سخاوت و خوش اخلاقی

بخل ریشه ی تمام رذایل و بدی هاست. جامع تمام بدی هاست. آدم بخیل به خودش به دیگران نمی رسد حق خدا را منع می کند و حق دیگران را منع می کند. و بسیاری از فساد ها را به دنبال دارد. در واقع یک مزرعه ی کشت زار رذایل و بدی ها و مفاسد را به دنبال دارد. جامع تمام بدی هاست. در روایت وارد شده است، کسی که بخیل بود آمد خدمت پیغمبر خدا و گفت: سائلی در خواست کننده ای از من چیزی تقاضا می کند مثل این که شعله ی آتش به طرف من می اید با این که حضرت رحمة للعالمین اند فرمودند: از من دور شو می ترسم آتش تو هم من را بگیرد. خیلی روایت عجیبی است و این جمله ی بلند را فرمودند: برو خودت را اصلاح کن اگر به همین حال از دنیا بروی که بخیل باشی و خسیس باشی خدا هیچ عملی از تو نمی پذیرد. خیلی عجیب است ممکن است ده ها سال عبادت بکند ولی با بخل قبول نمی شود ولی از این بدتر فرمود: خدا تو را با این حال ببیند با صورت در جهنم می اندازد. مسئله ی سخاوت و بخل آن قدر مهم است که ما از آیات و روایات استفاده می کنیم که بخلِ آدم مومن آدم مسلمان را کافر می کند. و چه بسا سخاوت و خیر رساندن به دیگران انسان را عاقبت به خیر می کند. و آدم کافر را مومن می کند و اهل بهشت می کند و به سمت ایمان سوق می دهد. صعلبه یک کسی بود که مومن و اهل عبادت و پنج وعده نماز جماعت پشت سر پیغمبر، ولی به خاطر بخل آیه ی زکات که نازل شد زکات نداد و منکر پیغمبر شد مرتد شد. آیه ی ارتداد درباره اش نازل شد و کافر شد و رفت به جهنم و منافق شد. قارون چرا در زمین فرو رفت؟ قارون هم سابقه ی خوبی داشته است. اول اش مومن بوده پسر خاله یا پسر عموی حضرت موسی علیه السلام بوده، ولی وقتی که گنج های زیادی به دست آورد و ثروت فراوانی کسب کرد وقتی بنا شد زکات به فقرا بدهد امتناع ورزید. و به خاطر این که زکات ندهد صدقه ندهد آمد پول داد به یک زن بدکاره ای گفت: بیا شهادت بده نعوذ بالله حضرت موسی با من رابطه برقرار کرده و آبروی پیغمبر خدا را ببرد. بخل آن را به اینجا کشاند. یعنی بخل وادارش کرد این نقشه را بریزد آبروی حضرت موسی را ببرد. آن را در جامعه ننگ بداند و اعلام کند که زکات ندهد. پیغمبر خدا را بدنام کند. بخل آدم را به هر فسادی می کشاند. بسیاری از پرونده هایی که درگیر هستند در دادگاه به خاطر بخل است. حق طرف را نمی دهد درگیری درست می شود. زن و شوهر حقی را که باید برای طرف مقابل بدهند نمی دهند، از بخل است. ریشه ی بسیاری از مفاسد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی بخل است. یعنی نمی خواهد خیر برای دیگران برساند و حق دیگران را بدهد برای خودش هم نمی خواهد، فقط می خواهد جمع بکند. لاراحَة لِلبَخیل همین طور است آدم بخیل و آدم حسود هیچ وقت خوش نیست همه اش حریص است همه اش می خواهد ضرر به دیگران بزند. آن زن بدکاره پول را گرفت تا در جمع شهادت بدهد که حضرت موسی با رابطه داشته است. ولی خدا آبروی حضرت موسی را حفظ کرد زبان اش برگشت خلاف قصد و اراده اش را گفت: بگذار من راست اش را بگویم ولو قارون به ما پول داده گفت: این توطئه بوده به من پول داده آبروی حضرت موسی را حفظ کرد.

