تا بوده همین بوده و معلمان حقالتدریس در پیچ‌وخم استخدام‌شدن قرار داشتند و از این موضوع احساس نارضایتی می‌کنند، اما نباید از یاد برد که آموزشوپرورش نیز یارای این حجم از استخدام را ندارد، شاید برای همین بود که طرحی تحت‌عنوان طرح استخدام معلمان حق‌التدریسی مطرح شد و بارها و بارها مورد مناقشه قرار گرفت.
به گزارش ، شهروند نوشت: با وجود کمبود بودجه‌ای که آموزشوپرورش در پیشرو داشته، این موضوع امری بدیهی به‌نظر می‌رسد. با نگاهی به بودجه آموزشوپرورش برای سال ٩٥ که نزدیک به ٣١هزارو٦٨٠میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود، سال٩٦ را سالی سخت برای آموزشوپرورش می‌دانند، چراکه حداقل بودجه مورد انتظار برای ادارات کل استان‌ها ٣٠هزار‌میلیارد تومان است، البته با وجود افزایش بودجه در سال ٩٦ پیشرفتی در این زمینه حاصل نشد.
شاید برای همین است که با گذشت ٨سال از طرح «تعیین‌تکلیف استخدام معلمان حقالتدریس» و با وجود به تصویب رسیدن کلیاتش هنوز که هنوز است خبری از استخدام حق‌التدریسی‌ها نیست و طی این سال‌ها نگرانی معلمان حقالتدریس را بیش از پیش کرده است. شاید برای همین بوده که معلمان حقالتدریس به این موضوع واکنش نشان داده و چندین بار صدای خود را به مسئولان رسانده‌اند.
صندوق‌هایی که به دلیل کارکرد چندگانه‌ای که دارند نمی‌توانند پاسخگوی بازنشستگانی باشند که روزها در این راه قدم گذاشته‌اند. شاید برای همین است که این روزها همهمه ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی نیز به گوش می‌رسد، صندوقی که یارای پرداخت حقوق‌های به تعویق افتاده بازنشستگان را ندارد و با استخدام تعدادی دیگر بر حجم آنها اضافه می‌شود و این صندوق را در تنگنا قرار می‌دهد.
شاید برای همین است که آموزشوپرورش به استخدام معلمان حقالتدریس تن نمی‌دهد.
اکنون آنچه به‌گوش می‌رسد خبر از سونامی بازنشستگی در سال‌های پیشرو را می‌دهد. به گفته مسئولان وزارتخانه در سال١٤٠٠، حدود 400هزار نیرو از آموزشوپرورش خارج می‌شوند.
اگر کارکنان آموزشوپرورش را حدود 900 تا یک‌میلیون نفر درنظر بگیریم، طی 4سال آینده چیزی بیش از 40درصد خروجی را پیشرو داریم، این درصورتی است که دانشگاه فرهنگیان سالانه می‌تواند ٣٣هزار خروجی برای آموزشوپرورش داشته باشد و با احتساب آن در 4سال، 150هزار نفر می‌شود! پس طبیعی است که کسری 200 تا 300هزار نفری به لحاظ نیروی آموزشی را تا سال 1400 پیشرو داشته باشیم، البته باید درنظر داشت که معلمان حقالتدریس بیش از سایرین مورد ظلم واقع می‌شوند و برای مطالبه حق و حقوق‌شان باید ماه‌ها انتظار بکشند و حقوق ماه‌های گذشته را دریافت کنند. اما نباید از یاد برد که آموزشوپرورش با وجود بودجه ناکافی و نیروهای بیش از پیش حقالتدریس، یارای استخدام این دست از افراد را ندارد که ممکن است سرانجام استخدام‌شان به شکست ختم شود. برای ملموس‌تر‌شدن این موضوع با کارشناسان به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
نگاهی به رویه استخدام در سال‌های اخیر
استخدام نیروهای حقالتدریس آموزشوپرورش موضوع پرمناقشه‌ای است که همواره بر سر زبان‌ها بوده و تا جایی ادامه پیدا کرده که در اواخر دولت هشتم لایحه‌ای به تصویب رسید که خبر از استفاده آموزشوپرورش از فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی بهترین دانشگاه‌های کشور می‌داد، تا پس از برگزاری دوره‌های تربیت معلم و گذراندن واحدهای تخصصی آنها را به‌عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد استخدام کند و در مدارس به کار گیرد.
اما موضوع به همین جا ختم نشد، مجلس هفتم شورای اسلامی بدون توجه به این مصوبه دولت، در اواخر سال ١٣٨٣ قانونی را در مجلس تصویب کرد که آموزشوپرورش موظف شد ٤٠هزار معلم حقالتدریس را استخدام کند، در سال ١٣٨٤ این اقدام صورت گرفت و بدین طریق برای نخستین‌بار معلمان حقالتدریس در آموزشوپرورش استخدام شدند.
