موزه جواهرات؛ خزانه بانک مرکزی ایران

یکی از موزه های بی نظیر در ایران که در حال حاضر در زیرزمین بانک مرکزی ایران قرار دارد و اشیاء با ارزشی چون جواهرات، سنگهای قیمتی و اشیاء سلطنتی در آن نگهداری میشود، موزۀ جواهرات ملّی ایران میباشد که در خیابان فردوسی روبروی سفارت ترکیه قرار دارد. عده ای  به این خزانه  لقب موزه و گنجینه نیز داده اند. کشور ایران در طی دوران مختلف حوادث زیادی از جمله داستانهای ناگوار گذشته تا فراز و نشیبهای تاریخی همه را به چشم دیده است و از آنها به سلامت عبور کرده است. موزه جواهرات ملی یکی از هزاران موزۀ ایران است که تاریخ و فرهنگ کهن ایران را با خود دارد. ایران در دوران صفویّه شروع به جمع آوری جواهرات گران بها میکند، اما تا قبل از این دوران جایی در خزانه دولتی نداشته اند. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد. پس با همگردی همراه باشید...

 جمع آوری جواهرات

پادشاهان و کارشناسان جواهرات حکومت صفویّه در حدود دو قرن تلاش و خریداری جواهرات مختلف از بازارهای هند، عثمانی، ایتالیا، فرانسه و دیگر کشورها توانستند آنها را جمع آوری کنند و به اصفهان پایتخت حکومت صفوی منتقل کنند. همزمان با اتمام حکومت شاه سلطان حسین و ورود محمود افغان خزانه های حکومتی مورد غارت قرار گرفت. بعد از ورود شاه طهماسب دوم غنایم غارت شده که در دست اشرف افغان بود پس گرفته شدند و سپس به دست نادرشاه افتاد و بدین ترتیب مانع از خروج این جواهرات از ایران شدند. نادر شاه به محمدگورکانی نامهای مبنی بر استرداد جواهراتی که به هندوستان منتقل شده بودند نوشت اما دربار هندوستان پاسخ رد به نامۀ او داد. اما در نتیجه لشگرکشی که نادرشاه به هندوستان انجام داد پادشاه هند علاوه برجواهرات، اسلحه و پول نقد بسیاری را به او تسلیم کرد. البته نادرشاه مقداری از جواهراتی را که بدست آورده بود، بنا به رسم و فرهنگ آن زمان، بخشی از آن ها را به حکام ایران و پادشاهان کشور های دیگر و مقداری را به آستان مقدس امام رضا(ع) و مقداری را نیز به سپاهیان اعطا کرد. البته فضای داخلی ایران در زمان نادرشاه برای نگهداری جواهرات چندان ایمن نبود. احمدبیگ افغان ابدالی، که از سرداران نادرشاه بود، پس از به قتل رسیدن او بخشی از جواهرات موجود در خزانه را غارت کرد. الماس کوه نور یکی از این جواهرات است و درحال حاضر بر روی تاج ملکه الیزابت انگلستان خودنمایی میکند.

تاریخچه موزه جواهرات ملی ایران

این خزانه در سال 1334 شمسی ساخته شد و با تأسیس خزانه بانک مرکزی در سال 1339 شمسی، محتویات آن به این بانک انتقال یافت. مساحت زمینی که ساختمان خزانه بر روی آن بنا شده است در حدود 1000مترمربع است و ساخت کلیه سیستم های ایمنی این خزانه توسط آلمانیها ساخته شده است. فعالیّت این موزه قبل از انقلاب شروع بود اما همزمان با رویدادهای انقلاب فعالیتش برای مدتی به حالت تعطیل درآمد، البته در این هیاهوها آسیبی به جواهرات درون آن نرسید. اما در سال1369 فعالیّت خود را از سرگرفت و بازدید برای عموم آزاد شد. از زمان قاجاریان جواهرات این خزانه تغییرات زیادی نداشته اند. اما مدتی بعد دو گوهر که توسط رضاه شاه اهدا شدند به آنها اضافه شدند. اولین گوهر فیروزهای از معدن نیشابور و دومین گوهر مروارید صید شده از خلیج فارس است. بنا بر دستور رضا شاه شرکت فرانسوی بوشرون علاوه بر صورت برداری از تمام جواهرات، ارزش حدودی آن ها را نیز تعیین کرد. در سال 1316 شمسی، همزمان  با تاسیس بانک ملّی ایران، جواهرات  این خزانه به عنوان پشتوانۀ پولی و مالی کشور به این بانک منتقل شدند.  هم اکنون موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد.

