چند دانستنی مفید درباره آدامس

تحریریه زندگی آنلاین- گروه دنیای سلامت

عمری است که از آدامس برای خوشبو کردن دهان استفاده می‌شود. البته این گفته کلیت ندارد و افراد در گروه‌های سنی مختلف از کاربردهای دیگر آدامس هم استفاده می‌کنند. مثلا بیشتر کودکان آدامس را فقط به خاطر اسانس و شیرینی آن می‌جوند و در آخر هم آن را قورت می‌دهند.

رویه نوجوانان اندکی متفاوت‌تر است. بیشتر آنان از طرفداران پر و پا قرص آدامس‌های بادکنکی هستند و دوست دارند مدام آن را به پهنای صورتشان باد کنند و بترکانند یا با صدای نابهنجار ترق و تروقی که از آدامس ایجاد می‌کنند خون اطرافیان را به جوش آورند. اما جوانان استفاده منطقی تری از آدامس می‌کنند.

آن‌ها زمان‌هایی که از موضوعی ناراحت هستند یا حرص می‌خورند، آدامسی گوشه دهانشان می‌اندازند و برای اینکه استرس و دل نگرانیشان را تسکین دهند تمام نیرو و تنش‌هایشان را بر دندان‌هایشان متمرکز کرده و بر سر این لاستیک جویدنی می‌کوبند.

در مورد سالمندانی هم که دندان‌هایشان را از دست داده‌اند این جویدنی کارایی چندانی ندارد، چون به محض جویدن، آدامس رفیق شفیق دندان‌های مصنوعی‌شان می‌شود و همچون چسب به آن‌ها می‌چسبد و کندن آن مکافات دارد.

البته در این میان افراد باکلاسی هم هستند که بعد از هر وعده غذایی آدامس می‌جوند تا دندان‌هایشان تمیز شود که این گروه بسیار کم و اندک شمارند، اما سوالی که تمام گروه‌های جونده جویای دانستن آن از سوی متخصصان علوم و صنایع غذایی هستند اینکه روند تولید آدامس چگونه است و آیا می‌توان آدامس‌ها را به دو گروه بد‌ترین‌ها و بهترین‌ها تقسیم بندی کرد؟

آدامس از چه موادی تشکیل شده است؟

صمغ‌ها : ماده اولیه و اصلی آدامس نوعی صمغ است که هنگام جویدن حل نمی‌شود. در قدیم آدامس را از صمغ درخت کنار، صنوبر و ون (سقز) تهیه می‌کردند، ولی امروزه آدامس‌های جدیدی که در بازار عرضه می‌شود معمولا از جنس صمغ درختان نیست. چرا؟ چون این صمغ گران بوده و صرفه اقتصادی ندارد به همین دلیل اغلب تولیدکنندگان انواعی از پلیمرهای پلاستیکی، پارافین جامد یا موم زنبور عسل را جایگزین این صمغ‌ها می‌کنند.

در نتیجه اگر آدامس قورت داده شود و ماده اولیه آن از ترکیبات پلاستیکی باشد هضم نشده دفع می‌شود و برای سلامت زیانبار نیست. ناگفته نماند در برخی کارخانجات از صمغ‌های وارداتی همچون صمغ عربی نیز استفاده می‌شود.

شیرین کننده‌ها: به دو دسته تقسیم می‌شود؛ در آدامس‌های معمولی از شیرین کننده‌های طبیعی مثل شکر و شربت گلوکز و در آدامس‌های رژیمی از قندهای مصنوعی همچون آسپارتام، آسه سولفام پتاسیم و... استفاده می‌شود.

البته لازم است بدانید در گروه شیرین کننده‌های طبیعی انواعی از شیرین کننده‌ها همچون سوربیتول، ایزومالت، زایلیتول و مانیتول وجود دارد که قدرت شیرین کنندگی بالایی داشته، اما سرعت جذب پایینی دارد یعنی بتدریج باعث افزایش قند خون می‌شود و از همه مهم‌تر برای جذب نیاز به انسولین ندارد و معمولا به همراه شیرین کننده‌های مصنوعی در آدامس‌های رژیمی استفاده می‌شود که مصرف آن برای دیابتی‌ها و افرادی که در رژیم‌های کاهش وزن به سر می‌برند بلامانع است.