این حجم استخدام معلمان حق‌التدریسی مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان قرار گرفت، با این حال در شهریور ١٣٨٤ با وجود این‌که آموزشوپرورش بیش از آن ٤٠هزار معلم حقالتدریس را استخدام کرده بود، باز هم دست به استخدام ١٧هزار نیروی جدید زد که ٦هزار نفر از آنان از نیروهای متعهد به خدمت و مراکز تربیت معلم بوده و ١١هزار نفر نیز از طریق آگهی روزنامه‌ها و برگزاری آزمون استخدام شدند.
اما با شروع به کار دولت نهم استخدام نیروهای آموزشوپرورش رویه‌ای متفاوت به خود گرفت.
مسئولان این وزارتخانه طرح استخدام ٩هزار نیرو از طریق آزمون را مطرح و اجرا کردند، شاید برای همین بود که در مهرماه ١٣٨٥ مسلم میرزاپور، معاون حقوقی وقت آموزشوپرورش گفته بود.
اگرچه در گذشته ٤٠هزار نفر از معلمان حق‌التدریسی به‌صورت رسمی به استخدام آموزشوپرورش درآمدند، اما با این وجود هنوز ٦٠ هزار نفر از فرهنگیان کشور را معلمان حقالتدریس تشکیل می‌دهند، اما باید در نظر داشت که در هشت‌سال گذشته طرحی تحت‌عنوان طرح استخدام معلمان حقالتدریس به مجلس ارایه شد و بارها و بارها مورد اصلاح قرار گرفت، حال آن‌که در طی این دوران این طرح دستخوش تغییر و تحول قرار گرفته و هنوز که هنوز است به آن جامه عمل پوشانده نشده است.
نگاه موافق
استخدام افراد بنا بر صلاحیت
سیدمنصور موسوی، تحلیلگر مسائل آموزش وپرورش ؛ بسیاری از معلمان حقالتدریس به امید روزی که در آموزشوپرورش استخدام شوند، به سر می‌برند و این موضوع را حق خود می‌دانند. اما سیدمنصور موسوی، تحلیلگر مسائل آموزشوپرورش معتقد است: «از اساس نمی‌توان با قضیه استخدام‌ها مخالف بود، چراکه این دسته از افراد همچنان مشغول به تدریس هستند، موضوعی که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.»
این تحلیلگر مسائل آموزشوپرورش با اشاره به این‌که استخدام افراد باید بنا بر صلاحیت‌ها باشد، در این زمینه یادآورشد: «استخدام افراد باید بنا بر صلاحیت‌ها باشد، نه حق‌التدریس‌بودن، زیرا آموزگاران پرورش‌دهندگان نسل‌های آینده ما هستند، به همین جهت ابتدا باید از صلاحیت کافی برخوردار باشند، سپس در چنین مناصبی قرار بگیرند، چراکه در برهه‌ای از زمان آموزشوپرورش مجبور به جذب حق‌التدریسی‌ها بود که نتیجه حاصل از آن نظام آموزشی پیشرو است که مشاهده می‌کنید؛ بی‌انگیزگی و افت خط تحصیلی و آموزشی. هر چه زمان می‌گذرد، تفاوت ما و نظام‌های آموزشی پیشرفته در سطح جهان چشمگیر‌تر می‌شود.»
موسوی با اشاره به این‌که ما باید برای بهبود نیروهای آموزشی گامی برداریم، ادامه داد: «اگر بخواهیم در راستای بهبود این امر گامی برداریم، باید بر صلاحیت نیرو‌ها تکیه کنیم و برای کسانی که به‌تازگی درحال استخدام‌شدن هستند، بایدها و نباید‌هایی را در نظر بگیریم، به همین جهت بهتر است افراد حقالتدریس نیز مانند سایرین در آزمون‌های استخدامی شرکت کنند تا درصورت داشتن صلاحیت بتوانند به حق و حقوق خود دست پیدا کنند. سابقه کار و تجربه آنها مزید بر علت است، در غیر این‌صورت ظلم بر آموزشوپرورش است.»
