پای افزاری به قدمت ۸قرن در کردستان/«کلاش» دیگرتنها کفش مردان نیست

خبرگزاری مهر - گروه استانها؛ چنور صادقی:  26 تیرماه امسال ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی در شهرستان مریوان به منظور بررسی وضعیت تولید کلاش در راستای ثبت جهانی مریوان به عنوان شهر کلاش حضور پیدا کردند ودو ماه پس از بازدید این بازرسان خبر ثبت جهانی شدن مریوان به عنوان شهر جهانی کلاش اعلام و منتشر شد.

ثبت جهانی مریوان به عنوان شهر کلاش مستلزم داشتن مولفه ها وشرایط و زیرساخت های مختلفی بود که از جمله آنها می توان به وجود میدان و خیابانی به نام کلاش، وجود المان هایی از این نوع کفش در سطح شهر اشاره کرد که این موارد در مریوان به خوبی انجام شده است.

از دیگر موارد حائز اهمیت برای بازرسان شورای جهانی صنایع دستی در ثبت جهانی شهرهای  متقا ضی جهانی شدن دکوراسیون و طراحی اتاق شهرداران که بالاترین مقام شهرها هستند، است که در ایران به دلیل اینکه فرمانداران بالاترین مقام اجرایی در شهرها هستند محل واتاق کار او باید مزین به المان ها و نشانه هایی از صنعت دستی شاخص جهانی شدن، باشد.

حال و هوای و منظر شهری مریوان با این ثبت جهانی نسبت به سال های گذشته تغییراتی کرده است و در هر کوی و برزن و خیابان و محله ای نشانه ای از کلاش را می توان دید.

وجود 50 باب مغازه کلاش فروشی در خیابان کلاش مریوان

خیابانی که به نام کلاش نامگذاری شده اکنون دارای حدودا 50 باب مغازه کلاش فروشی است که روزانه پذیرای تعداد زیادی از خریداران از اقصی نقاط کشور و حتی خارج از کشور است.

البته مغازه های کلاش فروشی محدود به این خیابان نیست و درسطح بازار و مجتمع های تجاری سطح شهر مریوان هم مغازه هایی هستند که در کنار دیگر محصولات خود اقدام به فروش کلاش هم می کنند.

بیشترین تولید کلاش مربوط به شهر مریوان و محله جوجه سازی در شهر کانی دینار است و روستاهایی از شهر مریوان هستند که هرکدام سازنده بهترین قسمت این کفش اند و از این لحاظ شناخته شده اند به عنوان نمونه روستای ناو و هجیج بهترین بافت(رویه) کلاش و روستای دل معروف به ساخت بهترین زیره  کلاش هستند.

شهر مریوان دارای بیشترین تعداد بافنده کلاش است و با گشتی در کوچه و محله های این شهر به وضوح می توان این را مشاهده کرد، زنان و دختران این دیار اوقات فراغت خود را به بافت کلاش اختصاص می دهند و اکثر آنها هم عصرها و جلوی درب خانه های خود به همراه دوستان و همسایه هایشان مشغول به بافت رویه کلاش می شوند.

قدمت ساخت کلاش در کردستان به 800 سال پیش بر می گردد و نمونه کلاش پیرشالیار که در مرقد این عالم بزرگوار در هورامان وجود دارد، گویای این قدمت و تاریخ کهن تولید این نوع کفش است.

همبستگی زن و مرد کُرد در ساخت کلاش

مادح مکی یکی از تولیدکنندگان و فروشندگان کلاش که مغازه ای در این خیابان دارد و خود مدیرعامل تعاونی کلاش بافی مریوان هم هست، در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت:  15 سال است که در رشته کلاش مشغول به فعالیت هستم و هم اکنون 170 نفر بافنده در این واحد تولیدی مشغول به کار کردم.

وی با اشاره به اینکه کلاش در سه مرحله تولید می شود، بیان کرد: زیره کلاش در کارگاه و توسط مردان تولید می شود چراکه ساخت این قسمت از کلاش نیاز به قدرت بدنی دارد.

وی ادامه داد: رویه کلاش چون به ظریف کاری بیشتری نیاز دارد همواره توسط بانوان تولید می شود.

این تولید کننده کلاش با اشاره به اینکه هر جفت کلاش توسط چهار نفر دو نفرمرد و دو نفر زن تولید می شود، اظهارداشت: همبستگی زن و مرد در منطقه کردستان را می توان به خوبی در ساخت این نوع از کفش مشاهده کرد.

 مکی ادامه داد: جنس زیره کلاش از پارچه که در آن از پوست گاو و موی بز هم استفاده شده، ساخته می شود براساس بررسی های که انجام شده این قسمت از پوست گاو که در ساخت کلاش استفاده می شود بو گیر و بسیار مقاوم و محکم است.

وی با بیان اینکه طرح اولیه کلاش هنوز بین مردم بیشترین طرفدار دارد، افزود: با طرح ها ورنگ های دیگری اقدام به تولید کلاش کردیم ولی زیاد مورد پسند مردم قرار نگرفت.

