خبرگزاری مهر- گروه فرهنگ: مجمع عمومی کمیته مشورتی ایکوم بین‌الملل خردادماه در پاریس مصوب کرد که نشست آسپک 2017 (کمیته همکاری‌های بین‌المللی موزه‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه) به میزبانی ایران در شهر چابهار برگزار شود چون پیش از ایران مسئولان کمیته ملی موزه‌های ایران پیشنهاد این میزبانی را در اجلاس میلان داده بودند که در پاریس این پیشنهاد به تصویب رسیده بود.
بنابراین دهم آبان ماه صد نفر از کارشناسان میراث فرهنگی، موزه‌داران، کارشناسان موزه، روابط عمومی ها و برخی از اعضای خانواده‌های آنها به همراه ده تن از روسای کمیته موزه‌ها در کشورهای چین، بنگلادش، کامبوج، هند، پاکستان، نپال، ژاپن، کره جنوبی در نشست موزه‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه شورای بین المللی موزه‌ها در چابهار گردهم آمدند تا منطقه آزاد چابهار با همکاری ایکوم و اداره کل میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان پذیرای مهمانان این رویداد بین‌المللی باشد.
روز اول؛ ارائه مقالات تخصصی
در مراسم افتتاحیه این نشست پیام رئیس شورای بین‌المللی موزه‌ها توسط دکتر آن لیاشون معاون هیات اجرایی شورای بین المللی موزه‌ها قرائت شد و عبدالرحیم کردی مدیرعامل منطقه آزاد چابهار به همراه کامبیز مشتاق گوهری مدیرکل میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان و احمد محیط طباطبایی رئیس کمیته ملی موزه‌های ایران سخنرانی کردند. سید محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز درباره «نوروز پیوندی برای موزه‌های منطقه» سخنرانی کرد. سپس طبق برنامه قرار بود که علی‌اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی نیز حضور داشته باشد که در مراسم حاضر نشد.
پس از آن گزارشی درباره مصوبات اجلاس پیشین آسپک توسط نماینده آن ارائه شد و یوجی کوریهارا نماینده کمیته ملی موزه‌های ژاپن از آخرین وضعیت اقدامات کمیته ملی موزه‌های ژاپن برای برگزاری مجمع عمومی شورای بین المللی موزه‌ها که قرار است در شهر کیوتو و در سال 2019 برگزار شود، خبر داد.
افتتاحیه این مراسم اگرچه تا ساعت 13 ادامه پیدا کرد اما نشست گروه کاری با موضوع موزه‌های آسیا و اقیانوسیه و آموزش تا بعد از ظهر همان روز ادامه یافت و آن لیاشون مدیر کمیته ملی موزه‌های چین مقاله ای را با عنوان راهبردهای جدید برای تقویت نقش موزه‌ها در چین ارائه داد. سپس سیف‌الله جلیلی رئیس موزه ملی علوم و فناوری درباره نگرشی نوین به آموزش در موزه‌ها سخنرانی کرد و مجمدجواد اختر رئیس کمیته ملی موزه‌های پاکستان هم درباره آموزش، موزه و استفاده از آخرین ابزارهای فناوری در موزه‌های پاکستان گفت. وطن‌دست عضو کمیته ملی موزه‌های ایران هم مقاله‌ای درباره نقش آموزش در موزه‌ها و آموزش میراث فرهنگی و جهانگیر حسین رئیس کمیته ملی موزه‌های بنگلادش هم مقاله‌ای با عنوان آموزش موزه‌ای؛ دورنمای بنگلادش داشت.
در پایان روز اول هم مهمانان به رستورانی در چابهار رفتند که غذاهای محلی چابهار را ارائه و آنها را با تنوع غذای محلی جنوب ایران آشنا کرد.
