این دارویی که برای شما تجویز کردم مشابه ایرانی دارد، اما به کیفیت نمونه‌خارجی نیست. از نمونه ایرانی کمی گران‌تر است، در عوض سریع‌تر درمان می‌کند.»
به گزارش ،آرمان نوشت: هر ایرانی حداقل یک بار در مواجهه با پزشک و هنگام دریافت نسخه این اظهارات را از سوی پزشک شنیده است. سخن گزافی نیست اگر بگوییم هر ایرانی در سال‌های زندگی خود حداقل یک دلار ارز دارویی از کشور خارج کرده و به جیب شرکت‌های داروسازی‌خارجی ریخته است.
ایران در صنعت دارو پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است، اما به‌گفته کارشناسان صنعت‌دارو، این صنعت هنوز مشکلات و چالش‌هایی دارد که آن را از صنعت داروسازی کشورهای پیشرفته عقب‌تر نگه داشته است. پزشکان ایرانی گاهی اوقات برای بیماران خود دارویی خارج از فهرست‌دارویی کشور تجویز می‌کنند. قصد آنها از انجام این کار ضربه‌زدن به بازار داخلی دارو نیست. این پزشکان معمولا دلیل تصمیم خود را نبود داروی مشابه ایرانی یا کیفیت پایین داروی مشابه ایرانی عنوان می‌کنند. در هر صورت، این مساله به اندازه‌ای در میان پزشکان ایرانی شایع بوده که رئیس سازمان غذا و دارو را بر آن داشته تا در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان نظام‌پزشکی از او بخواهد در زمینه خودداری از تجویز هرگونه داروی خارج از فهرست داروهای ایران به تمامی همکاران پزشک و انجمن‌های علمی و تخصصی این سازمان اطلاع‌رسانی کند.
ارزبری داروهای خارجی
حجم کل داروی مصرفی کشور با یارانه‌ای که دولت به آن تزریق می‌کند، در حدود 1600میلیاردتومان است. حدود 96درصد داروی مصرفی بازار داروی ایران، در 62 کارخانه داروسازی داخلی تولید می‌شود، اما حدودا 250میلیون دلار برای واردات مواد اولیه و بسته‌بندی آن هزینه می‌شود. با توجه به آمار چهار‌درصد از بازار دارو در اختیار داروهایی است که از خارج وارد میشوند. هزینه ارزی این چهار‌درصد حدود 450میلیون دلار است. به رغم آنکه این داروها حجم اندکی از بازار دارو را تشکیل می‌دهند، اما به دلیل آنکه آنها عمدتا برای بیماران خاص تجویز شده یا داروهای ضدسرطان هستند، داروهای بسیار گرانقیمتی هستند که هرساله ارز زیادی را از کشور خارج می‌کنند. بدین ترتیب ارزبری تهیه مواد اولیه برای تولید 96درصد تولید در داخل و همچنین واردات چهار‌درصد باقیمانده روی‌هم‌رفته رقمی بالغ بر 700میلیون دلار می‌شود که این رقم 45درصد هزینه و ارزش بازار داروی کشور را به خود اختصاص داده است. اگر این رقم را با داروهای غیرمجاز دیگری همراه کنیم که در شبکه‌های اجتماعی، اینترنت و ماهواره به فروش می‌رسند، درمی‌یابیم که ایران هرساله رقم بالایی از ارز خود را از طریق واردات مجاز یا غیرمجاز دارو از دست می‌دهد.
