چرا دهان کودکان برفک می زند؟

دکتر حسین علیمددی؛ فلوی فوق تخصص گوارش کودکان

با شنیدن کلمه قارچ، اغلب ما به یاد غذاهای خوشمزه‌ای می‌‌افتیم که تاکنون خورده‌ایم، اما اگر بدانیم قارچ‌ها عامل عفونت‌هایی نظیر برفک دهان یا سوختگی ناحیه پوشک کودکان هستند شاید دیگر هرگز لب به غذاهای حاوی قارچ نزنیم!

اما صبر کنید! قارچ‌ها عوامل زنده‌‌ای هستند که در محیط زندگی ما به‌ وفور یافت می‌‌شوند و هر جا که محیط برای رشدشان مساعد باشد (محیط‌های گرم و مرطوب مثل دهان یا ناحیه پوشک یا ناحیه چین‌های بدن) شروع به رشد و ایجاد بیماری می‌‌کنند. با کلمه جدید دیگری هم بد نیست آشنا شوید: «کاندیدا». این کلمه ما را یاد انتخابات و رقابت‌های انتخاباتی می‌‌اندازد، اما در علم پزشکی، کاندیدا نام گونه‌‌ای از قارچ‌هاست که باعث بیماری برفک دهان می‌‌شود.

علائم برفک دهان

برفک دهان، یک عفونت سطحی مخاطی است که 2-5 درصد نوزادان طبیعی را گرفتار می‌‌کند. مشخصه این بیماری، لکه‌های سفید مروارید رنگ شبیه دلمه است که بر روی زبان، کام، مخاط دهان و گونه دیده می‌‌شود. باید توجه کنیم که وجود آستر شیر بر روی زبان اغلب نوزادان باعث می‌‌شود والدین آن را با برفک اشتباه بگیرند، اما آستر شیر برخلاف برفک بر روی سطوح داخلی گونه‌ها و لب‌ها و سطح کام دیده نمی‌‌شود. برفک دهان می‌‌تواند باعث سوزش زبان و دهان و در نتیجه بی‌قراری کودک و امتناع وی از شیرخوردن شود.

علل برفک دهان

هر چند در بسیاری از موارد برفک دهان، علتی برای آن پیدا نمی‌‌شود، اما به نکات زیر باید توجه کرد:

عدم رعایت بهداشت به ویژه در مورد سرشیشه و پستانک

وجود عفونت قارچی در سینه مادر: اگر نوک سینه مادر سوزش و خارش و قرمزی دارد که سوزش و درد سینه با خوردن شیر توسط شیرخوار به‌تدریج بدتر می‌‌شود ممکن است مادر مبتلا به عفونت قارچی سینه شده باشد که درمان آن باعث کاهش احتمال ابتلای کودک به برفک دهان می‌‌شود.

مصرف آنتی بیوتیک‌ها: استفاده از آنتی بیوتیک‌ها به ویژه در سال اول زندگی می‌‌تواند منجر به بیماری برفک عود کننده یا دائمی شود.

نقایص ایمنی: برفک دهان دائمی یا عود کننده که دلیل مشخصی مثل مصرف آنتی‌بیوتیک ندارد ممکن است به دلیل نقایص سیستم ایمنی شیرخوار باشد.

درمان برفک دهان

قطره نیستاتین: استفاده از قطره نیستاتین به مقدار یک قطره چکان هر 6 ساعت مدت  10 -14 روز منجر به رفع ضایعات برفک دهان می‌‌گردد. باید توجه کرد که این قطره بهتر است به صورت موضعی با پنبه روی ضایعات دهانی مالیده شود یا مستقیماً قطره قطره روی ضایعات چکاند شود، زیرا اثر آن به صورت موضعی بوده و پس از ورود به دستگاه گوارش، از راه مدفوع دفع می‌‌شود.

کپسول فلوکونازول: در موارد برفک مقاوم یا مکرر، استفاده از کپسول فلوکونازول (برای یک بار فقط)، با تجویز پزشک توصیه می‌‌شود.

در مورادی که مادر شیرخوار را با شیر خودش تغذیه می‌‌کند به ویژه با توجه به ابتلای همزمان مادر و شیرخوار (سینه مادر و دهان شیرخوار) به عفونت قارچی، درمان همزمان مادر و نوزاد با قطره نیستاتین یا کپسول فلوکونازول توصیه می‌‌شود.

نکته

در بسیاری از موارد، شیرخوار، همزمان با برفک دهان، به عفونت قارچی ناحیه پوشک نیز مبتلا است. در این موارد برای درمان عفونت قارچی ناحیه پوشک موارد زیر توصیه می‌‌شود:

 تعویض مکرر پوشک

 دوره‌های کوتاه مدت باز گذاشتن کودک بدون پوشک

 استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی مثل نیستاتین، کلوتریمازول و مایکونازول

در صورت وجود التهاب زیاد، مصرف 1-2- روز پماد هیدروکورتیزون به کاهش التهاب کمک می‌‌کند.