الهام آقالری کارگردان مستند «سرنوشت بایگانی» در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه مستند مورد نظر درباره وضعیت ازدواج افراد کم توان ذهنی در ایران است، گفت: باید این را بدانیم که کم توانان ذهنی عشق را درک می کنند و نیاز به یک رابطه عاشقانه دارند، اما دیدگاه آنها نسبت به عشق با دیگر افراد متفاوت است. نیاز به عشق بچه های کم توان ذهنی سبب شد تا من این مستند را جلوی دوربین ببرم، چرا که بسیاری از افراد فکر می کنند کم توانان ذهنی عاشق نمی شوند و عشق را درک نمی کنند و نیاز به ازدواج ندارند.
وی ادامه داد: 10 سال پیش استارت اولیه ساخت مستند «سرنوشت بایگانی» زده شد و پژوهش هایی در این مورد انجام دادم و تصاویری نیز با همین موضوع ضبط کردم، در همان سال این تصاویر به صورت راف کات اولیه به سومین جشنواره «سینما حقیقت» ارسال شد و توانست موفقیت هایی را در این جشنواره در بخش پژوهش به دست آورد.
این مستندساز با اشاره به اینکه طی سال های گذشته روی این مستند کار کرده و در حال حاضر تدوین اولیه آن انجام شده و در مرحله انتخاب موسیقی است، توضیح داد: مساله اصلی در این مستند این است که نشان می دهد کم توانان ذهنی عشق را می فهمند و در مسیر ایجاد یک رابطه دو طرفه قرار می گیرند و به سمت ازدواج سوق پیدا می کنند، اما در این راه مشکلات بسیاری وجود دارد. به عنوان مثال در این مستند آمده است که قانونگذار ازدواج کم توانان ذهنی و یا مهجور را مورد توجه قرار نداده است و قوانینی برای ازدواج آنها وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه انوشیروان محسنی بندپی رییس بهزیستی برای مصاحبه در این مستند موافقت نکرد و این کارگردان را متهم به استثناگویی کرد، گفت: رییس بهزیستی معتقد بود که ازدواج بچه های کم توان ذهنی یک استثنا است و کم پیش می آید، اما مساله ای که من بدان تاکید دارم این است که ازدواج این گروه با پنهان کاری صورت می گیرد، یعنی بچه هایی کم توانی ذهنی خفیف یا متوسط دارند، در جامعه و به خصوص در روستاها به عنوان افراد ساده شناخته می شوند و آنها را افرادی کاملا عادی می دانند.
آقالری بیان کرد: متاسفانه خانواده این بچه ها با پنهان کاری به خواستگاری دخترانی از روستاهای دورافتاده می روند. در این مناطق تعریف کم توان ذهنی برای آنها ملموس نیست و نمی دانند کم توان ذهنی چه معنایی دارد و چه مراحلی را شامل می شود. این درحالی است که اگر کم توان ذهنی در هر مرتبه ای مادرزادی باشد، می تواند باعث انتقال این عقب ماندگی به نوزاد نیز شود.
وی ادامه داد: برای این مستند 10 مورد پژوهشی داشتم که از این تعداد تنها در یک مورد به خانواده مقابل گفته شده است که فرزندشان عقب مانده ذهنی است و تعریف درستی از این امر به آن خانواده داده اند. این در حالی است که موردهای دیگر بدون اطلاع ازدواج کرده، بچه دار شده اند و 80 درصد از این بچه ها کم توان ذهنی هستند. مساله عجیب تر این است که دختری که با یک کم توان ذهنی ازدواج کرده است به دلیل اطلاعات اندک حتی نمی داند بچه او هم یک کم توان ذهنی است.
این کارگردان تاکید کرد: براساس تحقیقات انجام شده، مشخص شده است که تعداد ازدواج هایی از این دست که البته بدون اطلاع صورت می گیرد، بسیار زیاد است که در نهایت منجر به طلاق می شود. این مستند نمی خواهد بگوید که ازدواج این بچه ها نباید صورت گیرد، اما می گوید باید ازدواج ها از طریق آگاهی و با مشاوره ژنتیکی صورت گیرد.
وی ادامه داد: یکی دیگر از مواردی که به این مستند به آن پرداخته می شود، این است که این گروه از افراد جزو مهجورین است و حق هیچ امضای مادی و معنوی ندارد این درحالی است که تمام کسانی که کم توان ذهنی هستند خودشان عقدنامه هایشان را امضا می کنند و در هنگام طلاق هیچ مهریه ای به دختر تعلق نمی گیرد، چرا که قیم عقدنامه را امضا نکرده است.
آقالری در پایان گفت: مستند «سرنوشت بایگانی» برای شبکه مستند ساخته شده است، البته علاقمند هستم تا این اثر در جشنواره «سینما حقیقت» به نمایش گذاشته شود.
