سرویس بین الملل فردا؛ علیرضا مجیدی: تلاش بن سلمان برای اماراتیزه کردن عربستان سعودی و تضعیف وهابیت سنتی با اعطای بیش‌تر آزادی‌های مدنی، گرچه مورد اقبال بخش مهمی از جوانان و به خصوص ناظران غربی قرار گرفته اما اندیشه وهابیت را دچار تناقضات شدیدی کرده است. پیش از این ریاض برای سرکوب آزادی‌های مدنی از مفتی‌های حکومتی استفاده ابزاری می‌کرد تا آن‌ها با فتوای تحریم، جاده صاف کن راه ریاض باشند.
اقدامات اخیر بن سلمان وهابیت را دچار تناقض‌های بیش‌تری کرده است. بعد از دستور وی برای آزادی رانندگی زنان در حجاز، شورای عالی افتاء نیز در بیانیه‌ای از فتوای سابق خود (تحریم) برگشت و به جواز آن رأی داد. با این حال به نظر می‌رسد این روند ادامه داشته باشد و باید دید تا کجا وهابیت حکومتی می‌تواند وجهه خود را در برابر گفتمان‌های سلفی رقیب – به ویژه سلفی جهادی – حفظ کند.در این زمینه، پیش‌بینی تابوشکنی‌های بعدی بن سلمان اهمیت به سزایی دارد.
فردا در همین زمینه در گزارشی، مهم‌ترین مواردی که به نظر می‌رسد شاهد تابوشکنی باشیم را فهرست کرده است:
1- سینما:
مرکز صدور فتوای وهابیت عربستان موسوم به «لجنة الدائمة للإفتاء والبحوث العملیة» که توسط بن باز عالم بزرگ و مشهور وهابیت تأسیس شد، رسما سینما را حرام اعلام کرده است. در استفتاء رسمی این مرکز آمده است: «سینما جزء مراکزی لهو و لعبی است که عمدتا برای مشاهده تصاویر حرام استفاده می‌شود. در کل هیچ خیر شرعی در آن وجود ندارد؛ اما انسان‌ها را از زندگی واقعی جدا کرده و فکر و روح آن‌ها را درگیر امور موهومی می‌کند. در حالی که یک مسلمان باید به حیات جاودان و زندگی روزمره خود و مسئولیت‌هایش در قبال خداوند، خودش، خانواده و امت اسلامی بیندیشد. در سینما نه‌تنها تخیل صحنه‌گردانی می‌کند، بلکه حریم خانواده از هم پاشیده و اختلاط اجتناب‌ناپذیر است.»
با این حال در ماه آوریل سال جاری روزنامه الحیات از خریده شدن برخی زمین‌ها در نزدیکی مراکز تجاری و تفریحی عربستان توسط شرکت «البحرین للسینما» خبر داد. این شرکت صرفا در زمینه ساخت و اداره سالن‌های سینمایی فعالیت می‌کند و این اقدام نشان می‌داد به زودی سالن‌های سینما در عربستان سعودی کار خود را آغاز خواهند کرد.
2- بسته شدن مغازه‌ها و مراکز تجاری در حین اذان و اقامه نماز
در سال 1987، لجنه شرعی اعلام کرد باز بودن مغازه‌ها و مراکز تجاری و انجام معامله در حین اذان و اقامه نماز جماعت اول وقت در مسجد محل، حرام است. بلافاصله دستوری به پلیس‌های شرعی موسوم به «هیئة الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر» ابلاغ شد که به موجب آن، در زمان اذان و اقامه نماز در خیابان‌ها و پاساژها حضور یافته و با مغازه‌هایی که باز هستند، برخورد کنند.
با این حال طی سه سال زعامت ملک سلمان سختگیری در این زمینه به نحو محسوسی کاهش یافته و به کرات شهروندان و خبرنگاران شاهد باز بودن مغازه‌ها در حین نماز بوده‌اند؛ هرچند از نظر قانونی هنوز این کار ممنوع می‌باشد. «عبدالله العویلط» از مفتی‌های جوان وهابی نزدیک به دربار سلمان اخیرا خواستار تجدید نظر در یان حکم شده بود: «زیرا هیچ پایه و اساسی در دین و سنت سلف صالح ندارد!»
اکنون که بن سلمان تلاش می‌کند سرمایه‌گذاران خارجی و غیرمسلمان را به سرمایه‌گذاری در عربستان دعوت کند، به نظر می‌رسد در این مورد تجدید نظرهای جدی صورت بگیرد.
3- ولایت امر قیم بر زنان
گرچه بن سلمان به زنان اجازه رانندگی را داد، اما هنوز هم زنان در جامعه عربستان محدودیت‌های جدی دارند که با هیچ یک از کشورهای اسلامی آسیا قابل مقایسه نیست! زنان در عربستان اجازه سفر بدون حضور مردان را ندارند و حتی در داخل خاک عربستان برای افتتاح حساب بانکی اختصاصی باید مجوز مکتوب قیم خود را بیاورند!
به نظر می‌رسد به زودی شاهد تجدید نظرهای بزرگی در این زمینه باشیم. در این میان سئوال اساسی این جاست که روند کاهش اختیارات قیم تا کجا پیش خواهد رفت؟
4- چادر یکدست و روبنده در بسیاری از مناطق
چادر یکدست مشکی همراه با روبنده، محدودیتی است که حاکمیت آل سعود در برخی مناطق مانند شهرهای مقدسه، اداره‌جات دولتی (برای ارباب رجوع) و... اعمال می‌کند!
مهم‌ترین نکته سئوال‌برانگیز این محدودیت، شمول آن در مناطق محدود است؛ به طوری که یک زن می‌تواند در پارک‌های جده بدون روبنده باشد، اما همین زن برای حضور در پارک‌های مدینه باید روبنده به سر کند!
به نظر می‌رسد این حکم نیز به زودی لغو شود و زنان عربستان بتوانند از اختیارات بیش‌تری برای پوشش‌های خود برخوردار شوند.
5- آموزش موسیقی
آموزش موسیقی در عربستان سعودی ممنوع است و در این مورد فتاوای لجنه شرعیه بسیار صریح و قاطع است. با این حال طی یک دهه اخیر گروه‌های سرود و موسیقی عربستانی ظهور کرده و حتی در مراسم‌های رسمی دولتی در جده، ریاض و... از آن‌ها دعوت می شود.
به نظر می‌رسد به زودی مفتی‌های وهابی در برابر فشار حاکمیت عقب‌نشینی کرده و آموزشگاه‌های موسیقی به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کنند.
