یکی از آداب و سنن در نزد شیعه که خیلی هم مورد توجه هست مسئله دعا به درگاه خداوند تعالی است. که خداوند هم در قرآن می فرمایند «أدعونی استجب لکم»[1]بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را در روایت است که می فرمایند «الدعاء مخّ العبادة» و در کتب حدیثی من جمله کتاب کافی بابی هست راجع به دعا و اهمیت دعا کردن. دعا کردن طلب کمک خواستن از خداوند تبارک و تعالی است در باب تربت حضرت سیدالشهداء علیه السلام در هنگام استفاده کردن از تربت علیه السلام و اکل تربت دعاهایی وارد شده است که انسان از خداوند استمداد می گیرد به واسطه این دعاها به جهت رفع مشکل خصوصا شفا گرفتن و رفع درد و الم. در احادیث متعددی دعاهایی از لسان ائمه معصومین علیهم صلوات الله وارد شده است و توصیه کردند که هنگام استفاده تربت حضرت سیدالشهداء این دعاها را بخوانید که این عمل جزء آداب استفاده از تربت است.
روی ان رجلا سال الصادق علیه السلام فقال: انی سمعتک تقول، انّ تربة الحسین علیه السلام من الأدویة المفرده و انها لاتمر بداء إلاّ هضمته، فقال «قد کان ذلک فما بالک؟ قال: انّی قد تناولتها فما انتفعت بما. قال: اما ان لها دعاء فمن تناولها و لم یدع به و استعملها لم یکد ینتفع بها «قال: فقلتُ له: ما أقول اذا تناولت التربة؟
قال: «قبلها قبل کل شی ء (و) وضعها علی عینیک، و لاتناول منها اکثر من حمّصه فان من تناول منها اکثر من ذلک فکانّما اکل من لحومنا فاذا تناولت فقل: اللهم انی اسئلک بحق الملک الذی قبضها و اسالک بحق الملک الذی خزنها و اسألک بحق الوصی الذی حلّ فیها ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تجعلها شفاء من کل داء و أمانا من کلّ خوف و حفظا من کلِّ سوء. فاذا فعلت ذلک فاشددها فی شی ء و اقرأ علیها (انا انزلناه) فانّ الدعا الذی قدمناه هو الاستئذان و القراءة هی ختمها.[2]
مردی از امام صادق علیه السلام سؤال کرد شنیدم شما فرموده اید که تربت امام حسین علیه السلام دواء است و شفاء می دهد حضرت فرمودند بلی چنین است، چه شده تو را، گفت من از تربت امام خوردم ولی نفعی نبرده ام از آن، امام فرمودند که آیا دعائی قبل از آن خواندی، گفت خیر چه دعائی وقت خوردن تربت بخوانم، حضرت فرمودند: قبل از هر چیزی تربت را ببوس و به چشمانت بگذار و اندازه یک نخود بیشتر نخوری که اگر بیشتر بخوری مثل اینکه گوشت ما را خوردی و سپس بگو، خدایا به حق ملکی که این خاک را قبض کرد و به دست گرفت. و به حق ملکی که آن را در نزدش نگه داشت. و به حق آن وصی که در این خاک حلول کرد که مراد امام حسین علیه السلام است.
صلوات و درود بفرست بر محمد و آل محمد صلی الله علیهم اجمعین و قرار بده این خاک را برای من شفاء از کل درد. و امان از هر خوفی و حفظ کن از هر بدی و پلیدی پس وقتی این را گفتی قرار بده این خاک را در ظرفی و یا داخل آبی و بخوان بر آن سوره قدر را، دعای اول برای شروع و اذن به خوردن است و سوره قدر هم برای پایان و ختم است یعنی در پایان خوانده می شود.
و در حدیثی دیگر می فرمایند:
و تقول عند اکلها «بسم الله و با الله اللهم اجعله رزقا واسعا و علما نافعا و شفاء من کل داء انک عی کل شیء قدیر.[3]
در هنگام خوردن تربت امام حسین علیه السلام بگوئید به نام خدا، خدایا قرار ده این تربت را برای من رزقی واسع و علمی نفع دهنده و شفائی از کل دردهایم به درستی که تو بر هر چیز قادر و توانا هستی.
در حدیثی دیگر دارد
علی بن محمد رفعه قال: الختم علی طین قبر الحسین علیه السلام ان یقرء انا انزلناه فی لیلة القدر.[4]
وقت استفاده از تربت سیدالشهداء سوره انا انزلناه را بخوانید.