روز دوم؛ تمرکز بر بحران آب
در روز دوم نیز مقاله‌هایی درباره بلایای طبیعی و بحران آب به ریاست کمیته ملی موزه‌های ایران ارائه شد. یکی از آنها مربوط به آثار زمین لرزه نپال بر یکی از موزه‌های معروف این کشور بود و دیگری توسط ریس کمیته ملی موزه‌های هند ارائه شد که به چگونگی آموزش بحران آب به بازدیدکنندگان از موزه‌ها می‌پرداخت.
کریا چوسانک مدیرکل کمیته ملی موزه‌های کامبوج هم درباره سیستم آبرسانی در معبد کانگور پرداخت. محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور نیز با تاخیر در نشست حضور پیدا کرد و درباره قنات‌های ایرانی گزارشی داد.
یکی از دستاوردهایی که مسئولان در مراسم اختتامیه شب دوم در سالن منطقه آزاد چابهار، علام کردند طراحی موزه‌ای برای چابهار بود که غیر از آثار تاریخی چابهار و منطقه سیستان و بلوچستان آثاری از کشورهای دیگر نیز خواهد داشت و صرفا به موزه محدود نمی‌شود بلکه مجموعه ای از موزه‌های چابهار خواهد بود که دارای امکانات جانبی از جمله کتابخانه نیز خواهد بود.
در مراسم اختتامیه نیز معاون فرهنگی مناطق آزاد کشور حضور پیدا کرد و مدیرعامل منطقه آزاد چابهار سخنرانی داشت.
بیانیه‌ای برای چابهار
در نهایت بیانیه چابهار که قرار است به عنوان یک سند در ایکوم ثبت شود، در این مراسم خوانده شد که متن آن بدین شرح است: «با درک مسئولیت اجتماعی موزه‌ها به عنوان پلتفورمی‌برای مرتبط ساختن گذشته، حال و آینده بشریت و حفظ میراث و ارزش‌های بشری و گسترش صلح، فرهنگ و احترام متقابل و تسامح ؛ با اعتراف به اینکه محیط زیست ما تحت تاثیر فعالیت‌های بشری و تغییرات آب و هوایی که در حال وقوع است یکی از جدی ترین تاثیرات کمبود منابع آب به شمار می‌آید.
با تایید دوباره توصیه‌های 2015 یونسکو در ارتباط با حفظ و گسترش موزه‌ها و تنوع و نقش آنها در جامعه با توصیه گسترش اهداف توسعه پایدار سازمان ملل؛ با احساس ضرورت تاکید بر موزه‌ها بر آموزش و تربیت از طریق استفاده از روش‌های سنتی و جدیدترین ابزارهای تکنولوژیکی؛ ارتقای آگاهی در میان ملت‌ها در خصوص اهمیت حفظ منابع آب و لحاظ کردن دانش جوامع محلی در این فرایند؛ شرکت کنندگان در نشست سالیانه ایکوم آسپک در چابهار از یکم تا سوم نوامبر گرد هم آمدند و توصیه‌های زیر را مطرح کردند:
1-توسعه پایدار باید این نکته را مد نظر داشته باشد که جوامع محلی مشارکت یکسان در فرایند تصمیم سازی داشته باشد.
2-با جوامع محلی در زمینه مستندسازی روش‌های سنتی آنها در خصوص حفظ و مصرف آب همکاری شود.
3-اقدامات مناسب در زمینه مفهوم سازی کیفی از رویه‌های فرهنگی و سنتی در مصرف و مدیریت آب انجام شود.
4-موزه‌ها در حصول اطمینان از به جای ماندن منابع آب برای نسلهای آینده از طریق توسعه برنامه‌های آموزشی شامل رویکردهای سنتی و نوآوری‌های فناورانه در همراهی و همکاری با طرف‌های ذیربط، نقش فعال ایفا کنند.
5-کارکنان موزه‌ها آموزش‌های لازم را برای تدوین برنامه‌های مربوطه با استفاده از روش‌های نوآورانه داشته باشند.
6- مدیریت بلایا نیز حوزه مهمی‌است که بایستی در خصوص آموزش دست اندرکاران موزه‌ها مد نظر قرار گیرد.»