کلاش، کفشی سبک، خنک، مقاوم و انعطاف پذیر و مخصوص دو فصل بهار وتابستان است و تنها کفشی است در دنیا که چپ و راست ندارد.

برای نخستین بار کلاش زنانه هم تولید شد

در گذشته این نوع کفش تنها ویژه مردان بود و برای آنها ساخته می شد ولی مدتی است برخی از تولیدکنندگان مریوانی با طراحی ویژه ای اقدام به ساخت کلاش زنانه هم کردند البته به دلیل اینکه در منطقه کردستان فعلا زیاد طرفدار ندارد در صورت سفارش زنان با هر رنگ و مدلی اقدام به تولید آن می کنند.

درخشان اختر زن 30 ساله مریوانی، که  11 سال است در زمینه تولید رویه کلاش مشغول به فعالیت است، به خبرنگار مهر گفت: در کنار خانه داری روزانه دو یا سه ساعت از وقت خود را به بافتن رویه کلاش اختصاص می دهم.

وی عنوان کرد: برای من بافت رویه یک جفت کلاش در کنار سایر کارهای روزانه ای که انجام می دهم، دو روز وقت می برد.

وی از درآمدی که از ساخت کلاش بدست می آورد، ابراز رضایت کرد و اظهارداشت: چون این کار را در خانه انجام می دهم و در کنار آن به دیگر کارهای خود هم می رسم مبلغی که در ازای  بافت کلاش به من داده می شود.

90 درصد صادرات تولیدکنندگان کلاش به  اقلیم کردستان عراق

یکی از صادرکنندگان کلاش در مریوان در گفت و گو با خبرنگار مهر  با اشاره به اینکه 10 ،15 سال است در زمینه صادرات کلاش فعالیت می کند، گفت: در حال حاضر هزار نفر بافنده کلاش برای واحد تولیدی ما کار می کنند که از این تعداد 150 تا 200 نفر آنها مرد و مابقی زن هستند.

شاهو قادری نیا بیان کرد: سال گذشته 20 هزار جفت کلاش را به خارج وداخل کشور صادر کردیم که از این تعداد 90 درصد آن به اقلیم کردستان عراق صادر شده است.

وی اظهارداشت: صادرات داخل کشور بیشتر مربوط به استان های کردنشین است البته به استان های اصفهان و اهواز هم صادرات داشتیم و آنها هم از کلاش استقبال کردند.

وی با اشاره به اینکه در صورت بسته شدن مرزهای ایران وعراق متاسفانه بیشتر بافندگان ما بیکار می شوند، افزود: صادرات داخل کشور را با 20 نفر بافنده می توانیم انجام دهیم.

تهیه و تدوین جزوه آموزش ساخت کلاش

خانواده خسبی که چهارنسل آنها در زمینه تولید کلاش هم اکنون در حال فعالیت هستند، خالد خسبی بزرگ خانواده با 90 سال سن هنوز هم در مغازه مشغول به کار است و از معدود مردانی است که در زمینه تولید رویه کلاش کار می کند.

مولود فرزند، لایق نوه و آروین خسبی نتیجه خالد خسبی هستند، آروین 10 ساله است و روزهای تعطیل و فراغت خود را در مغازه با کمک به خانواده اش در تولید کلاش سپری می کند.

لایق خسبی به خبرنگار مهر گفت: علاوه بر پدربزرگ، پدر و پسرم، مادر، خواهران و همسرم هم در زمینه تولید کلاش کار می کنند.

وی بیان کرد: خانواده ما تمامی مراحل تولید کلاش را می دانند و آن را به افراد دیگر هم آموزش داده و می دهند.

وی اظهارداشت: در تولید مواد اولیه کلاش از هیچ ماده شیمایی استفاده نمی شود به همین دلیل می توان گفت کلاش تنها کفشی قابل تجزیه در محیط است.

این تولید کننده کلاش ادامه داد: برای نخستین بار اقدام به تهیه و تدوین جزوه نحوه ساخت و تولید کلاش کردیم و آن را در اختیار متقاضیان و علاقمندان به تولید این نوع از کفش قرار داده ایم.

 خسبی با اشاره به اینکه مواد مورد استفاده در ساخت کلاش شامل پارچه، نخ، میخ، موی بز و پوست گاو است، گفت: در حال حاضر در مریوان سه کارگاه نخ ریسی ایجاد شده که نخ های یک لا را در قالب 21 لا،27 و 28 لا که برای ساخت رویه کلاش کاربرد دارد، در می آورد.

وی با اشاره به اینکه زیره کلاش در رنگ های مختلف تولید می شود، بیان کرد: بیشتر کردهای سنندج طرفدار رنگ های قرمز و سفید، در اقلیم کردستان عراق آبی و قرمز و مریوانی ها هم طرفدار رنگ آبی برای زیره کلاش هستند و ما هم متناسب با خواست و علاقه مردم اقدام به تولید می کنیم.

بعد از ماه محرم الحرام قرار است جشن جهانی شدن مریوان به عنوان شهر کلاش با حضور نمایندگانی از پنج قاره، مسئولان ارشد کشوری واستانی در مریوان برگزار شود.