سوی مدیران شهری از سوی دیگر قادر است تصویر رونق دوباره بافت های آسیب دیده شهر تهران را با نگاه ترمیمی تبیین کند.اما واقعیت دوم این است که ریشه این شرایط حاصل شده برای بافت در «عدم تعادل» است، این نقطه حساس و کانونی تمامی بافت های آسیب دیده است. هرگاه رونق اقتصادی در محدوده کاهش یافته بافت به سوی افول رفته و هر وقت مردم به دلیل کاهش شرایط زیست انسانی ( عدم وجود خدمات هفت گانه شهری و امنیت و غیره) از محدوده خارج شدند، بافت های آسیب دیده شکل گرفته و گسترش یافته اند.

وی تصریح کرد: ضروری است در نگاهی دیگر به این معضل شهری نکات زیر مورد توجه قرار بگیرد.

عضو شورای شهر تهران گفت: پیگیری تصویب لایحه راه اندازی صندوق موضوع بند «خ» از ماده 92 برنامه 5 ساله دوم شهرداری تهران که توسط شهرداری تهیه و به دولت تقدیم شده است و بازنگری در شرح وظایف دفاتر خدمات نوسازی و تفویض اختیار بیشتر به این دفاتر که در سطح محلی به خوبی نسبت به زوایا و ابعاد پنهان و نهان معضلات بافت های آسیب دیده اگاه هستند، اما در بسیاری از موارد از قدرت لازم برای به انجام رساندن ایده های خود برخوردار نیستند.

نژاد بهرام افزود: مشوق‌ها و تسهیلات ارائه‌شده از طرف دولت و شهرداری هرچند اقدامی روبه‌جلو است، اما به دلیل فقدان پیش بینی بازه زمانی خاص از کارآمدی لازم برخوردار نیست و به همین دلیل اهالی بافت تصمیم خود برای استفاده از تسهیلات و اصلاحات کالبدی را به تعویق می‌اندازند. یکی از تصمیم‌های اصلی و سریع نهادهای حاضر در بافت باید تعیین سقف زمانی امکان استفاده از این تسهیلات باشد.

وی تصریح کرد: در تمام تصمیم‌های آتی از هرگونه دست‌کاری و مداخله‌ای که تعادل را بر هم می‌زند، پرهیز شود و محلاتی که در معرض دست‌کاری قرار گرفتند و دچار عدم تعادل اساسی شده‌اند را شناسایی و شرایط را پایدار کنیم. وضعیت خیابان و پیاده‌راه 17 شهریور نمونه‌ی دیگری از اثر مداخله مستقیم نهاد شهری است که موجب آسیب به خیابان و لایه‌های پسین آن شده است، به‌گونه‌ای که هم رونق اقتصادی آن تحت شعاع قرار گرفت و هم سکونت در آن با چالش مواجه شده است و در حال از دست دادن کیفیت زندگی و مردمی است که به آن تعلق محلی داشتند.

عضو شورای شهر تهران گفت: نهادهای مداخله‌گر بیرونی چون شهرداری باید با تغییر رویکرد نسبت به تقویت حضور مردم در و کاهش هزینه مشارکت مردم فضا را برای نوسازی بر مبنای به سازی محیطی فراهم کنند و با تمرکز بر مردم ایشان را برای حفظ و ارتقای کیفیت زندگی‌شان اقناع و تشویق نمایند ؛ نهاد شهری می‌تواند با بهسازی محیطی یا اجرای پروژه‌های محرک توسعه به بازگشت حس تعلق به این بافت ها کمک کند .
نژاد بهرام گفت: بهره گیری از ظرفیت های جهانی برای تسری ادبیات باز آفرینی شهری بستری مناسب برای نگاهی دوباره به بافت های آسیب دیده شهری است ( تاکنون ساکنان بافت های تاریخی که در برخی موارد نوعی هم پوشانی با بافت های آسیب دیده ( فرسوده ) دارند، متقبل هزینه حفظ آن ها شده اند، بدون آن که بتوانند از مزایای این حفظ برخوردار شوند)ستادهای باز آفرینی شهری که چندی است در سطح شهرداری تهران فعال شده، فرصتی است که می تواند بستر تغییر نگرش را با تاکید بر مردم نشر دهد.

وی افزود: توقف رویکردهای تجمیع محورانه به ویژه در سطح 50 ،60 و غیره پلاک خسارتی جدی بر بدنه بافت های آسیب دیده است که در صورت کم توجهی قادر است هویت محلات را به نابودی سوق دهد و حرکت در مسیر تطبیق سطح خدمات دهی در مقیاس محلی به جای مناطق 22 گانه. بدین معنا که معیار سنجش عدالت در شهر تهران از قیاس بین مناطق به سطح محلات برسد. این امر می تواند در جهت ایجاد تعادلی همه جانبه در سرانه های خدمات شهری در سطح محلات بسیار راه گشا باشد و به خودی خود در میل مالکان در تداوم به اسکان و نوسازی بافت ها اثرگذار است.

عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: در نهایت ضروری است دولت و شهرداری تهران در اقدامی هماهنگ با تجدید نظر جدی بر رویه های گذشته و با تاکید بر موارد ذکر شده رویکرد تازه ای مبتنی بر به سازی محیطی را در بافت های آسیب دیده دنبال کنند تا ضمن حفظ سکونت بستر نوسازی متکی بر مشارکت مردمی شکل بنگیرد.