نگاهی کلی به ناباروری- قسمت دوم

دکتر لادن سیفی؛ متخصص زنان و زایمان

شرح حال و تاریخچه
1- مدت نازایی مهم است ناباروری بالای دو سال پیگیری جدی‌تری را می‌طلبد  بویژه در افراد با سن بالاتر. 2- سابقه باروری قبلی زن از این همسر و یا از همسر قبلی 3- سابقه سقط- حاملگی خارج رحم و حاملگی نرمال هم بسیار مهم‌اند 4- سابقه مصرف داروی هورمونی و غیرهورمونی 5- سابقه عفونت لگنی 6- سابقه جراحی لگنی و شکمی 7- سابقه فیبروم  میوم به‌ویژه نوع ساب موکوزیا داخل محوطه رحمی ممکن است مانع کاشته شدن طبیعی شود 8- آندومتریوز 9- دیس پلاری دهانه رحم 10- جراحی دهانه رحم 11- سابقه مصرف I.U.D 12- روش ضدحاملگی قبلی 13- تماس در زندگی داخل رحمی با هورمون (یعنی مصرف هورمون توسط مادرش وقتی که ایشان را حامله بوده است) 14- سابقه ناهنجاری رحمی شناخته شده 15- وضعیت قاعدگی (مرتب یا نامرتب بودن ، وجود درد) 16- سن بلوغ- 17- وجود گر گرفتگی 18- تغییرات رشد مو و وجود موهای مردانه در صورت و بدن با یا بدون جوش 19- وزن، قد 20- ترشحات  پستان 21- وجود بیماری افسردگی بیماری تیروئید، دیابت، ،کبد، کلیه، کوشینگ، بیماری‌های اتوایمون مثلا در میاستنی گراویس و لوپوس SLE که بیماری خود ایمنی هستند یائسگی زیر 40 سال شایع‌تر است و نیز در بیماری سلیاک کنترل نشده بلوغ دیررس و یائسگی زودرس- آمنوره ثانویه سقط مکرر و نازایی شیوع بیشتری دارد... 22 - سابقه شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی 23-  ورزش شدید حرفه‌ای بیش از یک ساعت در روز 24- مصرف سیگار، الکل، مواد مخدر25- تماس‌های حرفه‌ای با مواد سمی26- تاریخچه‌ تغذیه‌ای 27- تعداد مقاربت در هفته 28- مصرف مواد مرطوب‌کننده موقع نزدیکی که ممکن است برای اسپرم کشنده باشد 29- درد حین  نزدیکی که ممکن است به دلیل آندومتریوز باشد 30- سابقه فردی یا  خانوادگی ناباروری، سقط، حاملگی خارج رحمی، مول، ناهنجاری خلقتی (Birth defect) عقب‌ماندگی ذهنی و سابقه یائسگی زودرس در خانواده. براساس یافته‌های بدست آمده از شرح حال است که پزشک وارد مرحله بعدی یعنی آزمایشات مربوطه می‌شود.

بررسی لوله‌های رحمی 

اولین اقدام  جهت بررسی لوله‌های رحمی  بطور کلی با انجام هیستروسالپنگوگرافی است یعنی عکس رحم و لوله‌ها با استفاده از ماده حاجب که به هر قسمتی که این ماده وارد می‌شود رنگ سفید می‌دهد. بررسی لوله‌ها با HSG اثر درمانی هم دارند به‌ویژه در مواردی که ماده حاجب محلول در روغن باشد. تا محلول در آب. در مواردی که در فرد 1- شک به چسبندگی اطراف لوله (به دلیل جراحی قبلی یا عفونت قبلی لگنی)  2- شک به آندومتریوز داریم لاپاروسکوپی اقدام مؤثرتری در تشخیص و درمان همزمان است و همزمان با استفاده از کروموتوبشین  Chromotubation بررسی باز بودن لوله‌ها انجام می‌شود. - اگر فرد به ید یا خوراک دریایی حساسیت دارد. باید بجای HSG از لاپاروسکوپی استفاده کرد. 4-درHSG اگر قسمت پروگزیمال لوله‌ها بسته بود باید لاپاروسکوپی کرد چون ممکن است بر اثر اسپاسم موقتا بسته شده باشد  5- اگر آنتی‌بادی کلامدیا + بود بجای HSG سونوهیسنروگرام می‌شود. یادمان باشد که درمان ناباروری شانس  زایمان زودرس را نسبت به میزان زایمان زودرس در جمعیت عمومی (General Population) بالا می‌برد. بنابراین با استفاده از جوانی تخمدان و بیضه و حاملگی در سن مناسب از زایمان زودرس و عوارض بسیار بد آن بر نوزاد بکاهیم. در بررسی نازایی اگر در خانم یافته غیرطبیعی پیدا کردیم به این معنی نیست که مرد موردی ندارد و باید هر دو همزمان بررسی شوند.

بررسی ناباروری

 گرفتن شرح حال کامل از طرفین و معاینه فیزیکی سپس اقدام به انجام آزمایشات مرتبط  آزمایش نطفه  اندازه‌گیری سطح استرادیول و FSH در روز 3 قاعدگی  بررسی پروژسترون در فاز لوتئال براساس تاریخچه قاعدگی  بررسی L.H قبل از تخمک‌گذاری  این سه مورد اخیر در صورت شک بالینی به اختلال تخمدانی مورد آزمایش قرار می‌گیرند. سونوگرافی رحمی برای بررسی کیست تخمدان و فیبروم و یا ناهنجاری احتمالی رحمی.  انجام هیستروسالپنگوگرافی. 
انجام لاپاروسکوپی به‌ویژه در مواردی که شک به آندومتریوز یا چسبندگی وجود دارد. 
امروزه تست P.C.T)Post roital test) و  بیوپسی آندومتر برای بررسی اوولاسیون توصیه نمی‌شود. بهترین روش بررسی اوولاسیون با بررسی سرم پروژسترون در اواخر فاز لوتئال است که اگر بالای 3  نانوگرم در میلی‌لیتر  بود یعنی اوولاسیون داشته است .dating هیستولوژیک آندومتر هم در تشخیص ناباروری  به علت عامل اندومتری کمک کننده نیست . لذا به دلیل فوق در بررسی زوج نازا از بیوپسی آندومتر استفاده نمی‌شود ولی اگر مشکوک به بیماریی در آندومتر هستیم ممکن است تصمیم به بیوپسی بگیریم. تست BBT= Basal Bodey Tempreture امروزه‌ جایش را به بررسی سرمی LH در خانم‌های  با قاعدگی نامرتب داده است و چون تفسیر آن برای زمان بندی (Timing) مقاربت دیر می‌شود لذا کاربردی ندارد. کشت یوروپلاسما و ما یکوپلاسما بطور روتین توصیه نمی‌شود. تست آنتی بادی آنتی فسفولیپد - آنتی اسپرم آنتی بادی - آنتی نوکلئر آنتی‌بادی- آنتی‌تیروئید آنتی بادی لازم نیست. آنتی فسفولیپید آنتی‌بادی و سقط مکرر با هم در ارتباطند.  انجام کاریوتیپ در مواردی که مرد الگوسپری شدید باشد یا زنی زیر 40 سالگی یائسه شده باشد و یا اگر سقط مکرر در کار باشد لازم است.  در مردها XXY 47 یا کلاین فیلتر علت نازایی ژنتیک ودر  زنان X45 یا ترنر از علل نازایی ژنتیک هستند.