داروهای غیرمجاز بازار دارند
سیستم توزیع دارو در کشور ما بسته است و توزیع‌کنندگان دارو باید از سازمان غذا و دارو مجوز دریافت کنند. اگر یک دارو توسط سازمان نظارتی غذا و دارو تایید نشود، قاعدتا مجوز ورود به کشور را اخذ نمی‌کند. رسیدگی و نظارت این سازمان بر داروهای موجود بر بازار دارو مشکل‌آفرین نیست؛ مشکل تجویز داروهای بدون‌مجوز توسط پزشکان است. اگر پزشک دارویی خارج از فهرست دارویی کشور را تجویز کند، بیمار چاره‌ای جز تهیه آن دارو ندارد. بنابراین به‌دلیل وجود تقاضا به‌تدریج بازار عرضه نیز ایجاد می‌شود. شبکه‌های قاچاق دارو تنها زمانی دارویی را به کشور وارد می‌کنند که بدانند فروش قابل‌توجه و سوددهی بالایی برای آنها ندارد. در نهایت می‌توان گفت داروهایی که توسط یک پزشک تجویز میشوند، ایجادکننده بازار قاچاق دارو هستند. اگر ممنوعیتی برای تجویز داروهای خارج از فهرست دارویی کشور برای پزشکان وجود نداشته باشد و دست پزشک برای تجویز هرگونه دارویی باز باشد، غالب پزشکان ترجیح می‌دهند از دارویی برای درمان بیمار خود استفاده کنند که اثرگذاری و بازدهی بالایی داشته باشد. در برخی از موارد داروهای خارجی تاثیرگذاری بیشتری نسبت به داروهای ایرانی دارند. اگر بیمار داروی موردنظر پزشک را در داروخانه‌ها پیدا نکند، به‌ناچار به قاچاقچیان دارو مراجعه می‌کند. بنابراین با کمی دقت در فرایند قاچاق دارو و مصرف داروهای غیرمجاز، نقش انکارناپذیر پزشکان مشخص می‌شود.
داروی ایرانی ارزان است
نکته متفاوت در مورد قاچاق دارو، قاچاق دوطرفه آن است. از یک طرف اقلام‌دارویی زیادی به کشورهای همسایه قاچاق می‌شود و از سوی دیگر محمولههای داروهای قاچاق و تقلبی از مجراها و مسیرهای غیر‌قانونی، توسط افراد و شبکههایی به کشور سرازیر میشوند. در واقع صنعت دارو همزمان از دو پدیده رنج می‌برد؛ ارزهای خارج‌شده به سبب قاچاق سالانه دارو و همچنین خروج ارز به سبب خروج غیرمجاز داروهای ایرانی از کشور. داروهای مخدر و داروهای تقلبی از مرزهای شرقی و داروهای مکمل و لوازم آرایشی‌بهداشتی از سمت جنوب و حوزه خلیج‌فارس وارد کشور میشوند. برخی از داروهای عمومی نیز از ترکیه وارد میشوند. از سوی دیگر داروهای تخصصی که در سیستم توزیع یارانه ای کشور وجود دارند نیز از کشور خارج میشوند. مهم‌ترین دلیل خروج بی‌رویه دارو ارزان بودن آن است. طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، در کشورهای مختلف از یک تا 70درصد قاچاق دارو و تولید داروی تقلبی اتفاق می‌افتد، در کشورهای پیشرفته قاچاق دارو یک‌درصد و در کشورهای آسیایی شرقی و آفریقا 50درصد است. در کشور ما این رقم بین یک تا 50درصد است.
تبعات قاچاق دارو
تبلیغات، ناآگاهی پزشکان و القای‌نادرست از سوی آنان، مسائل‌فرهنگی و باور مصرف‌کنندگان به بهتر بودن کالای‌خارجی می‌تواند به افزایش قاچاق‌دارو دامن بزند. آمارهای موجود نشان‌دهنده ضعف در صنعت داروسازی کشور است. معادله بازار‌دارو باید به نفع داروهای تولید داخل برگردد و کیفیت‌دارو ارتقا پیدا کند. بسته‌بندی، تبلیغات و مارکتینگ‌دارو نیز باید همراه با کیفیت بالا باشد تا مشتری لازم را جذب و دارو را حتی به بازارهای خارجی صادر کند. در حال حاضر حجم صادرات دارو قابل‌توجه نیست و نظارت کمتری از نظر قیمت‌گذاری در مورد داروهای‌خارجی وجود دارد، در واقع این داروها وارد سیستم بیمه‌ای نمی‌شوند و به این دلیل دست شرکت‌ها برای قیمت‌گذاری آنها باز است. خروج یا ورود محصولات‌دارویی به‌صورت قاچاق تبعات بسیاری را برای کشور به دنبال دارد، از آنجا که کنترلی روی داروهای‌قاچاق انجام نمی‌شود، کیفیت آنها قابل‌شناسایی نیست و این موضوع سلامت بیماران را به مخاطره می‌اندازد.
