دیدنی های درگز ؛ شهر باستانی زادگاه نادرشاه

درگز شهری است که قدمت هفت هزار ساله اش، آن را به یکی از قدیمی ترین و باستانی ترین مناطق گردشگری ایران تبدیل کرده است. شهری که در مرز بین ایران و ترکمنستان قرار دارد و اقوام زیادی از دوران پیش از اسلام در آن زندگی می کرده اند. هر چه به عمر این شهر باستانی اضافه شده است، از زیبایی های آن کم نشده است. این شهر، زادگاه نادرشاه افشار است که بعدها به خاطر دشمنی دیگران مورد هجوم قرار گرفت. بیشتر آثار به دست آمده از این شهر نیز به دوران نادرشاه و افشاریه مربوط می شود. در بین آثاری که از دوره نادرشاه به جا مانده می توان به پلکان نادری و کلات نادری اشاره کرد.

در مورد درگز و گذشته اش!

در مورد نامگذاری این شهر باستانی صحبت های زیادی شده است. برخی اعتقاد دارند به خاطر وفور تعداد درخت گز در این منطقه، به آن «دره گز» هم می گویند. اما نقل قول صحیح تر، به سده سوم پیش از میلاد برمی گردد. یعنی زمانی که اشکانیان بر علیه سلوکیان قیام کردند. اشک اول در یک نبرد کشته شد، اما برادرش تیرداد زنده ماند و به پیروزی رسید. او بود که شهری به نام «داراگر» در پارتیای اصلی ساخت که از ریشه کلمه «دارا»، آخرین پادشاه هخامنشی کشته شده در این محل گرفته شده است. نام های دیگری که برای آن ذکر شده شامل: دارا گرد، دارا گرذ، نیسایا، آپاوارتاکن، باورود، ابیورد، اتک، نسایا، نسا، درون، خاوران و دریجز می شود. به نظر می رسد که نام «داراگر» به مرور زمان به درگز تبدیل شده است. این شهر پایتخت حکومت پارت به حساب می آمده است که محل دقیق ترش در نزدیکی دامنه کوه های درگز بوده است. درگز، محل تولد نادرشاه افشار هم هست و در روزگار تولد او، بسیار هم آباد بوده است. اما بعد ها که تکه و ترکمان با نادرشاه به مشکل می خورند، آن را با خاک یکسان می کنند تا انتقام مبارزات بزرگ نادرشاه را گرفته باشند. این شهر به روزگار قاجاریان که می رسد این شهر به نام «نسایا» یا «ابیورد» گفته می شود. حکومت پهلوی اول آن را به محمدآباد و درجز هم نامیده است، اما کم کم واژه فارسی آن، یعنی درگز، جایگزین تمام نام های قبلی این شهر باستانی می شود.
بیشتر آثاری که از این شهر باستانی باقی مانده، مربوط به دوره افشاریه و نادرشاه است. یکی از آنها،  کلات مستحکم نادری است که در نزدیکی نوار مرزی فعلی ساخته شده است. یکی دیگر از آثار باقی مانده از نادرشاه هم پلکان نادری است که ویژگی سیاسی داشته است. این شهر باستانی در نزدیکی مرز ایران و ترکمنستان فعلی قرار گرفته است و به همین دلیل، دارای اهمیت نظامی و سیاسی نیز هست. درگز در حال حاضر، یک شهر آباد و متوسط به حساب می آید و در شمال استان خراسان فعلی قرار دارد. به همین دلیل است که نادرشاه در مشهد و در نزدیکی زادگاه اصلی اش به خاک سپرده شده است!

دیدنی های شهر باستانی درگز

مقبره صید علیخان درگزی

در دوران مشروطه، شاعر و سیاستمدار بزرگی به نام صید علیخان درگزی در این شهر می زیسته است. او اولین بانی تشکل فرهنگی و اصلاح طلبی خراسان آن زمان بوده که به اصحاب سراچه معروف بوده است. عجیب هم نیست که در حال حاضر، آرامگاه او در یک قبرستان متروکه در حاشیه خیابان رضوان درگز قرار دارد.

محوطه باستانی بندیان

در سال 1369 و زمانی که زمین های کشاورزی در حال تسطیح بودند، کشف شده است. بزرگترین اثر گچ بری یافته شده دوران ساسانی در این جا پیدا شده است. از سال 1373 تاکنون تا به امروز، محققان در محوطه باستانی بندیان مشغول حفاری و باستان شناسی هستند. برج خاموشی نیز در این محوطه قرار گرفته است! از دوره ساسانیان، گچ کاری های زیبایی در آتشکده دیده می شود که موضوعات آنها به پادشاهان آن زمان باز می گردد. در بین آنها، پیروزی بهرام پنجم بر پادشاه هپتالیان، مراسم مذهبی در حضور آناهیتا، معرفی افراد به شاه، صحنه ضیافت تاج بخشی به شاه دیده می شود. آتشدانی زیبا هم به همراه پنج کتیبه به خط پهلوی در محراب آن قرار گرفته است!