قارون و جنایات

قارون خیلی جنایت کرد آزار به حضرت موسی رساند حضرت موسی نفرین کرد که خود قارون و اموال اش و آن هایی که به او وابسته بودند همه صریح قرآن است «فَخَسَفْنَا بِهِ وَ بِدَارِهِ الْأَرْضَ» (قصص/81) هم خودش زندگی سرمایه اش در زمین فرو رفت. آدم هایی که قارون صفت اند همیشه پایین می روند همیشه در جهنم می روند همیشه می سوزند خودشان را می سوزانند. هستی شان را می سوزانند خیر به دیگران نمی رسانند. بخل، این قدر رذیله ی بدی است که صفات خوب آدم را بد می کند. اخلاق انسان را فاسد می کند. انسان را به همه ی بدی ها و نکبت ها، و بعد هم خودش را به آتش جهنم می برد. روایت زیبایی در کافی است که السَّخاءُ شجرهٌ فِی الجنّه أغصانُها فِی الدُّنیا، مَن تَعلّق بِغُصنٍ مِن أغصانها، دَخَلَ الجَنّه فرمود: سخاوت درختی است در بهشت ریشه اش در بهشت و اهل بهشت هر کس به یک شاخه ای از سخاوت دست بزند او را می کشد و وارد بهشت می کند، و بخل شجره ای است در جهنم، هر کس به این شاخه بخل دست بزند او را می کشد به طرف جهنم. پایان کار آدم های بخیل ولو عابد و زاهد هم باشند می روند در جهنم. و پایان کار سخی عاقبت به خیری و بهشت است.

