برنامهای که از لانه جاسوسی روی آنتن میرود
درست است که در آبی کوچک لوکیشن این برنامه یکی از ویژگیهای بارز در آدرس مکتوب بود، اما وجود این لوکیشن در ساختمان لانه جاسوسی جالب تر از نشانه گذاری در آبی رنگ بود. سالهاست که سفارت آمریکا پس از تسخیر توسط نیروهای انقلابی به ساختمان لانه جاسوسی معروف است و این بار هم علاوه بر استفادههای دیگری که در این ساختمان میشود، بخش کوچکی از آن را در اختیار برنامه «کتاب باز» و «به اضافه مستند» قرار دارند.
کتاب باز، یا کتابِ باز؟!
نام این برنامه هم با هوشمندی کامل انتخاب شده است، نامی دو پهلو که هم دوست داران کتاب را هدف قرار داده و هم اشاره به کتابی که روبرویتان باز شده دارد تا مخاطب با شنیدنش کمی به فکر فرو رود. شاید هدف اصلی سازندگان این برنامه همین بوده تا ابتدا به ساکن مخاطبان را به تفکر وا دارد.
کارگردانی که مجری شد!
حتما همه شما سروش صحت را به واسطه کارگردانی سریالهای «چارخونه»، «ساختمان پزشکان»، «پژمان»، «شمعدونی» و «لیسانسه ها» میشناسید، اما صحت این بار به دلیل علاقه قلبیاش به کتاب، برای اولین بار اجرای برنامهای را آنهم با موضوع کتاب قبول کرده است.
ساختاری هدفمند برای «کتاب باز»
آنچه حین طراحی این برنامه به طور مشخص تعیین شده بود، حضور یک چهره در جایگاه اجرا بود. یعنی سازندگان از همان ابتدا قصد داشتند تا از یک چهره هنری برای اجرای «کتاب باز» استفاده کنند که اتفاقا این چهره هنری پیشینه کتاب و علاقه به آن را داشته باشد.
برنامهای در دو فصل
اجرای «کتاب باز» در فصل اول را امیرحسین صدیق به عهده داشت که به گفته کارگردان، یکی از دلایلش هم حضور او در سریال «کتابخانه هدهد» بود. اما انتخاب سروش صحت بیشتر به خاطر علاقه ای است که او به کتاب و کتابخوانی دارد.
راهرویی با آلبوم عکس
وقتی از در آبی رنگ عبور میکنید وارد راهرویی باریک میشوید که تا قبل از رسیدن به استودیوی اصلی حدود یک دقیقه راه دارید، اما اگر نگاهتان به تابلوی آلبوم عکس بیفتد، این یک دقیقه به ده دقیقه تبدیل میشود. این تابلو که از عکسهای سلفی مجری سری قبل با مهمانهای برنامه تشکیل شده است، توجه هر تازه واردی را به این راهرو جلب میکند. در انتهای همین راهرو اتاق لباس و گریم قرار دارد. نکته جالب این است که عکسهای مجری سری دوم با مهمانها در دیواری داخل استودیو روی طنابهایی با گیره چسبانده شده است.
نصب پرچمی با نام سید الشهدا (ع) روی دیوار
استودیو کاملا تاریک است و حتی نقطهای نور هم در اینجا دیده نمیشود. تنها رنگ زرد رنگ دکور و صندلی و میزها به اینجا کمی نور داده تا بتوانید جلوی پایتان را نگاه کنید. گروه تدارکات مشغول مرتب کردن این اتاق هستند. دو نفر هم سعی میکنند تا چند پرچمی که به نام سید الشهدا (ع) مزین شده است را روی دیوار نصب کنند.
دکوری که بوی خانه میدهد
درست است که اینجا استودیوی ضبط برنامه است، اما اگر کسی با اطلاع قبلی به اینجا نیاید و دوربینها و پروژکتورها را نبیند، فکر میکند که به منزلی مسکونی پا گذاشته است. آشپزخانهای با تجهیزاتی مثل گاز، لیوانهای دمنوش، شیر آب، کوزه، شیشه حبوبات، کتری و قوری و ... . کمی آنطرفتر اتاق نشیمن دیده میشود و دو صندلی راحتی حصیری با یک میز که محل نشستن مجری و مهمان است. مونیتور بزرگی در کنار آنها روی دیوار نصب شده است که با چرخشی 180 درجهای به کتابخانهای بزرگ در دکور اتاق نشیمن تبدیل میشود. پایه دکور این استودیو از چوب است از صندلیها گرفته تا میز و چهارپایه و صندوق گنجهای که در گوشه و کنار استودیو به چشم میخورد همگی چوبی هستند. دستگاه تایپ قدیمی، اتوبوس زرد رنگ، دوربین عکاسی قدیمی، کشتی بزرگ از لوازمی هستند که به دکور خالی این استودیو رنگ و بو دادهاند.