مرحوم سیدبن طاووس روایتی دیگر را نقل می کند که می فرمایند تربت را می گیرد دو رکعت نماز با این کیفیت می خواند که در رکعت اول سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه کافرون و در رکعت دوم سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه قدر و سپس قنوت می کند و در قنوت این دعا را بخواند:
«لا اله الا الله عبودیةً و رقّا لا اله الا الله حقا حقا لا الا اله الا الله وحده وحده انجز وعده و نصر عبده وهزم الاحزاب وحده سبحان الله تلک السموات السبع و الارضین السبع و ما بینهنّ و ما فیهن و سبحان اللّه رب العرش العظیم و صلی الله علی محمد و آله و سلام علی المرسلین و الحمدالله رب العالمین»
سپس به رکوع می رود و سجده و نماز را تمام، دو رکعت دیگر نماز می خواند و در رکعت اول سوره مبارکه حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه اخلاص و در رکعت دوم سوره حمد و یازده مرتبه سوره مبارکه نصر و قنوت انجام می دهد و در
قنوت همان دعاء قنوت نماز اول را می خواند. سپس به رکوع و سجده و نماز را به پایان می رساند.[5]
مرحوم شیخ عباس قمی رحمهم الله در مفاتیح الجنان نقل می کند روایت شده که هر گاه یکی از شما خواهد که بردارد تربت را به اطراف انگشتان بردارد و قدر آن مثل نخود است پس ببوسد آن را و بر هر دو دیده گذارد و بر سایر بدن بمالد و بگوید
«اللّهُمَ بِحَقّ هذِه التُربة و بِحَقِ مَن حَلَّ بِها و ثَوی فیها و بَحِقّ جَدِّهِ و اَبیهِ و اُمّهِ و اخیهِ و الأئِمَةِ مِنْ وُلْدِهِ و بَحقِّ المَلائِکة الحافّین بِهِ اِلاّ جَعَلْتَها شِفاءً مِنْ کلّ داءٍ و بُرْءا مِنْ کلّ مَرَضٍ وَ نَجاةً مِنْ کلِّ افةٍ و حِرْزا مِمّا اَخافُ و اَحْذَرُ.[6]
خدایا به حق این تربت شریف و به حق هر که در آن وارد شده است و اقامت گزیده در آن و به حق جد و پدرش و مادرش و برادرش و امامان از نسلش و به حق فرشتگانی که در طواف او حلقه زده اند که قرار دهی آن را درمان هر دردی و بهبودی از هر بیماری و نجات از هر آفت و نگهداری از هر چه بیم دارم و می هراسم، سپس آن را استعمال نماید.
و قال الروای لهذا الحدیث: فانا استعملها من دهری الاطول کما قال و وصف ابو عبدالله علیه السلام فما رأیت بحمدالله مکروها : راوی می گوید چنین عمل کردم و هیچ مکروهی ندیدم.
و نیز روایت شده است که هر گاه تربت را بخوری یا به کسی بخورانی بگو:
بِسْمِ اللّه وَ بُاللّه اللّهُمَّ اجْعَلْهُ رِزْقا واسِعا و عِلْما نافِعا وَ شِفاءً مِنْ کلِّ دآءٍ اِنَّک عَلی کلِّ شَی ءٍ قَدیرْ.