بخل و بد اخلاقی

یک روایت در تحف العقول از آقا امام هفتم موسی بن جعفر علیه السلام فرمودند: السَّخی الحَسَن الخُلْقِ فی کنَفِ اللهِ، لا یتَخلّی الله عَنه حَتی یدخُلُهُ الجنَّة خیلی بیان بیان لطیفی است آدم سخی که خوش اخلاق است. در روایات متعدد داریم دو چیز در مومن هیچ وقت جمع نمی شود اگر جمع شود شک نکند که مومن نیست مسلمان نیست. 1.یکی بد اخلاقی 2. و یکی بخل. یعنی کسی که هم بخیل است و هم بد اخلاق است، ولی سجاده هم آب می کشد خیلی کارها هم می کند، ولی نم پس نمی دهد، خمس نمی دهد، زکات نمی دهد، به خانواده اش انفاق نمی کند، هدیه نمی دهد، صله رحم نمی کند دست باز نیست دارد نمی کند. و یکی هم بداخلاق است هر چه هم سجاده بکشد فایده ندارد. روایت می گوید فایده ندارد، یکی بد اخلاقی و یکی بخل هم اخلاق و رفتارش خیلی زشت است. از پیغمبر خدا صلی الله علی و آله و سلم است که حضرت به بنی مطلب و آل هاشم فرمودند: که یا آل عبدالمطلب شما با مال تان اگر نمی توانید به همه انفاق بکنید؛ آدم هایی که با مال شان نمی تواند به خانواده اش برسد به نزدیکان اش به ارباب رجوع لا اقل با خوشرویی اخلاق خوب برخورد کنید. در باب کیفیت انفاق و کار خیر می گوییم فقط مال نیست همین خوش رویی، خوش برخوردی، خودش صدقه است. روایت داریم تبسم در چهره ی برادر دینی عبادت است. از همین هم دریغ می کنم همیشه عبوس اخمی چهره در هم. همین هم خودش احسان و انفاق است. انواع و اقسام انفاق ها که داریم یکی گذشت است. انواع اش را می گوییم یکی اش خود اخلاق خوب است. پیغمبر خدا به بنی هاشم فرمود: اگر هم شما نمی توانید با اموال تان خیر به دیگران برسانید. لااقل با خوش رویی متبسم خندان چهره ی گشاده و روی باز از این طریق خیر به دیگران برساند. آیت الله مجتهدی فرموده بود که یک خانواده ای پدرشان از دنیا رفته بود خیلی ثروت مند بود. ثروت مثلا یک میلیارد ثروت گذاشته بود ولی خمس نمی داد کار خیر نمی کرد احسان نمی کرد. بعد از مردن، این مبلغ که به ورثه رسید به آن ها گفتم پدرتان در جهنم می رود می سوزد شما نروید جهنم. شما بروید خمس بدهید چه بسا برای پدرتان هم خدا خیری برساند. خلاصه وادارشان کردم آمدم پیش خود ایشان یا کسی آمدند گفتند: خمس ما را حساب کن. مثلا یک میلیارد دویست میلیون خمس می شد این ها چک کردند گفتند: دویست میلیون خمس بدهیم چنین چنان هول برشان داشت. حالا برای چیزهای دیگر راحت خرج می کنیم. به انفاق که می رسد؛ ما فراوان داریم خانه می سازیم ماشین می خریم عروس داماد جهاز درست می کنیم می گوییم یک گوسفند هم بکش یک صدقه هم بدهد به این جا که می رسد دست و پایمان می لرزد. فرار می کنیم برای مبلمان مان برای صد ها مورد مسافرت های چند باره مان می گوییم، خارج از کشور می روی یک گوسفند هم بکش یک صدقه هم بده. من نمی دانم چه طوری است یعنی واقعا آدمی که این طور می شود. برای کار خیر حدیث داریم کسی که دست به جیب می شود برای کار خیر، هفتاد تا شیطان به دست اش می چسبند. یعنی هفتاد فکر خیال وسوسه بدبینی به خدا ترس وحشت شیطان هجوم می آورد که مبادا دست به جیب می شود. ولی برای تشریفات تجملات کارهای دیگر هزینه های بی خود اسراف شیطان راحت می گوید: خرج کن آن جا شیطان کمک اش می کند. ولی به کار خیر می رسد صدقه ای احسانی نوازش یتیمی دستش می لرزد. شما میلیون میلیون برای زندگی ساختمان کمک کردی یک فقیری را هم کمک کن ده درصد، پنج درصد، دو درصد. هزینه های سنگین برای زندگی ها می کنیم ولی برای کار خیر می رسد هول برمان می دارد. دغدغه مان نیست. خدایی که به شما یک میلیارد بدون زحمت ارث داده، فرض کنید هشت صد میلیون داده دویست میلیون خمس مال امام زمان است، مال اهل بیت مال سادات است؛ خلاصه چک چک است گفتند مشکل است سخت است به ایشان گفتند اگر ما ندهیم چه خواهد شد؟ گفت اگر ندهید پدرتان در قعر جهنم می سوزد. فکری کردند شما که عالم عاقلی هستید یک نفر بسوزد بهتر است یا ما دوازده نفر ورثه بسوزیم؟ الآن به فکر خودم باشم برای خودم کار نکنم آیا دیگری بیش از من به فکر من خواهد بود؟ قطعا این طور نیست مگر استثناء کم باشد. امیرالمومنین در کلمات قصار نهج البلاغه می فرماید: وصی خودت باش نگو بچه هایم خمس می دهند بچه هایم برایم نماز روزه می گیرند بچه هایم دیون من را می دهند. خودت کار خودت را انجام بده هر چیزی می خواهی انجام بدهی. اگر بخواهند انجام داد نخواهند هم انجام نمی دهند. معمولا انجام نمی دهند.

بداخلاقی و بخل در مسلمان، جمع نمی شود.