کتابها، نقش اصلی در دکور دارند
اگر مخاطب برنامه نباشید، از دکور، هدف اصلی و کلیت برنامه را به راحتی متوجه خواهید شد. اینجا در هر قسمت از دکور، یک کتاب دیده میشود. حتی در آشپزخانه و اتاق نشیمن هم این کتابها به نحوی گذاشته شدهاند و سرتان را به هر طرف که بچرخانید فقط کتاب میبینید.
همه منتظر مجری و مهمان
دوربین و پروژکتورها در محل مناسب خود قرار میگیرند. همه آماده شده و منتظر مجری و مهمان هستند تا تمرین و بعد ضبط را آغاز کنند. ساعت از 10 گذشته که سروش صحت با همان خوشرویی همیشگیاش وارد استودیو میشود و بعد از سلام و احوالپرسی با عوامل، به همراه کارگردان و طراح دکور و مهمان امروز که حجت الاسلام زائری است مشغول به صحبت میشوند.
تصادفهای اخیر جاده چالوس، موضوع صحبت عوامل
صحت به محض رسیدن به اتاق گریم رفته و گریم میشود. بعد از آن با زائری درباره تصادف های اخیر جاده چالوس در تعطیلی ها حرف میزنند و اینکه در این روزهایی که به تعطیلی منجر شده چقدر آمار تصادفهای جادهای بیشتر از قبل بوده است.
سخت ترین برنامه تلویزیون را در دست تولید دارم/ صدیق را کتاب باز صدا میکردند
«محمدرضا رضائیان» کارگردان «کتاب باز» در گفتوگو با فارس با اشاره به برنامه کتاب باز که در گذشته برای شبکه دو تولید کرده و تفاوت آن با این برنامه بیان داشت: چندی پیش برنامه ای را با همین عنوان کتاب باز برای شبکه دو سیما ساختم که در روزهای نمایشگاه کتاب از شبکه دو سیما پخش شد و مناسبتی بود. آن برنامه صرفا گفتوگو محور بود که به حوزه های مختلف ادبیات می پرداخت و برنامه تبلیغی برای نمایشگاه کتاب بود، محسن قرایی مجری و اغلب نویسنده ها نیز مهمان های آن برنامه بودند.
وی ادامه داد: استارت کتاب باز در شبکه نسیم از همانجا زده شد و ما دو سال به این برنامه فکر می کردیم. برای تولید چنین برنامه ای باید با افراد بسیاری مشورت میکردم که احمد ذو علم مهمترین شان در بخش طراحی برنامه بود. او مشاور برنامه است و در فصل اول برنامه به عنوان شورای کتاب شبکه نسیم هم انتخاب شد. بعد از انجام مشورت ها، طراحی برنامه و اینکه محورها چه باشد به عهده خودم بود. از همان ابتدا برای تولید برنامهای درباره کتاب و کتابخوانی نگرانی داشتم و این نگرانی با فکر و مشورت و .. برطرف شد.
رضائیان در ادامه با اشاره به پیشینه خود در کتابخوانی گفت: هم خودم فرد کتاب خوانی هستم و هم اینکه دوست دارم مردم کتابخوان شوند. از طرفی تولید برنامه ای برای اشاعه فرهنگ کتابخوانی کار سختی است و من ادعا می کنم که سخت ترین برنامه تلویزیون را در دست تولید دارم. این را به این خاطر می گویم که شاید روح کتاب با روح محصولات ویدئویی و برنامه های تلویزیونی در جاهایی در تناقض باشد. کتاب موجودی ایستا و خشک است و ویدئو موجودی متحرک و اکتیو است و تلفیق این دو با هم خیلی سخت است و اگر اهل کتاب نباشی و بخواهی به این مقوله نزدیک شوی دیگر در جاهایی به مشکل برمی خوری.
