آمار نگران‌کننده از وضعیت خانواده
بر اساس آمار سازمان ثبت‌احوال کشور، دی‌ماه سال گذشته 49 هزار ازدواج ثبت شده، این در حالی است که در همین ماه نزدیک به 16 هزار طلاق نیز اتفاق افتاده است؛ در واقع هر روز حدود ۵۰۰ خانواده در کشور دچار فروپاشی می‌شود. البته این آمار مشتی از خروار است.
نکته تأسف‌بار دیگر در آمار سازمان ثبت‌احوال کشور آن است که اکثر طلاق‌ها مربوط به زوج‌هایی است که کمتر از یک‌سال با هم زندگی کرده‌اند و این مساله بیش از پیش باید مورد توجه کارشناسان حوزه اجتماعی قرار گیرد؛ چرا که جدایی و گسستن نهاد خانواده در کمتر از یک سال از سست بودن پایه‌های شکل‌گیری آن حکایت می‌کند و در این میان، میزان آشنایی طرفین از یکدیگر نقش مؤثری بازی می‌کند.
اگر چه عوامل متعددی در طلاق زوج‌ها مؤثر است، اما درک درست از خانواده و شناخت کامل از گزینه مورد نظر برای ازدواج تا اندازه زیادی می‌تواند در کاهش آمار طلاق مؤثر باشد. این در حالی است که شناخت افراد مستلزم آن است که ویژگی‌های فردی، اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی و البته اقتصادی همسر آینده از سوی هر یک از طرفین ازدواج قابل ارزیابی باشد و این چیزی است که در سایت‌های همسریابی کمتر می‌توان به آن اعتماد کرد.
مسئولان کشور هم بارها تذکر داده و به همه کاربران اینترنتی توصیه کرده‌اند که در فضای مجازی به سایت‌های همسریابی، دوستیابی و... که غیرمجاز و غیرقانونی هستند، اعتماد نکنند.
با وجود همه این هشدارها، اما هنوز تعداد قابل توجهی از افراد بویژه جوانان سراغ چنین سایت‌هایی می‌روند و در بعضی مواقع به اطلاعات آنها اعتماد می‌کنند. وقتی به یاد آوریم که حدود ۵۵ درصد جمعیت ایران را جوانان زیر ۳۰ سال تشکیل می‌دهند، این مساله بیشتر جای نگرانی دارد.
این درحالی است که آمارها از این حکایت دارد که بخشی از ازدواج‌های امروز نتیجه ارتباطات مجازی و آشنایی غیرحضوری بوده است و از این نظر نمی‌توان گفت که همه کاربران اینترنتی در سایت‌های همسریابی تنها برای سرگرمی و وقت‌گذرانی وارد آن می‌شوند. بهروز بیرشک، روان‌شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران معتقد است: اشکال ازدواج‌های مدرن در این است که در بسیاری از مواقع پسر و دختر از دید احساسی به مسأله نگاه می‌کنند و بدون داشتن آگاهی تن به این ازدواج‌ها می‌دهند و مشکلات آنها پس از شروع زندگی مشترک در زیر یک سقف، مشخص شده و بروز می‌کند.
کاربران سایت‌های همسریابی چه کسانی هستند؟
اما شرایط زندگی امروز به گونه‌ای است که شاید دیگر کمتر جوانی تن به ازدواج‌های سنتی و انتخاب همسر از سوی خانواده بدهد و از این جهت ترجیح می‌دهد خودش همسر آینده‌اش را انتخاب کند. یک مشاور خانواده معتقد است آشنایی قبل از ازدواج مهم‌ترین معیار تشکیل یک زندگی موفق است. نسرین حاجی‌زاده اضافه می‌کند: صرف نظر از شیوه انتخاب همسر، جوانان باید مبنای خود برای آغاز زندگی مشترک را شناخت صحیح قرار دهند.
سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که چرا عده‌ای برای شناخت از همسر آینده، سراغ فضای مجازی و سایت‌های همسریابی می‌روند که حاجی‌زاده در این‌باره معتقد است: فارغ از جنس متقاضیان، بیشترین افرادی که از طریق همسریابی اینترنتی مبادرت به آغاز آشنایی می‌کنند شامل گروه‌هایی هستند که محدودیت‌هایی دارند؛ حالا این محدودیت‌ها ممکن است مربوط به مشکلات فردی، خانوادگی، ظاهری و فرهنگ حاکم بر محیط زندگی فرد باشد. این کارشناس مشاوره، با اشاره به نقاط ضعف این نوع از همسریابی می‌افزاید: «در فضای مجازی تضمینی وجود ندارد که اطلاعات ارائه‌شده از سوی کاربران تا چه حد صحت دارد، زیرا در بسیاری از موارد افراد ایده‌آل‌های خود را به طرف مقابل منعکس می‌کنند.»