موزه جواهرات 

این خزانه تنها از شنبه تا سه شنبه بازدید عمومی دارد که ورود کودکان زیر 6 سال نیز ممنوع است. از نکات امنیتی برای ورود به این موزه این است از افراد موبایل کیف و موارد مشابه با اینها گرفته می شود درنتیجه امکان عکس برداری از آنها وجود ندارد. بعداز این مرحله و گذشتن از راهروها وارد زیرزمین ساختمان میشوید که در آن با یک در که شبیه گاوصندوق است روبرو میشوید. برای مشاهدۀ جواهرات و سنگهای قیمتی و اشیاءسلطنتی باید وارد این گاوصندوق شوید. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد. جواهرات و اشیای قیمتی موجود دراین موزه به 36 بخش دسته بندی شده اند. که عبارتند از: زیور آلات تزئینی، تاج و نیم تاج، جقه ها (پیش کلاه)، گلدان، سرپوش غذا، قلیان، آینه، عصا، تخت، سنجاق و گل سینه. الماس دریای نور، تخت طاووس (تخت خورشید)، تخت نادری و کره جواهر از اصلی ترین جواهرات این موزه هستند. 

جقۀ نادر شاه

تاکنون هیچ گونه اطلاعات دقیقی از ارزش جواهرات موجود در گنجینۀ بانک مرکزی بدست نیامده است به طوری که زبده ترین کارشناسان نیز توان قیمت گذاری دقیق یا تقریبی بر روی این جواهرات را ندارند که دلیل آن اهمیت تاریخی و منحصر بودن جواهرات است. جواهرات به غنیمت گرفته شده از هند در آن زمان به گفتۀ تاریخ نگاران ارزشی معادل 70 کرور روپیه اعلام نموده اند. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد. در ادامه نگاه دقیقتری به مهم ترین جواهرات این موزه خواهیم انداخت.

الماس دریای نور

الماس دریای نور، صدرنشین تمام جواهرات موزه است. از بزرگترین و زیباترین گوهرهای سلطنتی جهان و ایران الماس برلیان دریای نور است که هزار سال قبل کشف و استخراج شده است و زوج آن الماس کوه نور است که هردو از کهنترین جواهرات معروف جهان محسوب میشوند. هر دوی این الماسها تعلق به نادرشاه افشار بوده اند. الماس دریای نور جز غنایم جنگی است که توسط محمدشاه گورکانی به نادرشاه تسلیم شد و از هند به ایران آمد. که بعد از گذراندن دورههای مختلف به دست شاهان قاجار رسید. الماس دریای نور با رنگ صورتی کمیاب خود در بین الماسهای جهان زیبایی خیره کننده ای را به نمایش گذاشته است. وزن 182 قیراطی آن مربوط به تراشکاری هست که بر روی آن انجام شده است اما به احتمال زیاد وزنی بیشتر از این مقدار قبل از تراش داشته است. از لحاظ تراش خوردگی و رنگ این دو الماس با توجه به زوج بودنشان، هیچ شباهتی به هم ندارند. این الماس بنا به گفتۀ اساطیری آن، رستم در جنگ با تورانیان این الماس را که بر روی شمشیر افراسیاب نصب بوده است به چنگ آورده است. سپس در حمله امیر تیمور به ایران  غارت می رود و به دست محمدشاه گورکانی در هند میرسد که بعد از اندک زمانی محمدشاه در جنگ خود با نادر شاه الماسها را در عمامهاش پنهان میکند که سربازان آنها راپیدا کرده و  به نادرشاه تسلیم میکنند. این رویداد سال 1739 میلادی رخ میدهد و الماسها به ایران منتقل میشوند. محمدعلیشاه قاجار نیز پس از شکست مقابل مشروطه خواهان به سفارت روسیه پناهنده میشود و این الماس را با عنوان وسیلۀ شخصی به همراه خود میبرد، اما مشروطه خواهان آن را پس میگیرند. ناصرالدین شاه اعتقاد داشت که الماس دریای نور یکی از گوهرهای تاج کوروش کبیر است. به همین علت اعیان و بزرگان کشور را به نگهداری از این الماس می گمارید. اعتقاد دانشمندان کانادایی بر این است که، الماس دریای نور با الماس نورالعین که هم اکنون در موزۀ جواهرات ایران است، یک الماس کامل را تشکیل میدهند. وزن الماس نورالعین 60 قیراط است.

الماس کوه نور

این گوهر با ارزش در سال 1656 در ناحیه قلعه باستانی گلکنده، نزدیک حیدرآباد در ایالت آندرا پرادش کشور هندوستان کشف شد که بزرگترین الماس  دنیا لقب گرفت. این الماس توسط وزیر مشهور ایرانی عبدالله قطب شاه به نام میرزامحمد میرجمله به محمدشاه گورکانی پادشاه هند تقدیم شد که در سال 1738 میلادی در جنگ نادر به هند همراه با الماس دریای نور با ایرانیان رسید. سپس با قتل نادر توسط احمدشاه درانی به افغانستان برده شد و به شاه شجاع پادشاه وقت افغانستان رسید. در جنگی که بین افغانستان و هندوستان در گرفت و افغانها شکست خوردند. سردار هندی به نام شیر پنجاب، شاه شجاع را شکست داده و الماس را با خود به عنوان غنیمت به هندوستان برد. بعد از گذشت زمانی و دورۀ استعمار انگلستان بر هندوستان الماس به دست کمپانی هند شرقی کشور بریتانیا افتاد. در سال 1877 به طور رسمی اعلام شد که این الماس متعلق به امپراطور بریتانیاست که جزء ملکه ویکتوریا کسی نبود. این الماس زیبا هم اکنون بر روی تاج ملکه انگلستان خودنمایی میکند.