پارک ملی تندوره

یکی از بهترین زیستگاه های جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش و اوریال، این پارک ملی تندوره است و یکی از 23 پارک ملی کشور به حساب می آید. به لحاظ نمونه های برجسته ای که از مناظر طبیعی و حیوانات وحشی دارد، تحت حفاظت سازمان محیط زیست است. تندوره در یک منطقه کوهستانی و در نزدیکی مرکز ترکمنستان ساخته شده است. صخره ها و تپه ماهور های متعدد، و دره های عمیق و پوشیده از گیاهان، از ویژگی های این پارک به حساب می آید.

یارم تپه

به زبان محلی به این منطقه، یارم تپه هم می گویند. نشانه هایی از سکونت اقوام ماقبل تاریخ و روزگار شهر باستانی درگز در این منطقه دیده می شود. تمدن یارم تپه، معرف تمدن شمال شرق ایران است، اما هنوز مطالعه کافی روی آن انجام نشده است. نقوش روی برخی از سفال های این شهر باستانی، منحصر به فرد هستند و ویژگی های آن مربوط به همین منطقه می شود. این تپه تاریخی در حدود 500 متری غرب بندیان و در مجاورت رود درونگر قرار دارد.  نبود شکل و نظم خاصی در یارم تپه نشان می دهد که اقوام بسیار مختلفی در این جا زندگی می کرده اند که  از پنج هزار سال پیش تا اواخر دوره ساسانی اینجا ساکن بوده اند.

قدمگاه

شمال غربی شهر درگز و مقابل تپه باستانی صاحبجان، آرامگاه و بقعه سید ابراهیم فرزند سید محمد قرار گرفته است. تصویر یک شانه روی سنگ قبری سیمانی حک شده است که درکنارش عبارت  «آرامگاه سید ابراهیم ولد سید محمد» نوشته شده است. مکانی مذهبی که چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

دره چهلمیر

دره چهلمیر یکی از بخش های معروف پارک ملی تندوره است که در بالا ذکر شد. این دره در بخش شرقی پارک قرار دارد و بهترین تفرجگاه مردم شهر درگز مخصوصاً در شهر تابستان به حساب می آید. اگر در این فصل سری به این دره بزنید، احتمالاً خانواده های زیادی را در حال پیک نیک و گشت و گذار می بینید!

قبرستان گبرها

طبق آن چه در منابع کهن گفته شده، قدمت این قبرستان گبرها و محوطه آن، به حدود قرن ششم تا نهم هجری و دوران حکومت ایلخانی برمی گردد. در زمان ایلخانان، گروهی از زرتشتیان به درگز مهاجرت کرده اند و در روستاهای جلفا و خیر آباد مرکزی و پالکانلو ساکن شده ا ند. در متون قدیمی به زرتشتیان و مغ ها، به اصطلاح گبرها گفته می شده است و نام این منطقه از شهر باستانی، احتمالاً به همین دلیل گبرها گفته شده است. قبرستان آنها نیز روی تپه ای در نزدیکی محل زندگی شان قرار گرفته است.

بقعه علامه شهرستانی

این مزار و آرامگاه که در این شهر قرار دارد، منسوب به مدفن علامه شهرستانی است. تبحر او در علم کلام اصول، تفسیر و حدیث و فلسفه و ادب بوده و از دانشمندان زمان خود به حساب می آمده است. از او، رساله ها و کتاب های زیادی به جای مانده است.

حمام جشن آباد

این حمام در بیست کیلومتری خارج از شهر و در جاده شمال غربی شهرستان درگز واقع شده است. حمام جشن آباد در روستایی به همین اسم و از توابع دهستان و شهرستان بخش نوخندان قرار دارد و به قدمت آن، بر طبق اسنادی که موجود است، به دوره قاجاریه برمی گردد. این حمام، به همت شخصی به نام حاج حیدر حیدری ساخته شده است، اما برای استفاده عموم توسط اهالی روستا خریداری شده است.

تفرجگاه امام قنبر

این تفرجگاه به چشمه های آب گرم معدنی اش معروف است و اهمیت ویژه ای برای مردم منطقه دارد. این چشمه ها، که دارای خواص دارویی هستند، در میان ارتفاعات الله اکبر و در نزدیکی روستای داغدار قرار دارد. چشم اندازها و مناظر طبیعی اطراف آن، درخت ها و نهر و رودخانه هایی که در مسیر دیده می شوند، به لذت سفر می افزایند.

پلکان نادری بازمانده از نادرشاه 

یکی از میراث های نادرشاه افشار در این شهر باستانی، همین پلکان نادری است. نادرشاه که زاده همین شهر باستانی بوده است، به دلیل صعب العبور بودن کوه ها، پلکانی برای گذر دادن تجهیزات و افرادش به شهرهای دیگر در ارتفاعات الله اکبر ایجاد کرده است. ساخت این پلکان که عزم و اراده نادرشاه را نشان می دهد، مدت زیادی زمان برده ، اما بالاخره آن را تمام کرده است. این پلکان، در حال حاضر در کنار شوسه نزدیک روستای کپکان راهی قرار دارد که حدود 55 خم و 900 پله روی آن، با سنگ تراشی ایجاد شده است که نشانه عظمت کار نادرشاه در این منطقه است. هر پله سه متر عرض و سی متر طول دارد و ارتفاع انها هم 13 سانتی متر است. در کمرگاه پلکان ، سه کتیبه دیده می شود که به سختی قابل خواندن است و به نظر می رسد در دوره نادرشاه حک شده و مربوط به همین پلکان است.