از کودکی با کتاب انس گرفتم
وی در همین زمینه گفت: از کودکی در فضایی بزرگ شدم که با کتاب انس گرفتم. در دانشگاه هم به اینکه کتابخانه بچه ها را تامین می کنم،معروف بودم. همین الان هم کتابخانه ام پر است از کتابهایی که دوستانم برای اولین بار با توصیه من خریدند و دست خطشان اول همه کتاب ها هست و یادگاری زیبایی را در کتابخانه ام دارم.این برنامه را برای دینی که به پدرم دارم ساختم و از طرفی علاقه قلبی خودم هم هست. پدرم مدتهاست که کارمند انتشارات مدرسه است و این انتشارات شاید مرا بزرگ کرده است. از کودکی زیست کاغذی و کاغذی داشتم و لا به لای کتاب های پدرم بزرگ شدم و همبازی های من فرزندان نویسنده های خوب بودند. خاطرم هست که دوران دبستانم که سه ثلث داشت، ثلث سوم ها تمام تلاشم را می کردم که معدلم حتما 20 شود آنهم به خاطر جایزه ای که همیشه ثابت بود و آن هم یک فروشگاه بزرگ کتاب در اختیار من به همراه دو کیسه بزرگ پلاستیکی بود که این اجازه به من داده میشد تا هرچه می خواستم از آنجا بردارم. کتاب های پدرم آنقدر قدیمی بود که موریانه آنها را می خورد. شاید کمی که بچه تر بودم یکی از بازی هایم این بود که موریانه های کتاب های پدرم را با جارو برقی می کشیدم!
وی با اشاره به سبک برنامههایی که تا به حال درباره کتابخوانی تولید شده است، بیان داشت: همه برنامه هایی که تا به حال در تلویزیون دیده بودیم فضای کارشناسی یا آسیب شناسی داشتند و از آنجایی که اغلب این برنامه ها را دنبال می کردم، همیشه به دنبال برنامه ای بودم که ببینم چه کتابی را به من معرفی می کند، اما تمام این برنامه ها سرانه مطالعه در ایران و جهان اعلام می کردند. به همین خاطر وقتی بنا شد تا برنامه ای درباره کتاب تولید کنیم، تصمیم گرفتیم از این حرف ها نزنیم و از وجه سرگرمی به کتاب نزدیک شویم که اتفاقا این نشاط و سرگرمی شعار شبکه نسیم هم هست. حتی الان طوری شده که اگر قرار باشد برنامه ایستا و خشکی درباره کتاب بسازیم، باید نشاط و سرگرمی در آن گنجانده شود.
کتاب آدمها را فرهیخته میکند
این کارگردان درباره انتخاب مجری «کتاب باز» نیز بیان داشت: در این زمینه هم با افراد مختلفی مشورت کردیم تا به امیرحسین صدیق رسیدیم چراکه می خواستیم پاتوق کتاب را راه اندازی کنیم. همان اول که با صدیق صحبت کردیم در وهله اول از بیان این پیشنهاد خیلی متعجب شد و برایش حالب بود. یکی از دلایل این انتخاب، بازی او در «کتاب فروشی هدهد» به کارگردانی مرضیه برومند بود. به او گفتم که می خواهیم برنامه ای سرگرم کننده بسازیم و کتاب را از فرهیختگی و پز روشن فکری را از کتاب دور کنیم و به بیننده ها بگوییم که خیلی راحت می توان از کتاب خواندن لذت برد. اما این را هم می دانیم که کتاب خواندن برای افراد فرهیختگی میآورد.
