وقتی لگن کودک در می رود

 دکتر علیرضا غزنوی؛ فوق تخصص ارتوپدی اطفال، هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

در رفتگی مادرزادی لگن در ناحیه مفصل ران که نام کامل آنDDH(Developmental Dysplasia of the Hip)  است در آن سر استخوان ران به درستی در داخل حفره استابولوم لگن قرار نگرفته است. در اکثر این افراد حفره استابولوم در دوران جنینی به درستی تشکیل نشده و شکل و یا عمق کافی را نداشته و نمی‌تواند سر استخوان ران را در خود نگهداری کند. علت این بیماری به درستی شناخته شده نیست. بعضی از محققین معتقدند در  بعضی از جنین‌‌ها حفره استابولوم به درستی تشکیل نشده و عمق کافی برای نگه داشتن سر استخوان ران در درون خود را ندارد. بعضی دیگر هم عقیده دارند که شلی کپسول مفصل ران علت بروز این بیماری است. در رفتگی مادرزادی لگن در بعضی خانواده‌‌ها بیشتر است. به نظر میرسد در جوامعی که نوزاد را قنداق می‌کنند شیوع این بیماری بیشتر بوده و در مناطقی که مادر بچه را در پشت کمر یا جلوی شکم خود آویزان می‌‌کند این بیماری شیوع کمتری دارد. در رفتگی مادرزادی لگن بیشتر مفصل ران چپ را گرفتار می‌‌کند. بیشتر در دختر‌‌ها دیده می‌‌شود و در نوزادانی که در شکم مادر در وضعیت برعکس معمول قرار گرفته‌اند (سر به طرف بالا و پا به پایین) بیشتر است. بیماری در نیمی از موارد دو طرفه است.

دررفتگی مادرزادی مفصل ران در موارد زیر هم بیشتر دیده می‌‌شود
 فرزندان اول خانواده،  نژاد سفید، وجود ناهنجاری‌‌های مادرزادی دیگر مانند تورتیکولی، وقتی سر استخوان ران نوزاد مدتی در خارج از حفره استابولوم می‌ماند هم رشد سر و هم رشد حفره استابولوم دچار اختلال می‌‌شود. حفره استابولوم کوچک باقی می‌ماند و عمق کافی هم پیدا نمی‌‌کند. سر استخوان ران هم کوچک مانده و خوب رشد نمی‌‌کند. وقتی سر استخوان سر جای خود درون استابولوم قرار گیرد بتدریج حفره استابولوم عمیق تر شده و سر استخوان ران نیز رشد پیدا می‌‌کند. در صورتی که بیماری زود تشخیص داده شده و سر استخوان ران در درون حفره استابولوم گذاشته شود رشد استخوان‌‌ها در دو طرف مفصل سیر طبیعی خود را باز یافته و در بسیاری اوقات عقب ماندگی خود را جبران می‌کنند ولی در صورتی که سر استخوان ران در بیرون استابولوم بماند هر چه سن بچه بیشتر می‌‌شود عقب ماندگی رشد مفصل و تغییر شکل آن بیشتر می‌‌شود. این امر نشان می‌دهد که تشخیص ‌این بیماری و درمان آن هر چه زودتر باید شروع شود.

علائم
علائم در رفتگی مادرزادی سر استخوان ران در بچه‌‌ها بسته به سن بچه متفاوت است. در ناحیه کشاله ران همه نوزادان چین‌‌های پوستی بطور طبیعی وجود دارد. در این بیماری این چین‌‌ها ممکن است در دو طرف غیر قرینه بوده و چین‌‌های کشاله ران در طرف دررفته بیشتر باشد. مفصل ران نوزاد دچار محدودیت حرکت شده و بخصوص دو ران بچه خوب از هم باز نمی‌‌شوند و مادر ممکن است نتواند ران‌‌های نوزاد را برای تعویض پوشک خوب از هم باز کند. ران طرف در رفته کوتاه‌تر به نظر می‌رسد. وقتی کودک را به پشت می‌خوابانیم و زانو‌‌های وی را خم کرده به طوری‌که کف پاها بر روی زمین باقی بماند زانوی طرف دررفته پایین‌تر از زانوی طرف سالم است. کودک مبتلا به دررفتگی مفصل ران دیر راه می‌افتد و موقع راه رفتن هم می‌لنگد. درصورت دررفتگی یکطرفه لنگش واضح است و در موارد دو طرفه کودک راه رفتن اردکی دارد. در نوزادی و طفولیت علاوه بر معاینه توسط پزشک انجام سونوگرافی کمک زیادی در تشخیص این بیماری می‌‌کند.

درمان
هرچه درمان زودتر شروع شود با استفاده از روش‌‌های ساده‌تری می‌توان به نتیجه رسید، مدت درمان کوتاه‌تر است و نتیجه درمان بهتر خواهد بود. در نوزادان درمان با بستن نوارهای پلاستیکی خاصی مثل کمربند در اطراف بدن است. به این کمربند پاولیک‌‌هارنس Pavlic harness می‌گویند. هدف این است تا با این وسیله مفصل ران برای مدتی حدود یک تا دو ماه در وضعیت خاصی قرار بگیرد. در این وضعیت سر استخوان ران در حفره استابولوم می‌ماند و ماندن سر استخوان ران در درون حفره استابولوم به رشد بهتر آن کمک می‌‌کند. بعد از مدتی سر استخوان در داخل حفره استابولوم پایدار می‌‌شود.درمان درسن بالاتر از 6 ماهگی به صورت جااندازی تحت بیهوشی و بی‌حرکتی در گچ می‌باشد. این نوع گچ به نام اسپایکا است.در سن حدود یکسال و بالاتر نیاز به عمل جراحی از نوع باز می‌باشد. هرچه سن بالاتر می‌رود عمل جراحی پیچیده‌تر می‌‌شود.