آدمی که هم سخی است و هم خوش اخلاق است تحت کنف حمایت خداست. تعبیر روان یعنی در آغوش خداست در بغل خداست تحت کنف و حمایت اوست. خیلی تعبیر لطیفی است. کافی است که خوش اخلاق باشیم و سخی باشیم. می گویند یک کارشناس دینی از سخاوت گفت از انفاق گفت چنین بکنید چنان بکنید آخر شب آمد در خانه دید زن و بچه اش قالی و فرش و طلا و دستبند را همه را انفاق کردند گفت: من برای مردم گفتم که بیایند به ما بدهند نه این که شما بیایید همه را برای دیگران بدهید.! اولا خدا تحت حمایت و کنف خودش قرار می دهد در یک جای امن بعد هم این که خدا او را رها نمی کند تا وارد بهشت بکند. خدا می گوید من تو را رها نمی کنم. آدم خوش اخلاق با سخاوت خدا وعده کرده من تو را رها نمی کنم تا ببرم در بهشت تا تو را به بهشت نبرم رها نمی کنم. امام هفتم علیه السلام فرمودند: ما بَعَثَ اللهُ نَبیّاً وَ لا وَصیّاً اِلا سَخیاً هیچ پیغمبری را خدا نفرستاد مگر سخاوتمند. انبیاء همیشه خیر به دیگران می رساند و بعد امام هفتم علیه السلام فرمودند: پدرم امام جعفر صادق علیه الصلوه در تمام زندگی طول عمرش همیشه سفارش می کرد به خوش اخلاقی و سخاوت، این قدر به سخاوت و خوش اخلاقی سفارش کرد تا از دنیا رفت. یعنی در یک جمله می گوییم ای امام صادق عالم آل محمد صادق آل محمد به شیعیان ات چه سفارش می کنی لب مطلب چه است؟ سخاوت و خوش اخلاقی.

اسلام یعنی خوش اخلاقی

در یک کلمه پیغمبر اکرم اسلام را معنا کرده الاسلامُ حُسْنُ الخُلْقِ اسلام یعنی خوش اخلاقی اسلام یعنی سخاوت این دو اگر باشد اسلام اش کامل است مومن کاملی است. این قدر سخاوت مهم است. سخاوت با کفر مقابله می کند. یک شخصی از اهل یمن آمد محضر پیغمبر خدا، آدم تندی بود کافر هم بود. با حضرت پرخاش کرد تند صحبت کرد حضرت ناراحت شدند. برخورد خیلی بی ادبانه ای داشت خواستند توبیخ اش بکنند. جبرئیل نازل شد. سخاوت جبرئیل را از آسمان ها می کشاند پایین. جبرئیل آمد عرض کرد یا رسول الله این آدم سخی ای است سفره دارد دست دهنده دارد خیر به دیگران می رساند. به خاطر این صفت خدا او را دوست دارد حضرت آرام گرفتند. خیلی چهره شان برگشت یک لبخند و تبسمی زدند. خیلی بی ادبی کرده بود حضرت به او فرمودند: من قصد داشتم تو را طرد بکنم و برخورد تندی با تو داشته باشم ولی خدای من به من خبر داده به وسیله ی جبرئیل که تو سخاوت مندی اطعام می دهی مهمان داری می کنی دست دهنده داری بریز و به پاش داری. گفت خدای تو این را دوست دارد؟ فرمود بله گفت اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمد رسول الله به خاطر سخاوت اش مسلمان شد و مومن شد. سخاوت کافر را مسلمان کرد مومن کرد. سخاوت آن قدر مهم است با کفر مبارزه می کند.

سخاوت، مسیر را برای ایمان هموار می کند.

کسی که دل شکسته است وضع خانواده است نازا هستند این ها را زیر و بال شان را بگیریم الآن خیلی از ناباروری ها قابل علاج است. فامیل بستگان کمک بکنند دولت هزینه بگذارد کمک بکند. می توانند بچه دار شوند کمک هم نمی کنند بد اخلاقی نکنند. و هم این که کمک بکنند ما هم دعا می کنیم. امیرالمومنین علیه السلام فرمود: کافری که کار خیر می کند به دیگران خیر می رساند و سخاوت دارد به بهشت نزدیک تر است از مسلمانی که بخیل است. مسلمان خیلی اهل عبادت ذکر و دعا این ها خوب است کار آسانی است ولی باید بخخشش داشته باشد. باید کار خیر بکند پس سخاوت کفر را می تواند از بین ببرد نفاق را می تواند از بین ببرد چون دست خداست.