بیشتر پزشکان داروی داخلی تجویز می‌کنند
رئیس انجمن متخصصان داخلی کشور با تاکید بر آنکه اکثر پزشکان داروهای ایرانی برای بیماران خود تجویز می‌کنند، می‌گوید: 90درصد پزشکان بر اساس فهرست دارویی وزارت بهداشت دارو تجویز می‌کنند و تعداد معدودی از پزشکان به‌دلایلی مانند نبود داروی مدنظر در ایران یا عدم کارآیی لازم برای داروی مشابه ایرانی اقدام به تجویز داروی خارجی می‌کنند. ایرج خسرونیا می‌افزاید: باید برای بیمار داروی داخلی تجویز کرد و وضیت اقتصادی او را در نظر گرفت. همچنین در راستای بهبود وضعیت بازار دارو و اقتصاد ملی گام برداشت. اما گاهی فرد بیمار پیوند کلیه، قلب، ریه یا مغزاستخوان انجام می‌دهد و داروی موردنیاز داخلی وجود دارد، اما پزشک کارایی لازم را در آن دارو نمی‌بیند و در صورت تجویز یک داروی غیرموثر زحمات پزشک برای پیوند کلیه، قلب، ریه و... از بین می‌رود. او تاکید می‌کند: وزارت بهداشت و درمان باید کیفیت داروهای حساس را بالاتر ببرد. در حال حاضر اکثر داروهای خارجی در ایران مونتاژ یا از خارج وارد میشوند و در داخل تولید نمی‌شوند اما همچنان برخی از پزشکان کیفیت داروهای داخلی را قبول ندارند و به تجویز داروهای خارجی رو می‌آورند. خسرونیا می‌افزاید: اغلب داروهای ایرانی کیفیت مطلوب دارند و ماده اولیه آنها وارد می‌شود؛ منتها برخی از شرکت‌های داروسازی به‌دلیل افزایش سوددهی مواداولیه دارویی را از کشورهای هند، چین، پاکستان، کشورهای عربی و ترکیه وارد می‌کنند. در نتیجه احتمالا این مواداولیه نامرغوب بوده و موردقبول پزشک قرار نمی‌گیرند.
او خاطرنشان می‌کند: تجویز داروی خارجی اثرات منفی مستقیم برای وزارتخانه ندارد، بیمار دارای بیمه با نسخه پزشک این داروها را تهیه می‌کند و هزینه آن برعهده سازمانهای بیمه‌گر و در نهایت وزارت‌بهداشت است. تجویز داروی خارجی برای سازمانهای بیمه‌گر بسیار هزینه‌بردار است. خسرونیا می‌افزاید: اگر هر پزشک روزانه یک داروی خارجی برای بیمار تجویز کند، در این صورت هزاران داروی خارجی باید به کشور وارد شود. او بیان می‌کند: پزشکان باید باتوجه به فهرست دارویی کشور، دارو تجویز کنند و در صورتی که داروی موردنیازی در دسترس نیست، توسط دولت به کشور وارد شود. خسرونیا تصریح می‌کند: دارویی که در کانادا یا آمریکا 10دلار قیمت دارد، به مبلغ 100دلار در ایران به فروش می‌رسد و این هزینه اضافه بردوش سازمانهای بیمه‌گر است؛ بنابراین اکنون شاهد وضعیت نامساعد اقتصادی و ورشکستگی این سازمان‌ها هستیم. او بیان می‌کند: هنگامی که بیمار برای پیوند یک عضو 100میلیون تومان هزینه می‌کند پزشک نیز داروی موردنیاز بیمار را تجویز می‌کند و توجه زیادی به داخلی بودن دارو یا چگونگی وضعیت اقتصادی دولت ندارد. خسرونیا تاکید می‌کند: باید بازارهای سیاه دارو از بین بروند و قاچاقچیان مقابل داروخانه‌ها دارو نفروشند؛ داروهای خارجی در داروخانه موجود باشد تا بیمار در صورت تمایل با هزینه خود این داروها را تهیه کند. او می‌افزاید: برخی از پزشکان درمان‌های فوق‌تخصصی انجام می‌دهند. در این صورت دولت قادر به واردات داروهای مدنظر آنها نیست و باید به صورت تک‌نسخه‌ای وارد شوند.
