مسعود حسنوند
جوامع امروزی با مشکلات و معضلات اجتماعی متعددی روبه‌رو هستند اما در همه جوامع برخی مسائل و مشکلات از درجه اهمیت بالاتری برخوردار هستند که به واسطه میزان آسیبی که بر پیکره جامعه وارد می‌کنند، می‌توان به اهمیت آنها پی برد. یقینا یکی از مهم‌ترین این معضلات، پدیده «طلاق» است؛ چرا که صدمه‌های وارده از این معضل بر پیکره خانواده که مرکز ثقل جامعه محسوب می‌شود، وارد می‌آید.
با توجه به تغییرات صورت گرفته و رشد فناوری و بروز پدیده‌های نوظهوری چون اینترنت، ماهواره، رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی، شاهد پیدایش رقبای جدی در کنار خانواده در امر جامعه‌پذیری افراد هستیم. از میان رسانه‌های متنوع و نوین می‌توان از شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌ها در سراسر دنیا یاد کرد که به ویژه با رشد فناوری تلفن‌های همراه هوشمند و تسهیل دسترسی افراد به این شبکه‌ها ضریب نفوذ اعضای آن به سرعت در حال افزایش است. تعداد کاربران اینترنت کشور در سال 91 برابر 46 میلیون و 276 هزار نفر اعلام شده که در این راستا ضریب نفوذ کاربران اینترنت در سال 91 برابر با 57/61 درصد برآورد می‌شود. در این میان بیشترین دسترسی مربوط به اتصال تلفن همراه است که با تعداد 32 میلیون و 13 هزار و 494 کاربر معادل 73/49 درصد از کاربران را شامل می‌شود. بنابراین آمار، تعداد کاربران اینترنت تلفن همراه در سال 91 نسبت به سال 90، بیش از 63/60 درصد رشد را نشان می‌دهد. تعداد اعضای بزرگ‌ترین شبکه اجتماعی دنیا یعنی فیس‌بوک تنها پس از گذشت 8 سال از شروع فعالیت یعنی 4 فوریه 2006، در ماه سپتامبر سال 2012 از مرز یک میلیارد نفر گذشت و امروز از هر 7 انسان، یک نفر در آن عضو است.
گسترش شبکه‌های اجتماعی در میان جوامع امروزی به گونه‌ای است که اصلا امکان کنترل سبک زندگی با این رسانه‌های جدید وجود ندارد، یعنی سبک زندگی‌ای که در یک جامعه آرمانی و مطلوب چه دینی و چه غیردینی تصور می‌کنید، قابلیت سازگار شدن با شبکه‌های اجتماعی که فراگیر است و هیچ‌گونه کنترل و محدودیتی بر آن نیست، را ندارد. حریم خصوصی غیرمطمئن از لوازم فرهنگی این شبکه‌های اجتماعی است. بین هویت حقیقی و هویت مجازی افراد در شبکه‌های اجتماعی شکاف وجود دارد و این کاملا با آنچه در فرهنگ و سبک زندگی اسلامی و محیط خانواده به عنوان جامعه آرمانی به آن نگاه می‌کنید تفاوت دارد. شبکه‌های اجتماعی به دلیل اینکه افراد را به یک حریم خصوصی می‌برد، اصلا نمی‌تواند با آن اساس کار که حداقل درخور تعلیم و تربیت و زندگی با سبک ایرانی – اسلامی خانواده است، سازگار باشد. با آمدن شبکه‌های اجتماعی مجازی، شکل جدیدی از زندگی در فضای مجازی پدید آمد و روابط میان افراد با شکل سنتی آن تغییر کرد و تاثیر غیرقابل انکاری بر روابط اجتماعی بر جای گذاشت. شبکه‌های اجتماعی یکی از پرطرفدارترین رسانه‌ها هستند که مخاطبان بسیاری به ویژه از قشر جوان دارند. ویژگی‌های تعاملی و شکل‌گیری بستر برای ایجاد روابط اجتماعی از دلایل مورد استقبال واقع شدن شبکه‌های اجتماعی است. شبکه‌های اجتماعی با قابلیت‌هایی که در اختیار کاربران خود قرار می دهند به 5 اولویت اول کاربران اینترنت تبدیل شده‌اند.
فرد در شبکه‌های اجتماعی با طیف وسیعی از افراد در ارتباط است و علایق خود در زمینه‌های مختلف را با آنها به اشتراک می‌گذارد. افراد در شبکه‌های اجتماعی می‌توانند هویتی کاملا دلخواه داشته باشند و بر پایه همان هویت دلخواه ارتباط مجازی خود را با دیگران گسترش دهند. ظاهر این شبکه‌ها جمع‌گراست. امروز تغییرات فرهنگی موجب شده مردم ترجیح دهند در عین تنهایی، ارتباطات گسترده‌ای هم با جهان پیرامون خود داشته باشند. شبکه‌های اجتماعی این خواسته را فراهم می‌کند.
شبکه‌های اجتماعی مختلف با سرویس‌ها و خدمات مختلفی که در اختیار کاربران خود قرار می‌دهند، موجب تاثیرگذاری بیشتر روی زندگی آنها و جامعه و رفتارهای اجتماعی می‌شوند. شبکه‌های اجتماعی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و سایر حوزه‌های مهم تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، شبکه اجتماعی فیس‌بوک با وجود اینکه کاربران بسیاری را جذب کرده است، اما یکی از تاثیرات منفی‌اش روی روابط بین فردی است؛ به عنوان مثال، مطالعه‌ای در انگلستان نشان داده است حدود یک‌سوم طلاق‌ها در این کشور با شبکه اجتماعی فیس‌بوک در ارتباط است. رشد فزاینده شبکه‌های اجتماعی، نسبت به جدا شدن نسل جدید و حتی نسل قدیم از روابط اجتماعی خارج از فضای نت و فرو رفتن در دنیای مجازی خودساخته، هشدار می‌دهد. نتایج بررسی‌های محققان دانشگاه شیلی نشان می‌دهد گذراندن زمان در شبکه‌های اجتماعی باعث تخریب زندگی زناشویی همچنین بروز افسردگی در افراد می‌شود. بر همین اساس، میزان طلاق و جدایی در افرادی که زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، به مراتب بیشتر از افرادی است که زندگی را بدون شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنند. دکتر «کواتور سباستین» استاد دانشگاه کاتولیک شیلی می‌گوید: «شبکه‌های اجتماعی به دلیل اعتیادآور بودن، باعث کاهش توجه زوجین به یکدیگر می‌شوند، بنابراین باعث کمرنگ شدن نقش افراد در زندگی زناشویی می‌شوند و ایجاد دلسردی می‌کنند.»