این تحلیلگر مسائل آموزشوپرورش در خاتمه ضمن ارایه توضیحی در زمینه کارآمدی افراد و چرایی جذب معلمان حقالتدریس یادآور شد: «البته آزمون‌ها و مصاحبه‌ها جای بحث دارد که مجموع مباحثی که نشان‌دهنده صلاحیت است را باید دارا باشند. برخی این توجیه را دارند که این افراد درحال‌حاضر به فعالیت بپردازند و در صورت عدم‌صلاحیت آنها را از ادامه کار باید باز دارند، چراکه در این سال‌ها به واسطه سیاست‌های غلطی که آموزشوپرورش در پیش گرفت، ساختار نظام آموزشی را تغییر داد و یک پایه به سایر پایه‌ها اضافه شد. در این زمان آموزشوپرورش نیاز مبرمی به جذب نیرو پیدا کرد، به همین جهت از نیروهای حقالتدریس استفاده کرد. اما این موضوع به این معنی نیست که در صورت عدم‌صلاحیت باید همچنان به کار خود ادامه دهند، زیرا توانایی نیروی ثابت را ندارند و به عنوان نیروی حقالتدریس به کار گرفته شده‌اند.»
نگاه کارشناس
معلمان حقالتدریس در اولویت
فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات؛ طرح تعیین تکلیف معلمان حقالتدریس سال‌هاست که در مجلس دست‌به‌دست می‌شود، ولی تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است و معلمان حقالتدریس در انتظاربه سر می‌برند که این موضوع موافق و مخالفانی را به دنبال داشته است. فرهاد فلاحتی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در این زمینه معتقد است: «در گذشته طرحی در قالب کلیات در مجلس به تصویب رسید که به‌عنوان تعیین تکلیف معلمان حقالتدریس بود و کلیات آن در مجلس رأی آورد، اما جزییات آن در صحن رأی نیاورد و مجددا به کمیسیون ارجاع داده شد، به همین جهت نیاز به اقدامات کارشناسی‌شده دارد تا بتواند قابل قبول باشد و به صحن ارایه شود.»
این نماینده مجلس برخی از ملاحظات انجام‌شده را تشریح کرد و ادامه می‌دهد: «ملاحظات بسیاری پیرامون امنیت وجود دارد که باید در نظر گرفته شود وگرنه آموزشوپرورش دچار چالش می‌شود که این موضوع را می‌توان در عوامل زیر جست‌وجو کرد؛ اولا، تعداد حق‌التدریس‌های کشور بسیار زیاد است که ٩٥درصد آنها خانم هستند و آموزشوپرورش به این تعداد نیرو نیاز ندارد، همچنین تعداد نیروهایی که لازم دارد، آقایان هستند. ثانیا؛ در استان‌های مختلف نیاز‌های آموزشوپرورش تفاوت دارد. به عبارتی در استان‌های شمالی کشور با تورم نیروی انسانی روبه‌رو هستیم و در برخی از نقاط کشور از جمله نقاط محروم با کمبود نیرو روبه‌رو شده‌ایم. ثالثا؛ قانونا آموزشوپرورش طبق مصوبات مجلس و سند توسعه ششم موظف است نیروهایی را از طریق دانشگاه شهیدرجایی و دانشگاه فرهنگیان به کار بگیرد.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات با اشاره به این‌که معلمان حقالتدریس نیز باید جزو برترین‌ها باشد، ادامه داد: «همه این مقولات ملاحظاتی است که باید در طرح به کار گرفته شود و ما نتایجی که در جلسات متعدد انجام داده‌ایم این است که آموزشوپرورش را مکلف کنیم بخشی از نیروهای انسانی خود را از بین نیروهای حقالتدریس بگیرد، مشهود به شرایطی که آزمون و آموزش در آن دخیل باشد، حتی برای معلمان، به عبارت دیگر معلمان حقالتدریس ابتدا باید از فیلتر آموزش و سپس آزمون گذر کنند و دوره‌های ضمن خدمت را در مدت یک‌سال طی کنند.»
فلاحتی با اشاره به این‌که حق‌التدریس‌ها باید در اولویت قرار گیرند، زیرا از تجربه کافی برخوردارند، بیان کرد: «اما درنهایت طرحی در دست است تا کسانی که در بدنه آموزش‌و‌پرورش‌اند و از تجربه کافی برخوردارند، در اولویت استخدام قرار گیرند و به نحوی برای آموزشوپرورش قانونی نوشته شود که بتواند از میان بهترین‌ها انتخاب کند. به عبارت دیگر، بیشترین کار آموزشوپرورش انتخاب از بین نیروهای مجرب و تامین منابع انسانی خود است.»
این عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات در خاتمه یادآور شد: «به‌طورکلی آموزشوپرورش منبع تعلیم و تربیت است، اما کسی که چند سال آموزش دیده است و کار آموزشی داشته باید ارجعیت داشته باشد، از سوی دیگر جوانان نیز جویای کار هستند که باید از فارغ‌التحصیلان استفاده شود، زیرا جوانان مستعد و نخبه‌ای وجود دارند که تمایل به فعالیت در آموزشوپرورش دارند و نباید جلوی ورود چنین افرادی به آموزشوپرورش گرفته شود. به همین جهت نیازمند آنیم که آموزشوپرورش از هر دو گروه نیرو دریافت کند که چگونگی آن به عهده آموزشوپرورش گذاشته شده است. اما امتیازات و اولویت‌هایی برای کسانی که تجربه دارند و حقالتدریس بوده‌اند، در نظر گرفته می‌شود که منوط به آیین‌نامه‌ای است که دولت با کارهای کارشناسی‌شده به آن جامه عمل می‌پوشاند.»
