منطقه آزاد ماکو از جمله بزرگ ترین مناطق آزاد موجود در کشور می باشد که با مساحتی بالغ بر 500 هکتار در قسمت شمال غربی کشور و در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است. این منطقه نه تنها در ایران بلکه در کل دنیا پس از منطقه آزاد شانگهای که تعلق دارد به کشور چین، در رتبه دوم جهانی جای گرفته است و از این رو در مقابل تعداد بیشماری از مناطق آزاد موجود در دنیا، حرف های زیادی برای گفتن دارد؛ منطقه ماکو به دلیل وجود جاذبه های تاریخی فراوان (بیش از 300 آثار تاریخی) و همچنین وجود نقاط جذاب طبیعی متعددی همچون: کویر بورالان، بزرگ ترین کلاهک تخته سنگی خمیده که در دنیا نمونه ندارد و چشمه ثریا و دیگر نقاط، از مناطق مهم و با اهمیت توریستی و گردشگری می باشد. منطقه آزاد ماکو فارغ از بازار ماکو و بازارچه های جانبی و فصلی که همه ساله در ایام سال در آن برگزار می شوند، از شرایط آب و هوایی مناسبی و معتدلی نیز برخوردار است و به همین جهت در حدود 11 نقطه ییلاقی را در دل خود جای داده است که از نکات قابل توجه این منطقه به حساب می آید! شهر ماکو، یک شهر طولی به اندازه 12 کیلومتر طول و عرضی متغیر بین 2 کیلومتر تا 200 متر می باشد. این شهر جمعیتی 53 هزار نفری دارد و در دل دره ای واقع شده است که به واسطه رودخانه زنگمار به دوقسمت جنوبی و شمالی تقسیم گشته است. در ادامه با همگردی همراه شوید تا کمی بیشتر با ماکو، بازار مرکزی ماکو و منطقه آزادش و بازار ماکو آشنا شوید.
بازار مرکزی ماکو
در ماکو بازارهای کوچ و بزرگ زیادی هر روزه برپا می شوند و کالاهای مناسب فصل را برای فروش به عرضه می رسانند. به جز فروش های فصلی برخی نیز وسایل خانگی، صوتی و دیگر موارد را در بازار ماکو به فروش می رسانند که نوع و حیطه کاری آنان هیچ ربطی به تغییر فصل ها ندارد؛ در بازار مرکزی ماکو جز اجناس و کالاهای با کیفیت نمی توان چیز دیگری پیدا کرد! در واقع تلاش برای ارائه بهترین اجناس با بیشترین کیفیت در این منطقه زیبا و خوش آب و هوا سبب گشته تا درصد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی به جای رفتن به کشورهای همسایه به خصوص ترکیه، به منطقه آزاد ماکو و بازار مرکزی ماکو بروند و گشت و گذار و خریدهای خود را با قیمتی کاملا مقرون به صرفه انجام دهند! نکته جاب منطقه آزاد ماکو در این نهفته است که در چند ساله گذشته گردشگران و مسافران ایرانی که قصد رفتن به کشور ترکیه را داشته اند، با مراجعه به بازار ماکو و انجام خریدهای عمده و جزئی خود دیگر نیازی برای رفتن به خارج از کشور نداشته اند و اجناس و کالاهای مورد نظر خود را از همین بازار مرکزی ماکو خریداری نموده اند که همین دلیل سبب کم شدن چشم گیر مسافران در پروازهایی به مقصد ترکیه شده است.
