وقتی موی کودک پریشان می شود

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده؛ دانشیار پوست دانشگاه علوم پزشکی تهران 

به‌ طور کلی نوزادان شرقی در مقایسه با نوزادان نژادهای اروپایی که تقریبا هنگام تولد مویی ندارند، از موهای بیشتری برخوردارند. برخی از نوزادان هنگام تولد در بعضی از نقاط بدن بطور چشمگیری پرمو هستند. وضعیت این نوزادان که به‌طور طبیعی در نواحی روی گوش‌ها و پیشانی موهای زیادی دارند نباید باعث نگرانی گردد، زیرا این موهای زائد در عرض چند هفته تا چند ماه برطرف خواهد شد. بعضی از نوزادان نیز با موهای بسیار کم و سری صاف و براق به دنیا می‌‌آیند. این وضعیت هم نباید موجب نگرانی شود، زیرا این نوزادان در آینده نیز طاس نخواهند شد. رنگ و حالت مو هم در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی می‌‌شود. موهای کاملا صاف نوزاد ممکن است در یکی دو سال اول عمر مجعد و بعد دوباره صاف شود یا ممکن است نوزادی که قبلا موهای مجعدی داشته بعدها موی صافی داشته باشد. رنگ مو نیز ممکن است در یکی دو سال اول عمر نسبت به قبل تیره‌تر یا روشن‌تر گردد. خط رویش مو در نوزادان پایین تر از کودکان بزرگ‌تر است. موهای نرم ابرو معمولا با موهای زبرتر در یک سال اول زندگی جایگزین می‌‌شوند. اختلالاتی که ممکن است در موی کودکان و نوزدان بروز کند شامل موارد زیر است:

تغییر رنگدانه مو

در زمان تولد به اشکال مختلفی بروز می‌‌کند از جمله در بیماری Piebaldism (ابلقی یا دورنگی) یک منطقه مو سفید دیده می‌‌شود که خصوصا در نوزادان با موهای تیره بارزتر است. برعکس، در خال مادر زادی ملانوسیتیک یک منطقه تیره  که معمولا از موهای اطراف نیز بلندتر است، مشاهده می‌‌شود.

اختلالات ساقه مو و ریزش مو

Monilethrix: یک اختلال کروموزمی اتوزوم غالب است که از شیرخوارگی شروع می‌‌شود. موهای عروسکی، خشک و زبر هستند و به سادگی می‌‌شکنند و از علل ریزش مو در کودکان محسوب می‌‌شوند. معمولا با بروز فولیکولار کراتوزیس که پوست سر، صورت و اندام را درگیر می‌‌کند، همراه است. قارچ سیر : بیماری است که با عفونت قارچی سطح پوست سر، ابرو، مژه ها با تمایل به هجوم به تنه موها و فولیکول مو مشخص می‌‌گردد. بیماری تشکیل مایکوزیس سطحی یا درمایکوزیس را نشان می‌‌دهد. کودکان مبتلا به این بیماری معمولا ریزش موهای تکراری یا موهای خرد شده در بالای سطح سر دارند. تکه‌‌های بدون مو معمولا گرد یا بیضی هستند، ولی اغلب نامنظم اند. گاهی اوقات، موها دقیقا روی پوست خرد می‌‌شوند و به صورت نقاط سیاهی روی پوست سر به نظر می‌‌آیند. برخی اوقات هم پوسته‌‌های خاکستری روی سطح پوست دیده می‌‌شود.

تشخیص: تشخیص این بیماری در درجه اول از طریق ظاهر پوست سر می‌‌باشد. برای تشخیص از تست لامپ وود استفاده می‌‌شود و نیازی به بیوپسی پوست سر نیست. بیماری با یک داروی ضد قارچ مثل Griseofluvin (داروی ضد قارچ) از جمله به مدت هشت هفته به علاوه شامپو Nizoral قابل درمان می‌‌باشد که دو تا سه بار در هفته استفاده می‌‌شود. باید توجه داشت که درمان این دو هشت هفته باید ادامه یابد. اگر کودک تحت درمان دارویی است، نیازی نیست که از ورود وی به مدرسه ممانعت به عمل آید.