نگاه مخالف
نیاز آموزشوپرورش مدنظر است
اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و منابع انسانی آموزشوپرورش؛ اگرچه بسیاری بر این باورند که استخدام معلمان حقالتدریس گره گشاست و می‌تواند بسیاری از معلمان را آسوده‌خاطر کند، اما اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و منابع انسانی آموزشوپرورش در این زمینه نظری متفاوت دارد و معتقد است: «افراد حقالتدریس مانند سایر شهروندان از حق و حقوقی برخوردارند و مانند همه شهروندان داوطلب استخدامی این حق را دارند که در آزمون شرکت کنند و در فضای رقابتی قرار گیرند و از فرصت برابر استفاده کنند.»
رئیس مرکز برنامه‌ریزی و منابع انسانی آموزشوپرورش با اشاره به این‌که مردان تنها ٧درصد از نیروی حقالتدریس را تشکیل می‌دهند و این برطرف‌کننده نیاز آموزشوپرورش نیست، توضیح داد: «آموزشوپرورش به همه نیروهای حقالتدریس نیاز ندارد، زیرا نیاز آموزشوپرورش به نیروی انسانی ٥٥درصد مرد و ٤٦درصد زن است، اما از این جمعیت تنها ٧درصد مرد است و با این جمعیت تناسب وجود ندارد، زیرا مباحثی چون رشته تحصیلی به میان می‌آید که برمبنای نیاز آموزشوپرورش محاسبه و ارزیابی می‌شود.»
چهاربند ضمن یادآوری این‌که آموزشوپرورش هیچ الزامی برای استخدام معلمان حقالتدریس ندارد، در این زمینه یادآور شد: «سال ٩٥ طرحی تصویب شد پیرامون افرادی که از سابقه تدریس پیش‌دبستانی برخوردارند و می‌توانند به صورت حقالتدریس به کار گرفته شوند. اما الزامی برای استخدام وجود نداشت، ولی اکنون می‌گویند که این افراد را باید استخدام کرد؛ با توجه به این‌که الزامی برای آموزشوپرورش در نظر گرفته نشده است.»
رئیس مرکز برنامه‌ریزی و منابع انسانی آموزشوپرورش در خاتمه یادآور شد: «بنابراین آنچه را که قانون به ما ابلاغ کند در چارچوب آموزشوپرورش پیگیری می‌کنیم. ضمن قایل‌بودن همه حقوق برای افرادی که در نهضت و پیش‌دبستانی هستند، ملزم به تامین نیاز‌های آموزشوپرورش هستیم، هر مقدار ظرفیت در این جمعیت تناسب داشته باشد، با رعایت فرصت‌ها استفاده می‌شود، در غیر این صورت نمی‌توان نیروهای مازاد را به آموزشوپرورش تحمیل کرد.»
تجربه دیگران
اولویت آموزش
آموزشوپرورش در هر کشوری بنابر اهمیتش برای این بخش، بودجه تعیین می‌کند. در بسیاری از کشورها برای آموزش بودجه قابل‌توجهی درنظر گرفته می‌شود، البته باید دانست که ژاپن و آمریکا به‌عنوان کشورهای پیشرو در بودجه آموزشی قرار دارند. شاید برای همین است که به‌عنوان کشورهای توسعه‌یافته نیز شناخته می‌شوند. البته نباید پنداشت بودجه مطلوب آموزشی تنها به این دو کشور محدود می‌شود و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با نگاهی اجمالی درمی‌یابیم انگلیس، فرانسه و ایتالیا از دیگر کشور‌هایی هستند که آموزش در آنها از اهمیت بالایی برخوردار است، شاید برای همین است که بودجه‌بندی آموزش در این کشورها از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر تمامی افراد در کشورها به سطح پایه‌ای از آموزشوپرورش دست یابند، تولید ناخالص داخلی در آن کشور افزایش پیدا می‌کند، زیرا دانش‌آموزان می‌توانند تأثیری مستقیم روی اقتصاد داشته باشند. هرچند مدارس ایران در رتبه‌بندی مدارس جهانی در رده‌های پایین قرار دارند، اما در صورتی که عملکرد بهتر و مناسب‌تری داشته باشند، خواهند توانست پتانسیل بالای اقتصادی را در کشور ایجاد کنند.