بازار ماکو
منطقه ماکو با اینکه از وسعت بسیار زیادی برخوردار است اما هر ساله با شروع موج جدید تعطیلات به خصوص در فصل تابستان، به یک منطقه شلوغ و عجیب تبدیل می شود؛ شلوغ به این جهت که به سختی می توان در آن خانه و یا اتاقی برای اجاره پیدا کرد (چرا که اغلب هتل ها، مسافرخانه ها و مکان های اقامتی حتی آن هایی که به موسسات دولتی اختصاص پیدا می کنند نیز پر می شوند) و عجیب به این دلیل که میل خرید مردم در این منطقه گویی سیرایی ناپذیر است و همه بی وقفه در حال خرید از بازارهای ماکو می باشند. عمده مسافران سفر کرده به منطقه آزاد ماکو برای یک روز دنبال جا و منکان می گردند چرا که اغلب آنان با اهداف کاری به این منطقه می آیند، البته ناگفته نماند در میان آنان هستند کسانی که برای گردش و تفریح به منطقه آزاد می آیند و در حدود 3 تا 4 روز نیز برای ماندن در منطقه برنامه ریزی کرده اند. طبق آمار روزانه بین 2 تا 2500 نفر مسافر به منطقه آزاد ماکو سفر می کنند که اکثریت آنان قصد خرید جنس و کالا برای مغازه و فروشگاه خود را از بازار مرکزی ماکو دارند؛ در بازار مرکزی ماکو تقریبا 500 مغازه و غرفه با درجه یک ترین محصولات غذایی، صنعتی و ابزاری با مناسب ترین قیمت ها و برترین برندهای ترکیه در حال فعالیت هستند و می توان در بازار ماکو آن کالاها و اجناسی را خریداری کرد که تا 20 درصد از جنبه های اقتصادی نسبت به منطقه آزاد جلفا (ارس) مقرون به صرفه تر می باشند! بازار مرکزی ماکو در حدفاصل 5 کیلومتری از جاده ماکو به طرف بازرگان در مساحتی 22 هزار متری با هزینه ساخت نزدیک به 25 میلیارد تومان واقع شده است که با توجه به ابعاد ساخت و ساز آن به راحتی می توان در منطقه آن راپیدا نمود.
معرفی برخی دیگر از بازارهای موجود در منطقه آزاد ماکو
بازار مشترک صنم بلاغی در حوالی شهرستان ماکو
بازارچه صنم بلاغی تقریبا راکد شده است. این بازار ماکو که از همان ابتدا ماجراهای زیادی از گذشته پشت سر خود داشته است، در مقابل بازارچه ساری سو تقریبا هیچ حرفی برای گفتن در منطقه آزاد ماکو ندارد! اصل تاسیس این بازار 14 هزار متر مربعی با ایجاد جمهوری های کوچک و بزرگ متعدد همچون جمهوری مستقل نخجوان پس از نابودی شوروی سابق در سال 1991 می باشد که به دنبال آن و فراغت از مسائل جنگی و برجسته شدن روابط تجاری در طول یکی دو دهه گذشته از سوی حکومت خود مختار نخجوان، کلنگ احداث این بازار نسبتا بزرگ 30 غرفه ای زده شد؛ ایجاد بازار صنم بلاغی در سال 1371 از سوی دولت مردان وقت به جهت جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق و تقلبی از سوی جمهوری نخجوان بود که از نظر قوانین سیاسی زیر پرچم ارمنستان قرار می گرفت! در حال حاضر بازار صنم بلاغی که در حدفاصل 30 کیلومتری از شهرستان ماکو واقع شده است از 15 تعاونی با تعداد اعضای 3300 نفر برخوردار می باشد و اقلامی همچون صنایع چوبی، مصنوعات صنعتی، میوه و تره برا و همچنین مصالح ساختمانی از آن صادر و به آن نیز لوازم یدکی خودرو و سایر لوازم متعلق به این حوزه منتها نو وارد می شود. لازم به ذکر است بازار صنم بلاغی با اینکه از شلوغی خاصی در این سال ها بهره مند نبوده است اما می توان در آن، قطعات خودروهای مختلفی را در حالت های اصلی و استوکی (دسته دوم در حد نو) پیدا نمود.