اما شاید بپرسید لزوم استفاده از این شیرین کننده‌ها چیست؟ قندهای مصنوعی به دلیل آنکه همچون شکر قدرت حجم دهندگی به محصول ندارند باید به همراه این شیرین کننده‌ها استفاده شود تا باعث افزایش حجم و پیکره بندی محصول شده و از طرف دیگر موجب مخفی کردن پس طعم تلخ قندهای مصنوعی شود. در نتیجه اگر این ترکیبات را در میان دیگر ترکیبات مندرج روی بسته بندی آدامس‌ها مشاهده کردید تعجب نکنید.

مواد نرم کننده و سفید کننده: برای آنکه صمغ سفت و سخت آدامس نرم شود و قابلیت جویدن پیدا کند از یکسری مواد نرم کننده که اغلب خاصیت چرب کنندگی دارد همچون گلیسیرین و لیسیتین استفاده می‌شود و برای سفید و گچی کردن سطح آدامس از تیتانیوم دی اکسید، برای حفظ تازگی آدامس از شربت ذرت، برای ایجاد طعم ترش از اسید سیتریک و برای ایجاد جلای سطح آدامس از نوعی موم یا واکس مخصوص استفاده می‌شود.

مواد رنگی و اسانس‌ها: این مواد می‌تواند طبیعی، مصنوعی یا ترکیبی از این دو باشد که اغلب مصنوعی است. نعنا، دارچین، اکالیپتوس، انواع میوه‌ها مثل لیمو، توت فرنگی، سیب، پرتقال، هندوانه و حتی طعم کولا و قهوه ازجمله اسانس‌هایی است که به همراه مواد رنگی به آدامس افزوده می‌شود.

نکته قابل توجه اینکه مواد رنگی که در صنایع غذایی به محصولات افزوده می‌شود به دو گروه تقسیم می‌شود، نوعی محلول در آب و نوعی غیرمحلول. معمولا در محصولی چون آدامس که با بزاق دهان در ارتباط است باید از رنگ‌های غیرمحلول استفاده شود که در اثر تماس با آب دهان، رنگی تراوش نکند.

در نتیجه مصرف آدامس‌هایی که به محض مصرف، باعث رنگی شدن زبان، لب‌ها و در کل محفظه دهان می‌شود به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چرا که این رنگ‌ها بلعیده و برای سلامت زیان آور است.

علاوه بر ترکیبات فوق در برخی آدامس‌ها برای ایجاد خاصیت سفیدکنندگی دندان‌ها از کربنات کلسیم و جوش شیرین، از فلوراید برای استحکام مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی و از ویتامینD، کلسیم یا نیکوتین و کافئین به شکل دارویی استفاده می‌شود.

آدامس چگونه تولید می‌شود؟  

شاید اگر می‌توانستید به یک کارخانه تولید آدامس بروید و از نزدیک خط تولید و روند تهیه انواعی از آدامس‌ها را ببینید جذابیت‌های این صنعت نظرتان را جلب می‌کرد. در صنعت آدامس سازی، بر خلاف باور، صمغی که برای تهیه آدامس استفاده می‌شود مثل سنگ سفت و قالبی است و باید حتما در داخل میکسر (مخلوط کن) به همراه دیگر ترکیبات در مدت زمان مشخصی حرارت ببیند تا ورز آمده و آب شود.

مخلوط حاصل را از میکسر خارج و پس از کاهش دما آن را به صورت چانه تقسیم بندی می‌کنند و به وسیله دستگاه‌های فرم دهی به اشکال لوبیایی، توپی یا نواری درآورده و بر روی سطوحی چیده و خشک می‌کنند.

حالا نوبت به جذاب‌ترین قسمت یعنی پوشش دهی سطح آدامس می‌رسد. در این مرحله آدامس‌ها را درون دیگ دراژه می‌ریزند. دیگی در حال چرخش که مغز آدامس را درون آن می‌ریزند و کم کم ماده پوششی را که مخلوطی متشکل از آب و شکر و سفید کننده است با ملاقه به نحوی به مواد می‌افزایند که به صورت لایه‌ای روی مغزی را می‌پوشاند.

وقتی آدامس‌ها خوب پوشش داده شد لایه‌ای از مواد رنگی به آن می‌افزایند و در آخر برای جلا و براقیت سطح محصول از نوعی واکس خوراکی استفاده می‌کنند.