رضائیان ادامه داد: صدیق با این پیشنهاد موافقت کرد، اما گفت چون مجری نیستم فقط می توانم خودم باشم. حتی به این هم اشاره کرد که تا 8 سال پیش کتاب خوان بودم و الان نیستم. این موضوع همان چیزی بود که ما از اول طراحی کردیم و دوست داشتیم که این موضوع هم به مخاطب منتقل شود. صدیق برای اینکه حال خوبی که از کتاب خوانی به او دست می داد را برای خودش دوباره ایجاد کند و به سمت کتاب برود، در اصل پاتوقی را راه اندازی کرد و به هدف ما نزدیک شد. ما هم می خواستیم این حال خوب کتاب خوانی در بیننده ایجاد شود و صدیق بهترین گزینه برای شروع برنامه ما بود که این حس و حال را در مخاطبی که به کتاب خواندن گارد دارد، ایجاد کند. نکته جالبی که از بازخوردهای مردم گرفتیم این بود که قبل از اجرای کتاب باز مردم در کوچه و خیابان صدیق را بابای زی زی گولو می شناختند، اما بعد از این برنامه او را به اسم کتاب باز صدا می کردند و حتی این اتفاق در شهرستانها هم افتاده بود.
وی درباره تغییر مجری در فصل دو «کتاب باز» عنوان داشت: در فصل اول به آنچه می خواستیم رسیدیم. حالا در پایان فصل اول با درخواست های بسیار مخاطبان باید به آنها کتاب معرفی می کردیم و صدیق بنا نبود که این کار را انجام دهد. بر همین اساس قرار شد تا به مجری فکر کنیم که خودش روی کتاب احاطه دارد. اگر سراغ صحت را از هر کسی بگیرید شما را به کتابخانه ملی ارجاع می دهد و ما هم با خیال راحت او را انتخاب کردیم و مخاطبان هم از این انتخاب راضی هستند.
تا سرمایه داشته باشیم «کتاب باز» را ادامه میدهیم
طراح برنامه «کتاب باز» در ادامه در پاسخ به این سوال که این برنامه تا چه زمانی ادامه دارد، گفت: در وهله اول تا زمانیکه خدا بخواهد، سرمایه داشته باشیم و بعد تا جایی که حس کنیم ظرفیت مثبت برنامه روی مخاطبان هنوز ادامه دارد، این برنامه را ادامه میدهیم. در حال حاضر اسپانسر 40 قسمت از 120 قسمتی که قرار داد داریم را قبول سرمایه کرده است و مابقی در گذر زمان مشخص میشود.
وی در پایان گفت: در حال حاضر تولید فصل سه برنامه «عصر خمینی» که بازخوانی صحیفه امام خمینی است را در دست دارم. همچنین برنامه «سر خط» را در شبکه سه داشتم که برای راهیان نور بود. «از شما چه پنهون» هم خاطرات و روایت های اقشار مختلف مردم درباره موضوع های مختلف بود. علاوه بر اینها نماهنگ مجموعه هیهات را کار کردم و همچنین «روز نهم» را برای 9 دی را ساختم، همچنین سالها کارهای موشن گرافیک سایت خامنهای دات آی آر را انجام می دادم.
حرفهایی که نباید تکراری باشند
زائری قبل از ضبط برنامه کنار صحت مینشیند و با یکدیگر درباره موضوعی که میخواهند درباره آن صحبت کنند، مشورت میکنند. تمام دغدغه مهمان این است که باید درباره موضوعی حرف بزنیم که مخاطبان را در هر رنج سنی جذب برنامه کند، چراکه در این روزها اغلب برنامه ها حرف های مشابهی می زنند و اگر حرف های ما هم تکراری باشد دیگر نمی توانیم مخاطب را جذب کنیم.
اتاق کتابخانه با شیشههای رنگی
بخشی از این دکور به رول یا همان پرده عکاسی اختصاص یافته است که در آن با مهمانها عکس میاندازند. کمی آنطرفتر اتاقی با درهای چوبی و شیشههای رنگی دیده میشود که گویی اتاق کتابخانه است چراکه داخل آن پوشیده از کتابخانه است و کتابهایی که در آن قرار دارد.
صحت: از صدیق برای اجرای این برنامه اجازه گرفتم/ اگر برنامه تخصصی بود اجرا نمیکردم
«سروش صحت» مجری این برنامه در گفتوگو با فارس درباره قبول کردن اجرای «کتاب باز» گفت: از همان ابتدا از اجرای این برنامه خیلی واهمه داشتم، میترسیدم و نگرانم. به هر حال انجام دادن هر کاری آنهم برای بار اول دلهره بسیاری دارد و اگر برخی افراد میگویند که در اجرا مسلط هستم بی تردید از لطف آنها است. به خصوص اینکه سری اول این برنامه با اجرای خیلی خیلی خوب امیرحسین صدیق پخش شد و همین موضوع ترس من را بیشتر هم کرده، اما امیدوارم افرادی که این برنامه را میبینند بدشان نیاید.