بازارچه مشترک ساری سو در ناحیه مرزی ماکو
بازارچه مشترک دو کشور ایران و ترکیه به نام ساری سو در سال 1368 در مقابل اداره گمرک بازرگان با دستور مستقیم از فرمانداری شهرستان ماکو احداث شده است. این بازارچه که در ناحیه مرزی شهرستان ماکو از ایران و شهر دوبایزید (یا دغوبایزید) از ترکیه قرار گرفته است، در سال 1370 که به دلیل عدم وجود امکانات ضروری برای برپایی تعطیل شده بود، دوباره افتتاح و آغاز به کار کرد؛ بازارچه ساری سو اکنون دارای 30 غرفه متنوع و همچنین صاحب امکانات فراوانی در زمینه های رفاهی و اقامتی می باشد و طبق قراردادهای فی مابین بسته شده میان دولت های ایران و ترکیه، هزینه های برق این بازارچه از سوی کشورمان ایران و هزینه های آب آن نیز از سوی کشور ترکیه تامین می گردد. این بازار ماکو در داخل خود نزدیک به 20 تعاونی با تعداد اعضای 5 هزار نفری و همچنین تعدادی سرگروه به نمایندگی از سایرین را جای داده است. خوشبختانه بازارچه مشترک ساری سو در تمامی سال های فعالیتی خود توانسته موقعیت های شغلی خوبی را برای مردم به وجود بیاورد و به دلیل نزدیک بودن به اداره گمرک از شرایط ترخیصی خوبی برخوردار باشد. بنا به گفته بازرگانان و تاجران ایرانی و غیر ایرانی، شرایط ترخیص کالا از این منطقه و انجام مراحل تشریفاتی آن خیلی دشوار نیست و مسیر رسیدن به بازارچه نیز تا حد زیادی هموار است و در طول مسیر بازار ماکو خیلی دچار مشکل نخواهید شد.
راهنمای سفر به ماکو از شهر تبریز
برای این منظور ابتدا باید به شهر صوفیان که در 35 کیلومتری شهر تبریز قرار گرفته است، برویم و از آن عبور کنیم. پس از خروج از صوفیان و پیمودن مسیری 60 کیلومتری به شهری به نام مرند خواهیم رسید که در آن با یک دوراهی مواجه می شویم؛ اگر مستقیم برویم و در واقع راه شمال را در پیش بگیریم به منطقه آزاد جلفا یا همان منطقه آزاد ارس خواهیم رسید و اگر مسیر سمت چپ را انتخاب کنیم، در مسیر رفتن به شهر خوی و منطقه آزاد ماکو (شهرستان ماکو) قرار خواهیم گرفت. با قرارگیری در مسیر شهر خوی پیش از رسیدن به مقصد، باید مسیر خود را مجددا عوض کنیم و از سه راهی ایواوغلی به سمت شمال تغییر مسیر دهیم تا با پیمودن تقریبا 175 کیلومتر به شهر ماکو و به طبع منطقه آزاد ماکو و بازار ماکو برسیم؛ این شهرستان از نواحی شرق به رودخانه مرزی ارس و جمهوری مستقل نخجوان و از نواحی جنوبی به شهرهای خوی و چالدران و از شرق و شمال نیز به کشور ترکیه ختم می شود و در تاریخ 20 آذرماه سال 1389 هجری شمسی با اعلام رسمی هیئت وزیران دولت، سه شهر پلدشت، شوط و ماکو با وسعت کلی 500 هکتاری به عنوان منطقه آزاد به رسمیت شناخته می شود.
جاذبه های گردشگری موجود در منطقه آزاد ماکو
کوه های آرارات
گفتن در مورد شکوه و عشمت موجود در دو کوه آرارات که در خاک کشور ترکیه قرار گرفته اند، بیهوده است؛ این کوه ها آن قدر جلال و بزرگی دارند که حتی از نزدیکی مرز بازرگان نیز بتوان به خوبی آن ها را دید و از تماشای آنان لذت برد. ترک زبان ها به کوه آرارات آغری و کرد زبان ها به آن آقری می گویند و نیاکان ما نیز به دلیل اینکه این کوه ها دوتا بودند و از ارتفاع های مختلفی برخوردار هستند، آن ها را ار و آروات یعنی زن و شوهر خطاب می کرده اند تا اینکه با گذشت زمان این دو کلمه نیز با هم ترکیب شده اند و کلمه آرارات را پدید آورده اند. کوه کوچک آرارات ارتفاعی 390 متری از سطح دریا دارد و کوه بزرگ آن نیز در حدود 5300 بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است.
عمارت کلاه فرنگی
عمارت کلاه فرنگی از جاذبه های تاریخی موجود در منطقه است؛ این ساختمان بزرگ که یکی از آثار برجای مانده از دوره قاجارها در ایران به حساب می آید، تعلق دارد به علی قلی خان بیات ماکو؛ عمارت کلاه فرنگی اکنون در قسمت شرقی خیابان امام در داخل شهر قرار گرفته است.
