گل ساعتی، تسکین دهنده قلب

مینا تقی زاده- منصوره شمیلی  1- هیئت علمی بورسیه دانشکده کشاورزی دانشگاه اراک 2- هیئت علمی دانشکده

نام فارسی:گل ساعتی

نام انگلیسی: Passion flower

نام علمی: Passiflora incarnate L

خانواده: Passifloraceae

ویژگی‌های عمومی: گل ساعتی بومی شرق آمریکا (ویرجینیا) است. گیاهی علفی، چند ساله و دارای ریزومی است که چندین ساقه بالا رونده و پیچک دار از آن خارج می شود. برگ‌ها کمابیش سبز رنگ، بدون کرک، متناوب، دمبرگدار است و دارای پهنکی با لوب‌های پنجه ای می باشد.

گل‌ها منفرد و دارای دمگل بلندی هستند. هر گل دارای 5 کاسبرگ به رنگ سبز روشن و 5 گلبرگ سفید رنگ می باشد. میوه سته معطر و زرد رنگی دارد. به دلیل اینکه به درختان مجاور می پیچد و بالا می رود، از این رو آنرا پیچ ساعتی می نامند. در کلیه مناطقی که دارای آب و هوای ملایم هستند رشد می کند. از طریق قلمه و بذر تکثیر می گردند.

موارد استفاده زینتی: به دلیل داشتن گل‌های زیبا در طراحی باغات به عنوان یک گیاه پیچ و بالا رونده کاربرد دارد.

موارد استفاده درمانی: گل ساعتی مصرف داروئی کهن به خصوص در اروپا دارد و خاصیت تسکین دهندگی قلب آن سالها در فرانسه و سوئیس شناخته شده است.

ترکیبات ویژه برای خاصیت تسکینی آن هنوز نا شناخته مانده است، اما مواد موثره این گیاه شناسایی و استخراج شده است. از مهمترین ترکیبات گل ساعتی فلاونوئیدdi-C-glycosides(Drientin, Schaftoside, Isovitenin و ایزومرهایشان) است که مصرف تجاری به این گیاه داده است اما به هر حال اثر مسکن برای این مواد تشخیص داده نشده است.

همچنین گل ساعتی به مقدار کمی دارای آلکالوئید هایی از گروه Harmal می باشد. از دیگر ترکیبات آن می توان به؛ اسید پروسیک، فیتوسترول، اسید سیانیدریک، اسید سیتریک، پرولین، کلسیم و مالتول اشاره نمود. طبع گل ساعتی گرم است. خواص آرام بخشی و تقویت کننده برای اعصاب سالها است که در پزشکی شناخته شده است.

تحریک کننده غدد است و در درمان بی خوابی موثر است. سایر خصوصیات درمانی ثابت شده این گیاه زینتی شامل: عامل ضد تشنج ناشی ازبیماری‌های پارکینسون و حملات تنگی نفس، مسکن دردهای اعصاب و عارضه shingles، ضد اسپاسم، موثر در درمان ناراحتی‌های ساده عصبی کودکان و دندان در آوردن می باشد.

اشکال دارویی آن به صورت دم کرده، تنتور، عصاره، شربت و قرص به صورت ساده و یا مخلوط با سایر گیاهان داروئی تهیه می‌گردد. قطره پاسی فلور که از برگ، میوه و گل‌های آن تهیه می‌شود در ناراحتی‌های عصبی، اضطراب، ضعف اعصاب، هیستری، بی‌خوابی، اسپاسم و تنش های عضلانی به کار می‌رود.

ریشه گل ساعتی سمی است ولی به مقدار کم برای کشتن کرم معده می توان به صورت خوراکی استعمال کرد. عصاره برگ آن آرام کننده دردهای عصبی، رفع بی خوابی و ضعف اعصاب مصرف دارد. از برگ آن نیز ضمادی تهیه می‌شود که برای التیام زخم ها کاربرد دارد.

در کل مصرف عصاره گل ساعتی برای عروق کرونر قلب، تشنج، پرش اعضاء، تشویش و تپش قلب و همچنین تنظیم قاعدگی خاصیت شفا بخشی دارد. در ضمن میوه آن خوراکی است و می‌توان از آن نوشابه‌ای مفرح و ملایم تهیه نمود. کمپرس موضعی این گیاه تزئینی در درمان التهابات و سوختگی‌های پوست مفید است. این نکته را نیز باید متذکر شد که این عصاره این گیاه با پر اکسید هیدروژن ناسازگار است.