همچنین به منظور تقویت همگرایی و همکاری موثر میان موزه‌ها و توسعه فعالیت‌های ایکوم پیشنهاد شد یک گروه کاری فرهنگی برای نوروز تحت نظارت ایکوم آسپک ایجاد شود. به همین منظور توصیه شده ایکوم ایران ابتکار عمل را به دست گرفته و بحث‌های تکمیلی را با کمیته‌های ملی ایکوم و کشورهای همسایه به انجام برساند.
حاشیه‌های یک مراسم جهانی
- سخنرانی‌های ابتدایی شرکت‌کنندگان خارجی در مراسم افتتاحیه، بدون مترجم انجام شد و عده‌ای از حاضران که به زبان انگلیسی مسلط نبودند از سالن خارج شدند. سپس با درخواست از مترجم یونسکو برای ترجمه همزمان اوضاع را بهتر کرد اما کم بودن صدای پخش شده موجب اعتراض افراد حاضر در سالن شده بود و ارائه سخنرانی شرکت کنندگان خارجی را بی کیفیت کرد.
- یوجی کوریهارا نماینده کمیته ملی موزه‌های ژاپن از آخرین وضعیت اقدامات کمیته ملی موزه‌های ژاپن برای برگزاری مجمع عمومی شورای بین المللی موزه‌ها که قرار است در شهر کیوتو و در سال 2019 برگزار شود ، خبر داد. اما در فهرست برنامه‌های اعلام شده که در اختیار مهمانان داخلی و خارجی قرار گرفته شده بود این اجلاس در شهر توکیو و در سال 2018 اعلام شده بود!
- قرار بود در این نشست به موضوع تشکیل نیروی ویژه برای حفاظت از موزه‌ها پرداخته شود اما مقالات ارائه شده پیرامون بحران آب بود!
یکی از محورهایی که می‌بایست در نشست آسپک 2017 مطرح می‌شد درباره حفاظت از موزه‌ها در زمان جنگ بود این پیشنهاد کمیته ملی ایران بود که در مجمع عمومی میلان در سال 2016 مبنی بر تشکیل نیروی ویژه برای حفاظت از موزه‌ها و آثار تاریخی در مواقع جنگ و بحران‌های داخلی و بین‌المللی و حوادث طبیعی ارائه شده بود و در مجمع عمومی سال گذشته تصویب و مقرر شد تا در نشست آسپک در چابهار مقدمات اجرایی شدن آن مورد بحث قرار گیرد. چندی پیش احمد محیط طباطبایی رئیس ایکوم ایران گفته بود که اهمیت این پیشنهاد برای آسپک به این دلیل است که بخش قابل توجهی از کشورهای عضو در جنوب غرب آسیا دچار بحران‌هایی از این دست هستند و در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم که تروریسم و جنگ‌های داخلی چگونه کمر به نابودی میراث تاریخی کشورها بسته‌اند.
اما مقالاتی که طی دو نشست تخصصی در این برنامه ارائه شد غیر از بحث آموزش، درباره بحران کشورها در مقابله با کمبود آب بود.
- صدر الدین طاهری رییس دانشکده هنرهای عالی و کار آفرینی دانشگاه هنر اصفهان یکی از شرکت کنندگان در این مراسم به ارائه مقاله ای درباره نقش موزه‌های آب در پیشگیری از بحران‌های زیست محیطی پرداخت و از اینکه ایرانی‌ها با آب شرب لباس و ماشین می‌شویند اظهار گله کرد سپس به تشریح رفتارهای نادرست در برخورد با آب پرداخت. او نقبی هم موزه آب اصفهان که قرار است به زودی افتتاح شود زد و گزارش کوتاهی از موزه‌های کشورهای دیگر داد که به موضوع آموزش فرهنگ استفاده از آب می‌پردازند.
- مقاله‌های دیگری نیز قرار بود در این نشست‌ها ارائه شود اما انجام نشد و یا فرد دیگری جایگزین شده بود. از سوی دیگر قرار بود که افرادی مانند رئیس سازمان میراث فرهنگی و یا مرتضی بانک رئیس شورای عالی مناطق آزاد کشور نیز در این مراسم حضور پیدا کنند اما هیچ کدام به مراسم نیامدند و به جای بانک، معاون فرهنگی و اجتماعی او حضور پیدا کرد.