کلاهک تخته سنگی خمیده
یکی از جذاب ترین جاذبه های طبیعی موجود در منطقه ماکو و بازار ماکو، وجود سنگی بزرگ درست در نقطه بالایی شهر است که همچون ابری پهناور بر روی منطقه قرار گرفته است و بر آن سایه انداخته است! کلاهک تخته سنگی خمیده یا همان کلاهک سنگی ماکو که در آذربایجان موجب تغییر اسم شهر ماکو برای تعداد بیشماری از آذری زبان ها شده است و به آن داش ماکی به معنای ماکوی سنگی می گویند، از بناهای پرمخاطب منطقه به حساب می آید. البته به جز این تخته سنگ خمیده و قدمتی می توان در حوالی آن تعدادی جاذبه دوست داشتنی دیگری را نیز پیدا نمود. مثلا می توان در قسمت های پایین کوه و قدری بالاتر از چشمه حاجی بلاغی با آتشگاه و حمامی قدمتی رو به رو شد که طبق گفته باستان شناسان و تاریخ شناسان تعلق دارد به اواخر سلسله شاهان صفویه؛ البته ناگفته نماند که همین آتشگاه و حمام نیز تا همین چند سال پیش در زیر زمین قرار داشته است و بنا به دلایلی کشف شده است و خوشبختانه از زمان بیرون آمدن و نمایان شدن آن، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است تا برای مردم شهر به یک مکان دیدنی تبدیل شود! به غیر از بازار ماکو و آتشگاه باید به مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نیز اشاره کنیم که به دلیل سقوط قندیل های بسته شده بر روی تخته سنگ خمیده شهر در همین چند سال پیش، دچار آسیب های زیادی شده است. ناگفته نماند خیلی زود خبرهای خوشایندی در خصوص بازسازی و مرمت آن از سوی خیرین شهر به گوش رسید و خیلی زود این مسجد دوباره سرپا شد و توانست همچون گذشته پایگاهی برای نمایان شدن وحدت و یکپارچگی شیعیان اسلام در روز تاسوعا با میزبانی از اجتماعی 5000 نفره از مادران و بانوان ایرانی باشد.
منشورهای بازالتی ماکو
یکی دیگر از جاذبه های طبیعی موجود در منطقه آزاد ماکو، منشورهای بازالتی است که برای مشاهده آن ها باید خود را در حد فاصل 25 کیلومتری جاده ماکو به طرف چالدران قرار دهیم، پس از گذشت نیمی از مسیر ماکو به سمت بازرگان باید از طریق یک جاده آسفالت شده و هموار ولی فرعی به طرف روستاهای گجوت، باشکند و در آخر نیز چالدران راهی شویم که با طی کردن مسافتی 10 کیلومتری به منطقه ای خواهیم رسید که از زیبایی حاکم در آن، شگفت انگیز می شویم!
کاخ موزه باغچه جوق
این کاخ که در نام به معنی باغچه گل می باشد (ارمنی ها به گل جوق می گویند) در فاصله 2 کیلومتری مسیر ماکو به طرف بازرگان واقع شده است. کاخ موزه باغچه جوق در حال حاضر با توجه به گسترده فازهای شهرک سازی و عملیاتی موجود در منطقه، در نزدیکی ورودی یکی از شهرک های حاشیه ای منطقه قرار گرفته است.
دخمه سنگی فرهاد
در 25 کیلومتری مسیر ماکو به طرف بازرگان و در سمت راست مسیر، چشممان به روستایی به نام سنگر می خورد که بنایی فوق العاده دیدنی را تحت یک مجموعه کامل بصری نمایش می دهد، قلعه شهر اورارتوئی قدمتی 2700 ساله دارد که در قسمت پایینی خود، محفظه ای صخره ای متشکل از سه اتاق طاقچه دار و تو در تو قرار گرفته است. این اتاقک سنگی توسط راه پله سنگی به قله کوه واقع شده بر روی آن منتهی می شود. دخمه سنگی فرهاد در چنین قاب تصویری تاریخی و دیدنی قرار گرفته است که قطعا تماشای ان از نزدیک خالی از لطف نخواهد بود!