مصطفی تبریزی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی البته تحلیل روانشناختی جالبی از افرادی ارائه می‌دهد که به دنبال ازدواج اینترنتی هستند. به اعتقاد این متخصص روان‌شناسی به طور کلی سه مرحله هویت ازدواج دیده می‌شود که یکی در سن پنج تا شش سالگی است. هویت دوم در سن دوازده تا چهارده سالگی اتفاق می‌افتد که یک هویت آرمانی و رؤیایی است و معمولا تا بیست سالگی ادامه دارد؛ اما هویت سوم پس از بیست و یک سالگی ایجاد می‌شود. در این مرحله فرد باید به پختگی رسیده و مراحل رشد را طی کرده باشد وگرنه ممکن است فردی پنجاه ساله باشد، اما هویت سوم در او رخ نداده باشد. به گفته تبریزی معمولا انگیزه افرادی که به دنبال ازدواج اینترنتی هستند، به این دلیل در آنها شکل می‌گیرد که در هویت دوم توقف کرده‌اند و چون در واقعیت چیزی را می‌بینند که مطابق میلشان نیست به این سمت گرایش پیدا می‌کنند.
چرا همسریابی اینترنتی؟
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سال 92 همسریابی اینترنتی در ایران را در قالب گزارشی آسیب‌شناسی کرده بود. این گزارش علاوه بر آسیب‌های این شیوه همسریابی، به مزایای آن نیز اشاره می‌کند که واکاوی آن می‌تواند انگیزه‌ها و گروه‌های متمایل به همسریابی اینترنتی را بیشتر آشکار سازد.
در این گزارش که در دفتر مطالعات فرهنگی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تهیه شده بود، آمده است: مهم‌ترین مزایای ازدواج‌های اینترنتی به امکان ارتباط رودررو و بی‌واسطه مربوط می‌شود که به کاربران فرصت می‌دهد درباره علایق متقابلشان حرف بزنند بی‌آن‌که با محدودیتی مواجه باشند. از دیگر مزایای این طریق صرفه‌جویی مالی و زمانی است. اگر کاربری بخواهد در دنیای واقعی با ده نفر در مورد ازدواج حرف بزند باید زمان و هزینه معتنابهی را صرف کند در حالی که در فضای مجازی در زمان کوتاه و با هزینه‌ای ناچیز می‌تواند با همین تعداد افراد ملاقات مجازی داشته باشد.»
انگیزه‌های کاربران سایت‌های همسریابی
بهمن بهمنی بخشی از انگیزه افراد در مراجعه به سایت‌های همسریابی را تنها کنجکاوی و گشت‌وگذار در اینترنت و مواجه شدن با این سایت‌ها برخورد می‌کنند که البته آسیب‌های این سایت‌ها متوجه آنها خواهد شد؛ اما گروه دیگری هم هستند که با انگیزه واقعی همسریابی وارد چنین سایت‌هایی می‌شوند. در واقع آنها واقعا قصد ازدواج دارند، اما به دلیل موقعیت‌های جغرافیایی یا اقلیمی، امکان آشنایی با موقعیت‌های جدید برایشان کمتر وجود دارد، به همین جهت سراغ این سایت‌ها می‌روند، چرا که امکان آشنایی با موقعیت‌های بیشتری را به آنها می‌دهد.
این روان‌شناس عضو هیأت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی معتقد است، یکی دیگر از گروه‌هایی که به سمت سایت‌های همسریابی گرایش دارند، کسانی هستند که در انزوا قرار دارند یا از مهارت‌های اجتماعی پایین بهره‌مند هستند به همین دلیل سراغ فضایی می‌روند که بتوانند ارتباط غیرمستقیم برقرار کنند، چرا که ارتباط رو در رو و مستقیم برای آنها یا امکان‌پذیر نبوده یا بسیار دشوار است.
بهمنی البته معتقد است یکی دیگر از گروه‌های کاربر در سایت‌های همسریابی کسانی هستند که انگیزه‌های سالم ندارند و به قصد تجربه روابط متعدد و موقت سراغ سایت‌های همسریابی می‌روند و البته برخی از این سایت‌ها اساسا برای همین طراحی شده است.
به گفته این استاد دانشگاه، دسته آخر هم کسانی هستند که انگیزه‌های رشدی دارند و واقعا به دنبال فرصت‌های انتخاب همسر می‌گردند و با وجود دسترسی به موقعیت‌های مختلف برای آشنایی با افراد، اما می‌خواهند از امکانات اینترنت و فضای مجازی هم برای این مساله استفاده کنند.
بهمنی در مورد نسبت دختران و پسران کاربر در سایت‌های همسریابی می‌گوید آمار پسران در این سایت‌ها به شکل قابل‌توجهی بیشتر بوده که البته در همه جای دنیا هم این‌گونه است؛ چرا که پسرها معمولا بی‌باک‌تر هستند و بیشتر از حدود عرف خارج می‌شوند؛ هر چند در میان آن گروه‌هایی که واقعا با قصد ازدواج سراغ سایت‌های همسریابی می‌روند، نسبت دختران و پسران تقریبا نزدیک به هم است.