سخاوت باعث تقویت ایمان

شاخه ای از شاخه های بهشت است که او را پرواز می دهد به سمت بهشت. ان شاء الله امیدواریم صفت سخاوت در آن هایی که هست قدردان باشند در آن هایی هم که نیست با بخل شان مبارزه بکنند ما فراوان داشتیم افرادی که بخیل بودند می گفتند ما در جوانی سابقه داشتیم ولی دیدیم خیلی صفت رذیله ای است همه آه دارند می کشند تمرین کردند تا از بین ببرند راه هایش را هم اشاره خواهیم کرد از خودمان شروع کنیم حرف مان اثر کند. در روایتی از پیامبر عظیم الشأن صلی الله علی و آله و سلم است که فرمود کسی صد بار بر من صلوات بفرستد خدا صد حاجت از حوائج او را برآورده می کند حاجت که برآورده می شود ما خیلی ها را خبر نداریم بلاهایی است که دفع می شود درجاتی که داده می شود فقط فکر نکنیم مسائل مادی است مَنْ صَلَّی عَلی النَّبی وَآلِه مَرَّةً واحِدَةً بِنِیةٍ وَ إخْلاصٍ مِنْ قَلبِهِ قَضَی اللهُ لَه مائَةَ حاجَةٍ. خدای مهربان می فرماید: لِّلَّذِینَ أَحْسَنُوا الْحُسْنَ وَ زِیادَةٌ وَ لَا یرْهَقُ وُجُوهَهُمْ قَتَرٌ وَ لَا ذِلَّةٌ یعنی کسانی که احسان می کنند کار خیر می کنند خدا حسنی به آن ها می دهند یعنی خود کار نیک خیلی تعبیر لطیفی است. مرحوم آقای دولابی در ترجمه ی این طور آیات می فرمایند: همین که من دارم نماز می خوانم خیلی عقل ام کم است که دنبال مزد بگردم مثل این که من خدمت امام زمان شرف یاب شوم بعد بگویم آقا از جیب تان یک چیزی به من بدهید همین که من خدمت آقا رسیدم خیر است یعنی چه مزد؟ یعنی ملاقات خود امام زمان کم مزدی است که من دنبال چیزهای دیگر بگردم؟ همین که به من توفیق نماز داده سجده ی شکر را توضیح دادیم همین چه نعمت بزرگی است همین که خدا به من توفیق می دهد من دست یتیم را بگیرم هزینه را تامین بکنم من دنبال مزد نمی خواهم بگردم این خودش بهشت است لِّلَّذِینَ أَحْسَنُوا الْحُسْنَ یعنی نیکوکاری خودش حسن است خودش زیبایی است خودش جزا است خودش مزد است همه کارها همین است شادی و سرور که خدا همان فی الفور در قلب ما می گذرد هر چیزی هر کار خیری خدا اجرم می دهد مزد ام می دهد که لزوم نیست بدهد همین که ما فرمان خدا را بردیم .توفیق بزرگی است همین که ما بزرگی را ملاقات کردیم حالا به اضافه ی این که مهمانی مان می کنند اضافه مان می دهند خدای مهربان می فرمایند آن هایی که کار نیک می کنند هم حسنی و نیکی دارند و هم زیاده هم حسنی به آن ها مرحمت می کند خاصیت دیگرش این هم است خدای مهربان هیچ وقت چهره ی این ها را خوار و ذلیل نمی کند پوشش ذلت گرفتاری مشکلات گرد و غبار نکبت ظلمت فشار به چهره شان نمی افتد. عذاب دنیای آخرتی را خدا از آن ها می گیرد رنج و شکنجه را خدا از آن ها بر می دارد غباری بر آنها نمی شیند خدا آن ها را از ذلت و خواری حفظ می کند عزت می دهد. أُولَئِک أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ اینها اهل بهشت اند جاودانه در بهشت خدا آنها را پذیرایی می کند.