و در حدیث معتبر نقل شده است هنگامی که امام صادق علیه السلام به عراق مشرف شدند گروهی نزد آن حضرت آمدند و عرض کردند شنیده ایم که تربت امام حسین علیه السلام موجب شفای هر درد است آیا باعث ایمنی از هر خوف هست فرمودند بلی هر گاه کسی بخواهد که او را ایمنی از هر بیم باشد باید تسبیحی که از تربت آن حضرت ساخته است در دست بگیرد و سه مرتبه این دعا را بخواند
«اَصْبحتُ اللَّهم مُعْتَصِما بِذِمامِک و جِوارِک المَنبع الَّذی لایطاوَلُ و لایحاوِلُ مِن شَرِ کلّ غاشِم و طارقٍ مِنْ سائِرِ مَنْ خَلَقْتَ وَ ما خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِک الصّامِتِ و الناطِق فی الْجَنِة مِنْ کلِّ مَخُوفٍ بِلباسٍ سابغَةٍ خصینَةٍ وِ هِی ولاءُ اَهْلِ بَیتِ نَبیک مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مُحْتَجِزا مِنْ کلّ قاصدٍ اِلی اَذِیةٍ بِجِدارٍ حَصینِ الاِخْلاصِ فی الاِعْتِرافِ بَحقِّهِمْ و التَمَسُّک بَحْبلهِمِ جَمیعا مُوقنِا انَّ اَلحقّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ و مِنْهُم و فیهِم و بِهِم اوالی مَن والَوْ وَ اُعادی مَنْ عادَوا و اُجانِبُ مَنْ جانَبُوا فَصَلِّ عَلی مُحمَّدٍ و اله وِ اَعِذْنی. الّلهم بِهِم مِنْ شَرّ کلِّ ما اتّقیهِ یا عظیمُ حَجَزْتُ الاَعادِی عَنّی بَبدیع السَّمواتِ والأرضْ إنّا جْعَلنا مِن بَینِ اَیدیهِم سدّا و مِن خَلِفْهِمْ سَدّا فَاَغْشَیناهُمْ فَهُم لایبْصِروُنَ.[7]
خدایا صبح کردم در حالی که چنگ زده ام به عهد و پیمان با تو در پناه تو بلند است که دست اندازی به آن نشود و کسی آهنگ آن نکند از بدی هر ستمکار و از شرّ آنچه آفریدی از آفریدگان خودت از بی زبان و زبان و ناطق و غیر ناطق و از هر چه بیمناک است. خود را می پوشانم زیر سپر و جوشن و زره محکم و متین و آن دوستی خاندان پیامبرت حضرت محمد در پس پرده از هر که آهنگ آزارم کند در پناه دیوار و حصار محکم اخلاص و در اعتراف به حق آنان و تمسک جستن به رشته محکم ایشان در حالی که یقین دارم به اینکه حق برای آنان است و با آنهاست و از آنهاست. و بین آنهاست و به وسیله آنهاست و دوست دارم هر که را دوست دارند و دشمن دارم هر که را دشمن دارند و دورم از هر که دورند درود فرست بر محمد و آل محمد و پناه ده مرا ای خدا به وسیله ایشان از شر هر آنچه از آن پرهیز دارم تا دور سازم دشمنان را از خودم به وسیله پدیدآورنده آسمان ها و زمین براستی ما قرار دادیم از جلوی روی آنها سدی و از پشت آنها سدی و پرده بر دیدگان آنها کشیدیم که نتوانند دید.
سپس تسبیح را ببوسد و بر هر دو چشم بمالد و بگوید:
اللَّهُمَ اِنّی اَسْئَلُک بِحَقِّ هذِهِ التُّرَبة المُبارَکة و بِحَقِّ صاحِبها و بِحَقّ جَدِّه و بَحقّ اَبیهِ وَ بَحِّق اُمّهِ و بِحَقّ اَخیهِ و بَحقِّ وُلْدِهِ الطاهِرینَ اجْعَلْها شِفاءِ مِنْ کلِّ دآءِ وَ اَماناً مِنْ کلِّ خَوْفٍ وَ حِفْظاً مِنْ سُوءٍ.
خدایا از تو می خواهم به حق صاحب این تربت و به حق جدش و پدرش و مادرش و برادرش و امامان از نسل او این تربت را برای من شفا از هر دردی قرار بده و امان از هر ترسی. سپس تسبیح را بر صورت خود بگذارد پس اگر در صبح چنین کند در امان خدا باشد تا شب و اگر در شب چنین کند در امان خدا باشد تا صبح.
و در روایت دیگر از حضرت صادق علیه السلام و دعائی دیگر:
عن الصادق علیه السلام قال: اِذا اَخَذَتِ الطینْ فَقُل: بِسْمِ اللّه اللّهُمَ بِحَقِّ هذِه التُّرْبَةِ الطّاهِرَةِ و بِحَقِّ هذِهِ التُّرْبَةِ الطَّیبةِ و بِحَقّ هذَا الوَصّی الَّذی تُواریهِ و بِحَقِّ جَدِّهِ وَ اَخیهِ و اُمِّهِ وَ اَبیهِ وَ الْمَلائِکةِ الَّذینَ یحِفُّونَ بِهِ وَ المَلائِکةِ الْعُکوفِ عَلی قَبْرِ وَلِیک، ینْتَظِرُونَ نَصْرَهُ صَلواتُ اللّه عَلَیهِمْ اَجْمَعینِ. اِجْعَلْ لی فیهِ شِفاءً مِنْ کلِّ داءٍ وَ أَماناً مِنْ کلِّ خَوْفٍ وَ عِزاً مِنَ کلِّ ذُلٍّ وَ اَوْسِعْ بِهِ رِزْقی وَ أَصِحْ جِسْمی.
