به گزارش خبرنگار مهر، رستم التواریخ با درگذشت کریم خان زند (1119 – 1193 ق 1705 – 1779 م) آغاز میشود و بیدرنگ توفانی از درگیریهای درون خاندانی زندیه و شورشهای سرکشان نواحی آغاز و جهانی پرآشوب به تصویر کشیده میشود.
سه سال از مرگ کریم خان میگذرد و نویسنده از هفده سالگی خود و درس خواندن در مکتب میگوید و اینکه نزدیک به هفتاد نفر از بزرگ زادگان هم دبستانی او بودهاند. یکی از ایشان «محمدرضای ولد آقاکبیر صراف» است که داستان رفتنش به هندوستان و گرفتن پایتخت آن مقدمه کتاب میشود.
در شرح رویدادها هرکدام از دورههای یادشده، رستم الحکما گزارش تاریخی خود را بسته به اینکه چه موقعیتی را توصیف میکند با داستانهایی از ویرانیها، یا هزل و هجو فرومایگان و منحطان و یا حکایات دلکش همراه کرده است.
او با کاربرد فنون هجو فرومایگان و منحطان و یا حکایات دلکش همراه کرده است. او با کاربرد فنون حفظ فاصله بین روایت با ناظر روایت، جا به جا با اشعاری از خود و دیگران و پندها و نصایح گوناگون و گفتار ائمه و بزرگان روایت را قطع میکند و خواننده و شنونده را همواره در سطحی بالاتر از رویدادها نگه داشته و از غرق شدن او در روایت جلوگیری میکند.
تاریخ، ادب و سیاست در رستم التواریخ به هم آمیخته است تا در اثری شگفت و یگانه در میان همگنان زیر و روی پوست جامعه ایران در دورهای پرآشوب به تصویر کشیده شود: این متن کتاب تاریخی است که رویدادهایش در یک دستگاه گوارش ادبی استادانه جمع بندی و پرداخته شده و نشیب جامعه ایران پس از پایان کار شاه سلطان حسین تا دوره قاجارها را به دست میدهد.
نزدیک به نیم قرن از انتشار رستم التواریخ در عرصه عمومی میگذرد. به گواهی یادکرد جهانگیر تفضلی از استادش جایگاه این کتاب در میان نخبگان فرهنگی از دههها پیش شناخته شده بود. با همه تلاشهایی که شده هنوز کوچکترین اطلاعی از نویسنده جز آنچه خود نوشته به دانستههای ما اضافه نشده است. دلیل این ناکامی تنها یک چیز میتواند باشد: فردی با نام و مشخصات محمدهاشم آصف رستم الحکما وجود تاریخی نداشته است و این نام جز پوششی برای پنهان نگاه داشتن هویت حقیقی نویسنده چیره دست شناخته شده ای که دلایل خاص خود را از این پرده پوشی داشته نبوده است.
حاصل یافتههای این نگارنده این است که بر پایه اطلاعات موجود رستم الحکما نمیتواند کسی به غیر از رضاقلی خان هدایت باشد و این ادعایی است که در اینجا و برای نخستین بار از زمان نگارش کتابهای محمدهاشم آصف شده است.
برای اثبات مدعای گفته شده، نخست ویژگیهای متن رستم التواریخ و همچنین برخی دیدگاههای نویسنده که از لابلای نوشتههای کتاب قابل دریافت است دسته بندی شده و با نوشتهها و آگاهیهایی از رضاقلی خان هدایت تطبیق داده میشود. سپس تلاش میشود تا ردی از دانستههای موجود درباره رضاقلی خان هدایت در رستم التواریخ پیدا شود. به نظر میرسد که رضاقلی خان نشانههایی را در کتاب گنجانده است تا خوانندگان آینده هویت راستین نویسنده کتاب را دریابند.
این کتاب در 289 صفحه به بهای با جلد شومیز: 21 هزار تومان با جلد سخت: 31 هزار تومان توسط مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر و روانه بازار شده است.