خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: قلعه الموت را به زیبایی‌های مسیرش، دریاچه اوان و قلعه تاریخی حسن صباح شهرت دارد اما این تنها جاذبه‌های گردشگری این منطقه از استان قزوین نیست. با این وجود آنچه که این منطقه را معروف کرده وجود دژی است که به حسن صباح تعلق دارد.
هسته اصلی و مرکز منظر فرهنگی سرزمین الموت در شمال شرق روستای گازرخان از توابع معلم کلایه دربخش الموت شرقی است در دامنه کوه جنوب غربی هودکان از رشته کوه البرز مرکزی بقایای دژ بر روی صخره ای یکپارچه کشیده با دره‌ها و پرتگاه‌هایی سهمگین در پیرامون آن قرار دارد.
این صخره دژ مانند بخشی از معماری و استحکامات دژ به شمار می‌آید که تسخیرناپذیر و با دیده‌بانی‌های بی‌شمار در تمام جبهه‌ها، برجها و دیوارهای حفاظتی بوده که پایداری آن را تقویت می‌کرده است وسعت این دژ بیش از 20 هزار متر مربع است که بر روی شیب صخره و روی پستی‌ها و بلندی‌ها بنا شده است. از همه شیب‌ها و سطوح بهره برداری کامل شده و برآورد شده که 8 هزار مرد و 900 چهارپا در قلعه زندگی می‌کرده‌اند.
پبش از کاوش‌ها، سطح قلعه با خاک پوشیده شده بود و سطح نامشخصی داشت. از سال 81 با کاوش‌های هر ساله بخشی از آثار مشخص شده و بازسازی و بازنمایی معماری دژ و دوره‌های آن امکان پذیر شده است. دژ دارای دو بخش قلعه بالا و قلعه پایین است که باستان شناسان روی آنها سال‌ها کار کرده اند. دژ بالا را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد. دیوار و برج و بارو و دروازه و پلکان اصلی بخش میانی بنای دارالاماره، گنبد خانه و مجموعه انبارها و آب انبارها و بخش زیستگاهی _گذرگاهها، اصطبل دوره صفویه بخش دماغه دیواره‌ها و برج‌های جنوب شرفی با ارتفاعی موجود بیش از 16 متر بلندتر از دژ پایین جدا شده است. دروازه قلعه بالا با گذرگاهی به بالا راه می‌یابد. با پلکان سنگی با 14 پاخور و 6 طاقنمای آجری محل نگهبان در دو طرف دروزاه و طاق نماهای سنگی متعلق به دوره اسماعیلیه است. در بالای سطح دژ بالا مقر اصلی فرمانروایان اسماعیلیه در طی 70 سال بوده است که آثار آن در زیرساخت و ساز دوره‌های بالا (دوره صفوری و قاجار) مدفون است که طی کاوش‌ها بخشی از ویرانه‌های آن به دست آمده است.
محل اقامت حسن صباح و جانشینانش در مولاسرا
در قلعه پایین نیز پلکان، شیب پله و گذرگاه صخره ای با پاخورهای قابل گذر با اسب و چهارپا به شکل مارپیچ تراشیده شده است. دست کندی با بیش از 40 پاخور محدود در دو دیواره محافظتی به دروازه با برج‌های دیده بانی و اطاقک‌های محل زیست و کارگاه‌ها و کوه‌ها و دیده بانی و اسبی خانه وجود دارد.
مولا سرا بنای اصلی محل اقامت و مسجد فرمانروای دژ یعنی حسن صباح و جانشینان وی است. این بنا گنبد خانه با ایوان شمالی با سردر آجری پرکار، صحن چهارگوش میانی با دو سردابه در میان صحن، ایوان جنوبی با سردر بلند و با ارتفاع باقیمانده 5 متری از آن با آجرکاری پرکار دوره اسماعیلیه، دو تا لار جانبی شرقی و غربی است که در شرق آن به فضای چهارگوش با فضای 6 متر مربع و بلندی به جا مانده نزدیک به 11 متر با سه نورگیر راه می‌یابد که شاید برای رصد کاربرد داشته است.
معماری با شکوه گنبد خانه آن یادآور و همانند کاخ خلفای بغداد و بناهای همزمان آن مانند گنبد علویان همدان و گنبد خانه مسجد جامع و مدرسه حیدریه قزوین است.
دماغه و شبکه آب رسانی
بخش باریک شمال شرقی با وسعتی حدود 400 متر مربع است که سطح آن به کشیدگی عرضه و دماغه کشتی می‌ماند با دیواره‌های سنگی و اتاقک‌هایی در صخره کنده شده که بر شیب غربی در ارتباع دو هزار متری از دریا قرار دارد. گنجایش ضخیره آب آن در حدود 200 متر مکعب است بر پایه کاوش‌ها آب از بارش‌ها تامین می‌شده‌است. در غرب آن اتاقی کنده در سنگ است که درخت انگوری در آن روییده است بر پایه افسانه‌ها حسن صباح این درخت را کاشته است در شیب پایین شمالی آن اتاق نگهبانی با دو دیده بانی به نام دوبرخانه قرار دارد که بر شمال و شرق دره پوشش نگهبانی 180 درجه دارد و مانند چشم تمساح عمل می‌کند و نشانگر فناوری نظامی‌سازندگان دژ است.
در دامنه پایین دژ به نام قلعه گردن مجموعه جوی‌های کنده در صخره با شبکه آبرسانی با لوله‌های تنبوشه سفالی به دست آمده است که به نشانگر دانش و فناوری آبرسان دژ نشینان است با متروک شدن و شرایط جوی در طی زمان این دژ ویران شده و تنها بقایای دیواره‌ها و برجها و دیده بانی‌ها سنگی با ملاط گچ بر پیرامون صخره دیده می‌شود.
یافته‌های باستان‌شناسی
در کاوش‌های باستان شناسی الموت مجموعه ای از یافته‌های باستان شناسی شامل سفالینه‌ها تزئینات معماری کاشی و آجر و آثار سنگی آثار فلزی سکه و صدف و استخوان از دوره اسماعیلیه دوره پس از اسماعیلیه و دوره صفوی و قاجار به دست آمده است.
محدوده الموت دارای دژهای متعددی نیز هست از جمله دژ لمبسر که بزرگترین دژ سرزمین الموت است و در سه کیلومتری شمال شرقی رازمیان در الموت غربی قرار دارد.
دژ شیرکوه یا قلعه بیدلان، دژ نویزرشاه، دژ شمس کلایه از جمله دژهای این محدوده هستند. به همراه اثار تاریخی دیگری مانند کاوانسرای پیچه بن و پل انبوه یا امامزاده‌هارون و یارود و دهها جاذبه گردشگری دیگر.