وقتی تربت را گرفتی بگو بسم اللّه خدایا به حق این تربت پاک و طیب و به حق این وصی که مخفی است در اینجا و به حق جدّش و برادرش و پدرش و مادرش و به حق ملائکه ای که به دور او می گردند و اطراف قبر او حلقه می زنند و منتظر نصرت آن امام بزرگوارند قرار بده برای من در این خاک شفاء را از تمام دردهایم و امان قرار بده برای من از هر خوفی و رزق مرا وسعت ده به واسطه آن و جسمم را سالم نگه دار.
دعائی دیگر از امام صادق علیه السلام نقل شده است که می فرمایند وقتی انسان احتیاج پیدا کرد به خوردن از تربت امام حسین علیه السلام برای استشفاء این دعا را بخواند.
عن الصادق علیه السلام قال فاذا احتاج الانسان اِلَی الأکلِ من التربة للاستشفاء فلیقل «اللَّهُمَّ رَبِّ هذِهِ التُّرْبَة الْمُبارَکةِ و ربِّ النُّورِ الّذی نَزَلَ فیها وَ رَبَّ الْجَسَدِ الَّذی سَکنَ فیها وَ رَبَّ المَلائِکةِ الْمُوَکلینَ بِهِ، اِجْعَلْهُ شِفاءً مِنْ کذا وَ کذا. و تقول: اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ رِزْقاً واسِعاً وَ عِلْماً نافِعاً وَ شِفاءً مِنْ کلِّ داءٍ وَ سُقْمٍ» فان اللّه تعالی یدفع عنک کل سقم.
و هم چنین از امام ششم علیه السلام: عن الصادق علیه السلام انه قال: اِذا تَناوَلَ اَحَدَکمْ من طین قبر الحسین علیه السلام فلیقل: «اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُک بِحَقِّ المَلِک اَلّذی تَناوَلَ وَ الرَّسُولِ الَّذی نَزَلْ و الْوَصِی الَّذی ضُمِّنَ فیه أنْ تَجْعَلَهُ شِفاءً مِنْ کلِّ داءِ» وَ یسَمّی ذلِک الدّاءٍ.[8]
امام صادق علیه السلام می فرمایند وقتی از تربت امام حسین علیه السلام می خوری بگو خدایا از تو می خواهم به حق ملکی که این تربت را برای رسولت حضرت محمد صلی الله علیه و آله آورد. و به حق خود رسولت و به حق امام حسین صلی الله علیه و آله که شفا را در تربت او قرار دادی آنکه قرار دهی این تربت را شفاء از جمیع دردهایم و سپس نام دردت را ببر.
این من جمله آداب خوردن تربت امام حسین علیه السلام بود که در وقت خوردن این دعاها را انسان می تواند بخواند چرا که اگر کسی دعا را نخواند ممکن است ترتب اثرگذار نباشد، لذا از آداب استفاده از تربت دعا کردن و خواندن دعاهای وارده است.
پی نوشت ها
[1] غافر (مومن) 60.
[2] مصباح الزائر: ص 256 نقلا عن المزار: 130 ح 1 ؛ مصباح شیخ طوسی: 677 ؛ بحارالانوار ، 101 ، ص 135 ، ح 73.
[3] کامل الزیارات: ص 284- المزار: ص 149- مکارم الاخلاق: ج 1، ص 360.
[4] الفصول المهمة: ج 3، ص 40.
[5] مصباح الزائر: ص 258.
[6] شیخ طوسی فی امالیه: 1 ، ص 326 ؛ مکارم الاخلاق طبرسی: 1 ، ص 361 ؛ بحارالانوار: 101 ، ص 119 ، ح 5 ؛ مصباح الزائد: 259 ؛ مفاتیح الجنان: باب فوائد تربت امام حسین علیه السلام.
[7] مستدرک الوسائل: ج 8، ص 242 ؛ مکارم الاخلاق طبرسی، ص 278 ؛ الدروع الواقیه ابن طاووس الحسنی، ص 48.
[8] الکافی: 4 ص 589 ح 7 ؛ کامل الزیارات: 282 ؛ بحارالانوار: 101 ص 128؛ مصباح الزائر: 259.