- مهمانانی که از کشورهای دیگر و یا تهران آمده بودند راه طولانی را تا چابهار طی کرده بودند اما تنها برنامه جانبی که برای آنها در نظر گرفته شد، بازدید از کوههای مریخی بود و با وجود وقت آزادی که در بین ساعت ناهار و جلسه اختتامیه و یا نشست‌های دیگر وجود داشت، به هیچ کدام از مهمانان جاذبه‌های دیگر چابهار معرفی نشد. روز آخر یعنی روز دوازدهم هم در حقیقت مهمانان تا وقت پرواز زمان آزاد داشتند.
- این نشست بین المللی درحالی در چابهار برگزار شد که این شهر جز یک موزه مردم شناسی موزه دیگری ندارد تا مهمانان و موزه داران این مراسم از موزه‌های ایران و شهر نیز بازدید کنند.
- رونمایی از موزه بزرگ چابهار که در آن مجموعه ای از موزه‌ها جای خواهد گرفت در حقیقت دوبار رونمایی شد یک بار قلی‌نژاد طراح این موزه برای سرگرم کردن حضار در نشست تا آمدن معاون میراث فرهنگی و ارائه مقاله او درباره قنات‌های ایرانی به معرفی این طرح پرداخت و از حاضران خواست تا نظراتشان را درباره آن ارائه کنند. در این هنگام ماکت موزه رو به روی افراد قرار داشت و آنها می‌توانستند به راحتی ماکت را تماشا کنند اما روی آن پارچه ای انداخته شده بود. سپس بار دیگر و در مراسم اختتامیه او توضیحاتی دیگری درباره موزه داد. سپس با حضور مسئولان حاضر در نشست از آن رونمایی شد. نکته جالب توجه اینکه ماکت روی سن و روبه روی افراد حاضر در سالن بود و کسی آن را ندید جز علاقه مندانی که در پایان برنامه روی سن رفتند!
- پیش از برگزاری این برنامه اگرچه رئیس ایکوم ایران گفتگوهایی پیرامون این برنامه با رسانه‌ها داشت اما هیچ نشست خبری درباره آن برگزار نشده بود. سپس در این برنامه از برخی از مدیران رسانه‌ها دعوت کرده بودند که برخی از آنها خبرنگاران خود را به این مراسم فرستادند.
- در سطح شهر و منطقه آزاد چابهار تبلیغات این مراسم به وفور دیده می‌شد بنرهایی که خبر از برگزاری نشست کمیته موزه‌های آسیا و اقیانوسیه می‌پرداخت اما این سوال را به وجود می‌آورد که مردم چابهار چقدر درباره ایکوم و اسپک اطلاع دارند و به آنها چه اطلاع رسانی‌هایی شده است؟
- برای ارائه مقاله در این نشست هیچ فراخوانی به اعضای ایکوم داده نشده بود تا اینکه در نهایت به برخی از افراد گفتند مقاله بنویسند. این موضوع را مسئول موزه ای در مشهد در زمان ارائه مقالات نیز گفت و بیان کرد که اگر فراخوان داده می‌شد به اقداماتی که در زمینه آموزش اهمیت آب به کودکان انجام می‌دهیم را ارائه می‌کردیم.
با وجود تلاش اعضای ایکوم در برگزاری نشست کمیته منطقه ای آسیا و اقیانوسیه، برنامه‌ای که می‌توانست در سطح جهانی مطرح شده و بازخوردهای بین المللی داشته باشد در سطح یک برنامه محلی برگزار شد. رئیس ایکوم ایران چندی پیش گفته بود: «میزبانی این اجلاس باعث بالا رفتن اعتبار بین‌المللی موزه‌ها و موزه‌داران ایرانی می‌شود و سطح مناسبات بین‌المللی فرهنگی ایران را ارتقا می‌بخشد.»