وی درباره رفاقت خود با امیرحسین صدیق (مجری سری قبل کتاب باز) گفت: ما با هم دوست هستیم. قبل از اینکه اجرای این برنامه را قبول کنم با او تماس گرفتم و اجازه گرفتم و اگر اجازه نمیداد مطمئنا نمیآمدم.
من مجری نیستم!
این نویسنده و کارگردان درباره اجرای این برنامه ادامه بیان داشت: من مجری نیستم واین کار در تخصص من نیست، اما به این دلیل که به کتاب و کتابخوانی بسیار علاقه دارم، اجرای این برنامه برایم جالب بود. کتاب باز برای مخاطب عام تهیه میشود و اگر برای مخاطب خاص بود به خاطر اینکه تا به حال مجری نبودم، نمیتوانستم اجرایش را به عهده بگیرم.
وی با اشاره به دلیل انتخابش در این برنامه عنوان داشت: از همان ابتدا قرار بر این بود که فردی اجرای این برنامه را عهدهدار شود که خود به کتاب علاقهمند است و از آنجایی که من واقعا کتاب خواندن را دوست دارم و از خواندنش لذت میبرم به همین دلیل این پیشنهاد برایم وسوسه انگیز بود.
ادبیات و رمان، ژانرهای مورد علاقهام هستند
کارگردان سریال «لیسانسهها» کتابهای مورد علاقه اش را معرفی کرد و گفت: رمان، و ادبیات، کمی جامعه شناسی، کمی فلسفه و روانشناسی. اما بیشتر ادبیات و رمان از ژانرهایی هستند که بیشتر به سمتشان می روم. اما هر از گاهی به سایر حوزهها سرکی میکشم.
وی در ادامه بیان داشت: در گذشته کتابی که در دست داشتم را تمام میکردم و بعد به سمت کتاب دیگری میرفتم. اما الان که زمانم کمتر از گذشته است و حرص این را دارم که همه کتابها را بخوانم، چندین کتاب را با هم میخوانم. البته کار بدی است و بهتر است کتاب را تمام کنی و بعد به سمت کتاب دیگر بروی. در کل با این کار ذهنم مشغول نمیشود اما فقط به این فکر میکنم که چند کتاب نخوانده شده و باز دارم.
کارگردان سریال «ساختمان پزشکان» با اشاره به خواندن پایان کتابها و اطلاع از سرنوشت شخصیتها قبل از خواندن کل کتاب افزود: هیچگاه چنین کاری نکردم. حتی تا چند سال پیش خلاصه کتابها را هم نمیخواندم. اما الان که دیگر سن و سالی از من گذشته میخوانم چراکه متوجه شوم درباره چه صحبت کرده و اگر با سلیقهام یکی نیست، نخرم.
تندیسهای ادبی «کتاب باز»
بخش دیگری از این دکور به تندیسهایی که به هر مهمان هدیه میدهند اختصاص دارد. تندیس های اهدایی به مهمان برنامه، در دو طرف دکوری است که بین آن در چوبی قرار دیده میشود که محل رفت و آمد عوامل است.
«به اضافه مستند» هم اینجاست!
یک میز گرد سفید به همراه چند صندلی زرد رنگ دکور «به اضافه مستند» است که توسط همین گروه برای شبکه مستند سیما تولید میشود. این دکور در سمت دیگری از استودیو قرار دارد و برخی عوامل روی صندلیهای آن نشستهاند.
صدابرداری روی میز «به اضافه مستند»
صدابردار روی صندلیهای به اضافه مستند نشسته است و وسایلش را روی میز گذاشته و با هدفونی که در گوش دارد مشغول تنظیم صدا برای مخاطب است.
تعویض لباس از بنفش به طوسی
دقایقی قبل از شروع شدن برنامه، صحت با لباس آستین کوتاه بنفش به اتاق لباس رفته و با بلوز آستین بلند طوسی از اتاق خارج میشود.
چای یا دمنوش؟
صحت به مهمان میگوید چای میل میکنید یا دمنوش؟ زائری دمنوش را به چای ترجیح میدهد و میگوید: چای را در منزل خودم می خورم و الان دمنوش می خورم. صحت به سمت آشپزخانه رفته و کارگردان کات میدهد.