حالا آدامس را از دیگ دراژه خارج و به قسمت بسته‌بندی ارسال می‌کنند. تمام این مراحل باید تحت نظر مسئولان فنی و مهندسان علوم و صنایع غذایی قرار گیرد و در هر مرحله از خط تولید باید محصول برای انجام یکسری از آزمایش‌های شیمیایی (جهت سنجش دوز ترکیبات مورد استفاده)، آزمایش‌های میکروبی (سنجش بار میکروبی) و آزمایش‌های فیزیکی (ارزیابی خصوصیات ظاهری) به آزمایشگاه ارسال و پس از تائید مرحله بعدی انجام می‌شود. در غیر این صورت محصول از خط تولید خارج و معدوم می‌شود.

 بهترین و بد‌ترین نوع آدامس کدام است؟    

اکنون بهترین نوع آدامس‌ها، انواع رژیمی و بدون قند آن است که برای هر گروه سنی یا هر فرد بیمار یا سالمی مناسب است. هر عدد از این آدامس‌ها حاوی 2 کالری و انواع غیر رژیمی آن حاوی 10 کالری انرژی است. مهم‌ترین فایده آدامس‌های رژیمی این است که شیرین کننده آن از سوی باکتری‌های دهانی تجزیه و تخمیر نشده و باعث پوسیدگی و برداشت کلسیم و فسفات از دندان نمی‌شود و به حفظ تمیزی و سلامت دهان کمک می‌کند.

در میان انواع آدامس‌های رژیمی انواعی که حاوی زایلیتول است توصیه می‌شود. تحقیقات نشان داده است اگر کودکان جویدن آدامس‌های بدون قند را یک سال قبل از رویش اولین دندان دائمی آغاز کنند میزان پوسیدگی دندان‌هایشان به طور چشمگیر کاهش خواهد یافت.

بد‌ترین آدامس‌ها انواعی است که به دلیل قوام سفت حین فشرده شدن میان دندان‌ها و در حین تولید حباب، فشار مضاعفی به فک وارد کرده و باعث آزردگی و درد مفصل فک و لق شدگی مواد پرکرده دندان می‌شوند ضمن اینکه با تحریک ترشح بیش از حد غدد بزاق به طور کاذب سبب کاهش حس تشنگی می‌شود.

همچنین از مصرف آدامس‌های رنگی و انواعی که اسانس قوی دارند، بپرهیزید و از خرید انواع آدامس‌های خارجی که فاقد برچسب تائید وزارت بهداشت و بدون تاریخ مصرف است اجتناب کنید.

 اطلاعات آدامسی‌تان را بالا ببرید    

  در مورد آدامس‌های نیکوتین و کافئین دار به یاد داشته باشید این آدامس‌ها مخصوص افراد سیگاری در حال ترک بوده و مصرف آن برای کودکان، افراد غیرسیگاری و زنان حامله و شیرده منع شده است. آدامس‌های نیکوتین دار را تحت نظر پزشک مصرف کنید.

 آدامس‌های با خاصیت سفید کنندگی اگرچه جرم و لک دندان را برطرف می‌کند، اما مصرف مستمر و زیاده از حد آن موجب می‌شود مواد سفید کننده آن باعث ساییدگی شدید مینای دندان شده و به گسترش پوسیدگی دندان‌ها کمک کند.

  آدامس نعنا و دارچین به علت خاصیت قوی ضدباکتریایی، باکتری‌های مولد گازهای بد بوی دهان را نابود می‌کند، اما این را هم بدانید آدامس دارچین به دلیل طعم تند و تیزی که دارد، می‌تواند مخاط دهان را دچار سوختگی، قرمزی و آفت کند.

افرادی هم که از آدامس‌های نعنایی جهت رفع نفخ و باد شکم استفاده می‌کنند، بدانند اسانس‌ها بیشتر به عنوان طعم دهنده به محصولات اضافه می‌شود و معمولا در کارخانجات خواص و اثربخشی اسانس نعنا در ترکیب با آدامس مدنظر قرار گرفته نمی‌شود.

 آدامس جویدن هم آدابی دارد

آدامس را با دهان بسته و به آرامی بجوید. از مصرف آدامس‌های ترقه‌ای یا ایجاد سر و صدا و باد کردن و ترکاندن آدامس در کلاس درس و دانشگاه یا در محافل عمومی اجتناب کنید. اگر آدامس را از دهانتان خارج کردید دیگر آن را مصرف نکنید و هنگام دور انداختن، آن را داخل دستمال یا تکه کاغذی بپیچید و درون سطل زباله بیندازید و هرگز آن را به زیر ظرف یا دیوار نچسبانید.