قلعه بهستان٬ یا دودکش جن در شهرستان ماه نشان استان زنجان و در مجاورت رود خانه قزل اوزن قرار دارد و یکی از 20 قلعه تاریخی شهرستان ماهنشان می باشد که گفته میشود در قرن پنجم هجری ساخته شده است. این در حالی است که برخی از باستان شناسان، قدمت این قلعه را به دوران حکومت مادها در ایران نسبت می دهند. مادها٬ اقوامی بودند که از طریق مصب و سواحل رودخانه قزل اوزن وارد فلات ایران شدند و در روستاهایی همچون مادآباد در 15 کیلومتری شهر ماه نشان ساکن شدند. اما پژوهش های باستان شناسی دقیق تری انجام گرفته است که قدمت این دژ را به دوره هخامنشیان نسبت می دهد. هدف از ساخت این قلعه توسط حاکمان٬ دفاع از خود و مردم در برابر حملات احتمالی و شرایط خاص آن دوران بوده است. این قلعه در دوره پس از اسلام و تا قرن پنجم نیز پابرجا و مورد استفاده بوده است. طبقات بالای این قلعه به منظور دفاع در برابر حملات دشمنان و طبقات زیرین به عنوان زاغه و محل نگهداری آذوقه مردم مورد استفاده قرار می گرفته است. باهمگردی همراه باشید برای سفر به قلعه بهستان زنجان و بازدید از جاذبه های گردشگری زنجان، جاهای دیدنی زنجان و دیدنی های زنجان.
معماری قلعه بهستان زنجان
به نظر می رسد معماران و بناکنندگان قلعه٬ طرحی اولیه را در اختیار داشته اند و بر اساس آن٬ اقدام به حفر کوه و تخلیه خاک ها و سنگ ها از آن کرده اند و از این طریق اتاق ها را بوجود آوردند.
در سفر به این استان حتما به قلعه بهستان زنجان یا دودکش جن هم سری بزنید که یکی از جذاب ترین جاهای دیدنی زنجان می باشد. فضای داخلی قلعه شامل اتاق ها، دالان ها و راه پله ها می باشد. راه ارتباطی میان اتاق ها٬ از طریق ایجاد دالان هایی فراهم شده است. روی برخی از قسمت های دیوارهای قلعه٬ محل هایی به شکل مثلث یا مدور وجود دارد که محل قرار گرفتن پیه سوز و تامین روشنایی دالان ها و اتاق ها بوده است. راه پله های این دژ نیز به صورت زیگزاگی و در امتداد ضلع های غربی و شرقی ساخته شده است که طبق بررسی کارشناسان٬ در گذشته از پایینی ترین قسمت ضلع شمالی قلعه شروع می شده اما امروزه به طور کلی تخریب شده است و به دلیل فرسایش طبقات زیرین آن، تردد در این مسیر٬ خطرناک و امکان ناپذیر است. با این حال٬ راه پله های ضلع شمال غربی قلعه جزو قسمت های سالم دژ بهستان است. در قسمت بالای این پله ها، اتاقی وجود دارد که به شکل طاق محراب های مسجد دوران اسلامی تزئین شده و تزیینات آن متعلق به دوره اسلامی می باشد. علاوه بر این٬ راه پله های زیاد با عرض یک متر نیز نشان دیگری از سبک معماری اسلامی در این قلعه است. به دلیل تخریب گسترده ای که در قلعه اتفاق افتاده است٬ امروزه تنها با عملیات کوهنوردی می توان به بالای قلعه و تخته سنگهای عظیم مسطح آن رسید.
این دژ به شماره 1458 به نام دودکش جن یا قلعه بهستان زنجان در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و از زیباترین جاذبه های گردشگری زنجان و دیدنی های زنجان می باشد. عبور رودخانه قزل اوزن از کنار قلعه و همچنین وزش بادهای تند و شدید٬ این قلعه سنگی را در معرض فرسایش و تخریب جدی قرار داده است که نیازمند توجه مسئولان میراث فرهنگی کشور و به خصوص استان زنجان می باشد. برای کاهش صدمات طبیعی٬ می توان به ساخت دیوارهای حائل در کنار رود خانه قزل اوزن برای حفاظت از قلعه اقدام کرد.
