گل نرگس برای درمان فلج اطفال

مینا تقی زاده- منصوره شمیلی  1- هیئت علمی بورسیه دانشکده کشاورزی دانشگاه اراک 2- هیئت علمی دانشکده

نام فارسی: نرگس

نام انگلیسی: Daffodil

نام علمی: Narcissus tazetta L

خانواده:Amaryllidaceae   

ویژگی‌های عمومی: پراکنش این گیاه پیازی از اروپا تا شرق آسیا است و در مناطق مدیترانه‌ای به خوبی رشد می‌کند. ارتفاع آن تا cm 30 نیز می‌رسد.نرگس گیاهی علفی، پایا و دارای برگ‌هایی باریک و نواری است.

گل‌های آن هرمافرودیت به رنگ زرد طلایی آن در اوایل بهار شکوفا شده و یک گل به ازای یک ساقه گلدهنده، درست در بالای برگ‌ها قرار می‌گیرد.جام شیپوری این گل‌ها نسبتا بلند است و دارای حاشیه چیندار و مواجی و گلبرگ‌ها اندکی به طرف عقب برگشته‌اند.

در آفتاب کامل تا سایه و در خاک‌های سنگین به خوبی رشد می‌کند. خاک‌های قلیایی با pH بین 7 تا 8 را ترجیح می‌دهد. ازدیاد نرگس از طریق کاشت بذر برای بدست آوردن واریته‌های جدید صورت می‌گیرد و به طور معمول به آسانی از طریق تقسیم پیاز تکثیر می‌شود.

موارد استفاده زینتی: به دلیل داشتن گل‌های معطر و زیبای آن به دو صورت کشت و کار می‌شود: نخست برای تولید گل بریده که در این صورت از واریته‌های گل درشت آن استفاده می‌شود و دوم برای تزئین باغ‌ها و پارک‌ها که کشت هر نوع آن امکان پذیر است.

نرگس مناسب کاشت در باغ‌های صخره ای است. کشت نرگس در این باغات از این نظر جالب است که در پاییز با خزان سایر گیاهان، نرگس رشد و نموش را آغاز کرده و طراوت باغ را حفظ می‌کند و در زمستان تا اوایل بهار زیبایی خاصی به باغ می‌بخشد. در کل این گیاه پیازی برای باغچه‌ها، حاشیه‌ها، به صورت توده در روی تپه‌ها و گل بریده و باکس‌های گل کاربرد زیادی دارد.

موارد استفاده درمانی: پیاز نرگس حاوی آلکالوئید Galanthamine است که برای درمان فلج اطفال به کار می‌رود. این آلکالوئید فعالیت ضد توموری ، ضد ویروئیدی و جلوگیری کننده از تشکیل سنگ‌های صفراوی دارد. 

Lycorine یکی دیگر از آلکالوئیدهای مهم نرگس است.

به طور کلی آلکالوئیدهای شناخته شده در پیاز نرگس تازتا شامل ترکیبات؛(-)-buphanisine, (+)-9-O-demethylhomolycorine, (+)-haemantamine (+)-3-epihydroxybulbispermine  (+)-tazettine, و (-)-galanthamineمی‌باشد.

عصاره اتانولیکی نرگس با غلظت ml 100mg/ 30 اثر ضد باکتریائی بر علیه Staphylococcus aureus, Pseudomonas pseudomolli, Vibrio cholerae, Enterobacter cloacae, Corynebacterium hoffmanni, C. diphteriae , Salmonella typhi دارد و همچنین به عنوان آنتی بیوتیک استاندارد به اشکال آسپرین(ml 100mg/ 30) و توبرامیسین (ml 100mg/ 10) کاربرد دارد. عصاره پیاز نرگس فعالیت قارچ کشی بر علیه قارچ‌های مهمی نظیر؛ Trichophyton longifusus, Nigrospora oryzae, Microsporum canis, Pleuralus ostreatus, Curvularia lunata, Drechsleza rostrata, Aspergillus niger, Candida albicans, Pleuralus ostreatus, Alefcheria bovdii دارا می‌باشد.

آلکالوئید lycorine موجود در عصاره پیاز نرگس خاصیت بازدارنده تجمع پلاکت‌های خون را دارد. از خواص دیگر این آلکالوئید بازدارندگی انقباضات آئورت است که در موش صحرایی آزمایش شده است.

همچنین lycorine و Galanthamineدر شرایط In vitro بر علیه سلول‌های فیبروپلاستیک فعالیت ضد توموری نشان داده است Acetylated allcaloisو lectins از دیگر مواد موثره نرگس می‌باشند.

خواص درمانی نرگس بر علیه برخی انواع سرطان مصرف باستانی در علم پزشکی دارد. این اثر ممکن است به دلیل تبدیل benzaldehyde به ترکیبات شبه laetrile یا تبدیل lycorine به ترکیبات شبه lycobetaine در بدن باشد.

از دیگر مصارف شفا بخشی نرگس، ضمادی برای سوختگی‌ها، :ضد سرما خوردگی، ضد سرفه، ضد تشنج، مسهل، قی آور، قاعده‌آور، تسکین دهنده و آرام بخش می‌باشد. پیاز خرد شده آن بی نهایت موثر در Antiphlogistic و مسکن و مرهم دمل و سوختگی‌های پوستی است. جوشانده آن برای درمان آسم و تنگی نفس موثر می‌باشد.