ریزش موی سکه‌ای

ظهور ناگهانی تکه‌‌های گرد یا بیضی طاسی روی سر می‌‌باشد. این تکه ها کاملا صاف و بدون مو و بدون آثاری از التهاب، پوسته یا موهای خرد شده می‌‌باشند. که معمولا ظرف یک شب یا حداکثر چند روز ظاهر می‌‌شوند. این بیماری به علت حمله مستقیم ایمنی بدن به فولیکول‌‌های مو ایجاد می‌‌گردد. حدود 1 در 1000 کودک دچار آلوپسی آره آتا می‌‌شوند و حدود 25 درصد آنها خطوط یا فرو رفتگی‌‌هایی در سطح ناخن خود دارند. با درمان مناسب، درصد بالایی از بیماران تمامی موهای از دست رفته خود را در مدت یکسال بازمی‌یابند. در برخی بیماران این بازگشت زودتر رخ می‌‌دهد. بچه‌‌های مبتلا به آلوپسی آره آتا باید تحت نظر متخصص پوست درمان شوند. حدود 50درصد از بچه‌‌های مبتلا به آلوپسی توتالیس می‌‌شوند که طی آن همه موهای روی سر می‌ریزد و برخی دچار آلوپسی یونیورسالیس می‌‌شوند که با ریختن کامل تمامی موهای بدن همراه است.

تشخیص: برای تشخیص این بیماری تست اختصاصی وجود ندارد. متخصصان پوست اغلب آلوپسی آره آتا را با رد سایر علل طاسی و بررسی تکه‌‌های طاسی از نزدیک تشخیص می‌‌دهند.برخی بیماران ابتدا یک لرزش و ضربه  (Ting Ling) و یا درد روی ناحیه مبتلا احساس می‌‌کنند. پوست سر شایع ترین ناحیه درگیر این بیماری است. تست کشیدن موها در اطراف ضایعه کمک کننده می‌‌باشد. اگر موها به راحتی کنده شد نشان می‌‌دهد که ضایعه فعال بوده و باید منتظر ادامه طاسی بود. درمان مشخص و دارویی با تاییدیه FDA برای درمان این بیماری وجود ندارد. البته از برخی داروها برای رویش مجدد مو استفاده می‌‌شود، ولی چندان نمی‌تواند جلوی ایجاد ضایعات جدید را بگیرد. این بیماری در طول زندگی متوقف شده و گاه همه موها مجددا رویش می‌‌یابند.

سندرم موی شانه نشونده

شکل کلینیکی این بیماری اولین بار توسط دوپر توضیح داده شد که با نقص واضح در ساقه مو مشخص می شود. از آن به بعد چند مورد از این بیماری گزارش شد که تحت عنوان موی Spun-glass (شیشه تاب خورده) معروف است. یکی دیگر از نام‌های آن «کانال سه گوشی» است که به دلیل شکل میکروسکوپی سه گوش آن می‌باشد. این بیمای یک بیماری ژنتیکی و به شکل اتوزوم غالب آن است. در بررسی میکروسکوپی ساقه مو سخت شده و مقطع آن مثلثی شکل با یک کانال طولی است. چرخش مو نیز در این بیماری دیده می شود. شواهد میکروسکوپی این بیماری با کمک فیلترهای پولاریزه نیمه متقاطع قابل تشخیص است. پژوهش‌گر مطرح کرد که پاپیلاهای درم بدشکل باعث تغییر شکل کانال داخلی مو شده و آن را سخت می کند و به شکل مثلثی در می‌آورد. این اختلال از سه ماهگی تا دوازده سالگی مشخص می شود. موها از نظر مقدار و حجم و همچنین از نظر طول طبیعی هستند، ولی شکل بیمار گونه و وحشی آن مانع شانه زدن می‌شود. در بعضی موارد تلاش برای شانه کردن باعث شکستن مو می‌شود، ولی شکننده بودن موها جزء شکل کلینیکی آن نیست. موها غالباً به رنگ بلوند نقره ای به نظر می رسند. ابرو و مژه‌ها نیز طبیعی هستند. این بیماری با گذشت زمان کمتر مشخص می شود. تشخیص غالباً با استفاده از شکل کلینیکی موها امکان‌پذیر است، ولی میکروسکوپ نوری نیز به تشخیص کمک می کند. برای این عارضه درمانی شناخته نشده است، ولی مصرف بیوتین خوراکی می تواند کمک کننده باشد.