تینا (1) دختر بچه‌ی چهار ساله، علاقه‌ای به تماشای تلویزیون نداشت. مادر او که نگران شده بود، گمان کرد دخترش مشکل بینایی دارد، ولی معاینه‌ی چشم‌پزشکی نشان داد که بینایی تینا هم مشکلی ندارد. مادر تینا نتیجه گرفت که فرزند او خوش سلیقه است. یک روز بعدازظهر تینا از مادر خود سؤال کرد که تلویزیون چگونه کار می‌کند. مادر تینا به او توضیح داد که تصاویر چگونه به صورت امواج در هوا حرکت می‌کنند و در تلویزیون به تصویر تبدیل می‌شوند. دو هفته بعد تینا گفت که او قبلاً فکر می‌کرده که آدم‌ها در داخل تلویزیون هستند و پس از شکستن شیشه‌ی تلویزیون می‌توانند از آن خارج شوند.
تلویزیون، همانند یک جدول، آزمایش بزرگی برای کودکان است و آنها سعی می‌کنند بفهمند که تصاویر چگونه بر صفحه‌‌ی تلویزیون ظاهر می‌شوند؟ چون کودکان علاقه دارند محیط پیرامون خود را بشناسند، تلویزیون فرصتی برای آنها فراهم می‌کند تا دانش خود را درباره‌ی جهان افزایش دهند. دانیل اندرسون، (2) استاد روان‌شناسی دانشگاه ماساچوست که بیش از ده سال در مورد تأثیر تلویزیون روی کودکان تحقیق کرده است می‌گوید: «بزرگسالان برای کاهش فشارهای روحی و وادار ساختن خود به تفکر، به تماشای تلویزیون می‌پردازند، زیرا قادر به درک اطلاعات هستند ولی این اطلاعات برای کودکان بسیار نو وجذاب است. آنها اطلاعات اجتماعی و حتی شغلی را جذب می‌کنند که تأثیری بلندمدت بر آنها دارد. کودکان حتی ممکن است توسط تلویزیون هیپنوتیزم شوند. آنها در حال جذب اطلاعات و تفکر درباره‌ی آنها هستند.»
گروهی معتقدند که تماشای بیش از اندازه‌ی تلویزیون موجب «سندرم دنیای پست» (3) می‌شود. این اصطلاح را جرج گربنر، (4) استاد دانشگاه پنسیلوانیا برای نخستین بار مطرح ساخت. تماشای زیاده از حد تلویزیون باعث می‌شود که کودکان احساس کنند خشونت قادر است بسیاری از مشکلات را حل کند. احساس وحشت، ناامنی و خطر نیز با تماشای برنامه‌های خشونت‌بار تقویت خواهد شد. حتی والدین نیز احساس می‌کنند که تلویزیون موجب هیپنوتیزم آنها می‌شود. یکی از بینندگان تلویزیون تصدیق می‌کند که دو فرزندش، آن قدر جذب تماشای تلویزیون می‌شوند که به سختی می‌توان آنها را از برابر تلویزیون جدا کرد. او و همسرش تصمیم گرفتند محدودیت‌هایی برای استفاده‌ی دو فرزند سه ساله و پانزده‌ماهه‌ی خود از تلویزیون ایجاد کنند. مادر آنها می‌گوید: وقتی کنترل رفتار فرزندان مشکل می‌شود، با برنامه‌های تلویزیونی می‌توان آنها را سرگرم کرد. این بچه‌ها اجازه دارند یک ساعت به هنگام صبح و یک ساعت و نیم در بعدازظهر به تماشای تلویزیون بپردازند و بقیه ساعت‌های روز، تلویزیون را خاموش می‌کنند.
کودکان تا سن پانزده‌سالگی زمان بیشتری را به تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهند به گونه‌ای که ساعات تماشای تلویزیون از ساعات مدرسه‌ی روزانه آنها نیز بیشتر می‌شود. با توجه به تأثیری که برنامه‌های تلویزیونی روی کودکان دارد، والدین نباید از برنامه‌ریزی کردن برای تماشای تلویزیون احساس خجالت کنند. دکتر آندرسون می‌گوید: «والدین نباید از برنامه‌ریزی در مورد حوادثی که بر فرزندشان تأثیر می‌گذارد شرمنده شوند، آنها می‌توانند فرزندان خود را از خواندن کتاب‌های نامناسب منع کنند، اما باید برنامه‌های تفریحی فرزندشان را به نحوی تنظیم کنند که نتوانند فیلم‌های نامناسب را تماشا کنند.»
اکنون به بیان نکاتی کلیدی می‌پردازیم که می‌تواند برای برنامه‌ریزی تماشای تلویزیون مفید باشد.
1. کودکان حدّ و حدود خود را نمی‌شناسند. آنها نمی‌توانند تصمیم بگیرند که چه زمانی باید از یک کار دست بردارند، شما با محدود کردن زمان تماشای تلویزیون می‌توانید به آنها کمک کنید.
2. هیچ‌گاه بدون این که برنامه‌ی تلویزیون را تماشا کنید، آن را روشن نگذارید، به گونه‌ای که صدای تلویزیون، بخشی از زندگی روزانه‌ی شما را تشکیل دهد. اگر بیشتر ساعات روز تلویزیون خاموش باشد، از آرامش خانه لذت خواهید برد.
3. سعی کنید فرزندان خود را به بازی‌های هنری و آموزنده سرگرم سازید تا ساعت‌های تماشای تلویزیون را حتی‌المقدور کاهش دهید.
4. برخی از کتاب‌های روان‌شناسی کودک، توصیه می‌کنند که روزهای خاصی را برای تماشای تلویزیون اختصاص دهید؛ مثلاً روزهای فرد تلویزیون تماشا کنید و روزهای زوج به خواندن کتاب یا صحبت با خانواده بپردازید، تماشای تلویزیون در روزهای فرد نیز باید در ساعت‌هایی خاص صورت گیرد.
پی‌نوشت‌ها:
1. Tina.
2. Daniel Anderson.
3. The mean world syndrome.
4. George Gerbner
منبع مقاله :
سیگل، الینور، سیگل، لیندا؛ (1393)، کلیدهای رویارویی با مشکلات رفتاری کودکان، ترجمه‌ی مسعود حاجی‌زاده، تهران: موسسه انتشارات صابرین، چاپ پانزدهم. 