کره جواهر نشان

گروهی از جواهرسازان ایرانی به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال 1291 شمسی از جواهرات غیرقابل استفاده خزانه کره ای به نام کرۀ جواهرنشان را ساختند. سرپرست این گروه سازنده شخصی بنام ابراهیم مسیحی بود. این کره که به کرۀ زمین شباهت دارد 34 کیلوگرم طلای خالص دارد. تعداد قطعات جواهر استفاده شده برای ساخت این کره 51366 قطعه میباشد که وزنی معادل 3656 گرم وزن دارند. زمردهای بکار رفته در این کره از دریا و یاقوت های آن از خشکی بدست آمده اند. خطوط جغرافیایی و خط استوای این کره با الماس نشان داده شده اند.

تخت طاووس

به دستور فتحعلی شاه قاجار و با همکاری فرماندار اصفهان در سال 1216 شمسی تختی بزرگ و مجلل از طلا و جواهرهای خزانه ساخته شد. این تخت به علت تصویر خورشید بالای آن  به تخت خورشید معروف است. اما فتحعلی شاه بعد از شب اول ازدواجش با تاج الدولۀ 9 ساله نام تخت طاووس را برآن نهاد. در آن هنگامه تخت طاووس فتحعلی شاه را با تخت طاووس هندوستان به اشتباه میگرفتند. ناصرالدین شاه بر روی این تخت تعمیراتی انجام داد که از آن زمان به بعد تا سال 1360 شمسی در تالار کاخ گلستان نگهداری می شده است، اما بعداً به خزانه جواهرات بانک مرکزی انتقال یافت. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد.

تاج کیانی

تاج کیانی براساس شکل ظاهری خود اولین تاجی است که بعد از دورۀ ساسانیان به این شکل خاص ساخته شده است. این تاج متعلق به فتحعلی شاه بوده اما سلاطین دیگر حکومت قاجاریه نیز از آن استفاده نمودهاند. از جواهرات بکار رفته در ساخت این تاج میتوان به: الماس، زمرد، یاقوت و مروارید اشاره کرد. این تاج نیز در موزۀ جواهرات نگهداری میشود. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران محسوب می شود.

کلاه عباس میرزا

همانطور که از اسمش پیداست این کلاه متعلق به پسر فتحعلیشاه قاجار، عباس میرزا بوده است. شکل ظاهری آن به تاج شباهت دارد. جنس این کلاه از پارچۀ اطلس و مخمل قرمز است و نقش و نگارهایی با مروارید بر روی آن دوخته شده است. همچنین در بالای این کلاه زمرد سبز رنگ بزرگی میدرخشد.

تاج فرح پهلوی

این تاج همانگونه که از نامش پیداست متعلق فرح پهلوی همسر محمدرضا شاه پهلوی بوده است. این تاج توسط دو شخص غیر ایرانی به نامهای وان کلیف و آرپل در سال 1346 شمسی ساخته شده است. وزن این تاج 1کیلو و489 گرم میباشد، که از جواهرات خزانه ساخته شده است. سنگهای قیمتی مانند: الماس، برلیان، لعل، مروارید و یاقوت درساخت تاج پهلوی بکار رفته اند.

تاج پهلوی

رضاشاه پهلوی بعد از آن به سلطنت رسید، برای تاجگذاری حاظر به گذاشتن تاج سلاطین قاجار بر روی سر خود نبود. در نتیجه دستور ساخت تاج جدید را صادر نمود. تاج پهلوی توسط گروهی جواهرساز ایرانی که سرپرست آنها فردی قفقازی بنام سراجالدین جواهری بود در سال 1304 شمسی ساخته شد. این تاج علاوه بر زمان تاج گذاری رضا شاه در تاج گذاری پسرش محمدرضا شاه نیز استفاده شده است.

جبه تاج گذاری رضاشاه پهلوی

رضاشاه و پسرش محمدرضاشاه در مراسم تاجگذاری هایشان  هر دو جبه هایی برتن دارند. در توضیح جبه باید گفت که نوعی لباس بلند و بدون آستین است که بعنوان روپوش کاربرد دارد. جنس جبه پهلوی از ابریشم دست باف است و وزن مرواریدهای بکار رفته در دوخت آن که کم هم نیستند حدود 21 مثقال است که در موزه جواهرات نگهداری می شود. موزه جواهرات یکی از زیباترین موزه های تهران، دیدنی های تهران و جاذبه های گردشگری تهران به شمار میاد.

شمشیرشاهی

این شمشیر که به شمشیر شاهی معروف است در مراسمات مختلف که برگزار میشدند در دست شاه بود. طول این شمشیر103 سانتیمتر است که با 300 سنگ قیمتی مانند: زمرد، الماس و یاقوت تزئین شده است.