خنک شدن با کولر
برنامه با چهار دوربین ضبط میشود. هوا به شدت گرم است و گروه تولید هنگام ضبط کولر را خاموش میکنند تا صدای بلند آن مانعی برای تولید نباشد. صحت در فواصل بین پلاتوها که کولر روشن است مقابل آن میایستد و خود را خنک میکند.
صحبتهای میان مجری و مهمان
صحت و مهمان مقابل یکدیگر مینشینند. به محض اینکه میخواهند اعلام ضبط کنند صحت یادش میافتد که لیوانهای دمنوش را نیاورده و به سرعت دو لیوان را آورده و روی میز قرار میدهد. زائری میگوید: این قصه که در روز عاشورا در نقطههای مختلف دنیا خون باریده در تاریخ وجود دارد و اخیرا در اروپا سندی پیدا شده که در آن به پیدا شدن خون در شیر و کره در روز عاشورا اشاره دارد. همچنین هندوستان نیز در روز عاشورا تعطیل رسمی است.
بحث جذابی که صحت را از نوشیدن دمنوش باز میدارد
مجری «کتاب باز» آنقدر در صحبتهای زائری غرق شده که حتی یادش میرود تا دمنوش را بنوشد و در فواصل ضبط با تعجب به مهمان و مخاطبان میگوید آنقدر صحبتهای آقای زائری برایم جذاب بود که یادم رفت دمنوشم را بخورم!
مجریای در قامت یک کارگردان!
مجری از مهمان میپرسد چرا دوست ندارید تا شما را با لفظ دکتر صدا بزنند؟ و قبل از اینکه زائری پاسخ دهد، صحت مردم را به دیدن عکسی که سند مدرک دکتری زائری است دعوت میکند. او از جای خود بلند شده و به سمت کتابخانهای میرود که با چرخش 180 درجه به تلویزیون تبدیل میشود. عوامل میگویند سروش جان عکس را آماده نکردیم و صحت در جواب میگوید اشکال نداره بهتون کات دادم که این جمله همه عوامل پشت دوربین را به خنده وا میدارد.
در بخش دیگری از این برنامه صحت به زائری میگوید: قبل از اینکه با شما صحبت کنم با خواندن چند کتاب به طور همزمان موافق نبودم، اما الان متوجه شدم که این موضوع روی حرف زدن شما با مردم و جهان بینی تان تاثیر خوبی گذاشته است.
سروش صحت درباره ارتباط خوبی که زائری با جوانان دارد حرف میزند و از او میپرسد چطور زبان آنها را بلد شده؟ زائری با بیان اینکه همه اصناف یک نوع زبان دارند، میگوید: همانطور که صنفهای مختلف یک نوع زبان دارند، جوانان هم یک نوع زبان دارند و من با مطالعه کتابهای مختلف توانستم با آدمهای مختلف ارتباط بگیرم و به عنوان مبلغ دینی بتوانم زبانشان را پیدا کنم.
در پایان برنامه هم به رسم همیشگی «کتاب باز» چند عکس روی مونیتور نشان داده میشود و قرار است تا زائری با آنها داستانی کوتاه را به نگارش درآورد. بعد از خواندن این داستان مقابل دوربین، مهمان و مجری با دوربین برنامه عکسی سلفی را به یادگار میاندازند و عوامل صحنه با صحت شوخی میکنند که همیشه در عکسهای سلفی خودش بهتر از مهمان میافتد. زائری تندیس سعدی را برای دکور خانه خود انتخاب میکند و به همراه میبرد.
برنامه «کتاب باز» به کارگردانی محمدرضا رضائیان و اجرای سروش صحت 5 شب در هفته از شبکه نسیم پخش میشود. از دیگر عوامل این برنامه میتوان به تهیه کننده و کارگردان محمدرضا رضاییان، مجری طرح: حمید مراوندی، مشاور هنری: فواد صفاریان پور، سردبیر: افشین صادقی زاده، مدیر تولید حجت حسن زاده، مشاور برنامه: حامد حامدی خواه، نویسنده: حسام مقامی کیا، سرپرست گرافیک زهرا حسن زاده و ... اشاره کرد.