به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی معاونت میراث فرهنگی؛ خانه برونی در مرکز ده ـ دژ بیده در گذر مجاور مسجد زیرک و جامع معروف به کوچه توده یا تودیه واقع شده است. این خانه در میانه هسته قدیم آبادی و از قدیمی ترین خانه های منطقه مرکزی کشور است.
«ساشا ریاحی مقدم»، مدیر پایگاه پزوهشی شهر تاریخی میبد در خصوص اهمیت این بنای تاریخی گفت: با توجه به اینکه خانه برونی یکی از بناهای ارزشمند و تاریخی شهرستان میبد محسوب می شود و نگهداری و حفاظت از آن بسیار ضروری است به همین منظور طرح حفاظت و ساماندهی خانه برونی تهیه شد.
وی دررابطه با ویژگی های بنای تاریخی و مکان قرارگیری و موقعیت خانه برونی گفت:محدودیت مکانی بیده به سبب تل طبیعی بستر آبادی از چهار طرف به خاطر وجود خندق های طبیعی یا مسیله های قدیمی در سه جاب شرق ، جنوب و غرب و همچنین یک نشست به دلیل تراس (فالز) طبیعی منطقه و اختلاف ارتفاعی حدود 10- 13 متر در شمال باعث پدید آمدن یک کلونی مسکونی با فضاهای مذهبی و خدماتی شده که دارای نظمی ارگانیک است.
وی افزود: معماری این محدوده با وجود حیاط های بسیار کوچک، اتاق های بدون پنجره و گاه روزنه های کوچک جهت تهویه، فضاهای تو در تو، فضاهای بوکنی (دستکند) در کف و دیواره بعضی اتاق ها و .. درونگرایی است.
به گفته ریاحی مقدم، خانه برونی که متعلق به دوره آل مظفر است در مرکز ده- دژ بیده در گذر مجاور مسجد زیرک و جامع معروف به کوچه توده یا تودیه واقع شده است . این خانه در میانه هسته قدیم آبادی و از قدیمی ترین خانه های منطقه مرکزی کشور است که بناهای هم جوار آن در ضلع شمالی خانه تخریب و به جای آن ها حسینیه نوساز و امروزین احداث شده است.
آنطور که گفته می شود، براساس بررسی های اولیه خانه برونی به دوره ایلخانی منسوب می شود اما با شروع مطالعه و پژوهش بر روی این خانه، فرضیه فوق قوت یافت و پس از تداوم پژوهش ها و انجام گمانه های اولیه معلوم شد که حداقل دو دوره قبل از وضعیت فعلی بخصوص در ایوان جنوبی ساخت و ساز داشته است.
مدیر پایگاه پژوهشی شهر تاریخی میبد در ادامه افزود: خانه برونی دقیقا در قلب بافت آبادی واقع است و در اکثر بناهای واقع در روی تل آبادی ویژگیهایی دیده می شود که بسته به وجود این بستر در منطقه، تحت تأثیر اقلیم آن منطقه یعنی بادهای طوفان زا، باران های به صورت رگبار، تابش تند افتاب و نوع مصالح موجود، معماری خاص خود را پیدا کرده است. معماری که همچون ساختار آبادی درونگرا ساخته شده است و بر روی بستر رسی پدید آمده است. پلان خانه برونی در میان خانه های بیده و حتی سایر بیرونه های شهر تاریخی میبد، پلانی خاص می باشد. ایوان رفیع و کشیده جنوبی، دو اتاق جانبی آن که دارای فضایی مرتفع و کم عرض می باشند، نوع پوشش و قوس بکار رفته در فضاهای خانه و از همه مهمتر تزئینات داخل ایوانها بخصوص تزئینات ایوان جنوبی همه دال بر قدمت دیرینه و کهن این خانه است و همه رنگ و بویی ایلخانی دارند.
گفتنی است؛ این خانه توسط شخصی فرهنگ دوست و خیّر به نام حاج آقا حیدری از روحانیون سرشناس میبدی، از مالکان (خانواده برهانی) خریداری و به میراث فرهنگی واگذار شده است . بنا در تاریخ 24/11/75 به شماره 1836 در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
