به گزارش خبرنگار حوزه رفاه و تعاون گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ «معتاد متجاهر» عنوانی که از پیدایش آن در خبرها و گزارش‌های حوزه اعتیاد، بیش از 5 سال می‌گذرد و نخستین بار که به گوش مردم رسید آنقدر عجیب و غریب به نظر می‌آمد که اغلب تصور می‌کردند که این نوع معتاد برای خودش مدل خاصی است.
غافل از اینکه سال‌های سال است که در گوشه و کنار خیابان های این شهر، برخی از زنان و مردان طرد شده از خانواده، دلشان را به نشئگی و دم و بازدم موادمخدر خوش می‌کنند و این آدم‌ها از آن روز، یعنی درست 5 سال قبل نام متجاهر را به خود گرفتند.
همان خانه به دوشان مستأصلی که سقف ثابتی بالای سر ندارند و سال‌هاست که خانه و سرپناه معنا و مفهوم خود را برایشان از دست داده است و آسمان حکم سقف خانه ای را برای آنها دارد که از گرما و سرمای آن هیچ گونه امان و راه گریزی ندارند.
از پاییز و حس عاشقانه و شاعرانه اش و از شرشر باران و خش خش برگ‌هایش، تنها طول و عرض خیابانی به آنها می‌رسد که گاهی مجبورند در آن آنقدر این پا و آن پا کنند تا باران بند بیاید و تنها دارایی‌شان که یک ساک دستی است را زیر سر نهاده و کمی استراحت کنند.
مسئولان حوزه مبارزه با مواد مخدر و همچنین متولیان امر پیشگیری و درمان اعتیاد تا کنون طرح‌های بی‌شماری را برای ساماندهی و به قول خودشان جمع‌آوری معتادان متجاهر اجرا کرده‌اند و البته به جرئت می‌توان گفت که هیچ یک از طرح‌های فوق، موفقیت چندانی در بر نداشته است.
طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر معمولا به صورت ضربتی و البته با توجه به تغییر فصل و مناسبت‌های مختلفی چون عید نوروز به اجرا درآمده است.
ماشین گشت می رود و در کوچه پس کوچه‌های محله‌های پر آسیب همچون شوش و هرندی و مولوی و همچنین دیگر پاتوق های کارتن خوابی مثل دره فرحزاد، اتوبان آزادگان، چمران و سایر نقاطی که معتادان خیابانی و یا همان متجاهر بساط کرده‌اند و مشغول مصرف و خرید و فروش مواد مخدر هستند، گشت زنی می‌کند و در هر سری، تعدادی از معتادان را دستگیر و به صورت اجباری به کمپ‌های ماده 16 می‌فرستند.
مدیریت مراکز ماده 16 به طور کامل به بهزیستی واگذار شده است
میزان مراجعه مجریان طرح های جمع‌آوری معتادان متجاهر به محل تجمع این افراد، در فصولی که هوا سرد می‌شود بسیار بیشتر از سایر فصل‌ها است و خود این معتادان هم در سرمای هوا، رغبت بیشتری برای حضور در کمپ‌ها و گرمخانه‌ها و مراکز سرپناه شبانه دارند.
به گفته فرید براتی سده رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور، در حال حاضر حدود 16 هزار معتاد متجاهر در سایر استان های کشور وجود دارد و آنطور که این مقام مسئول اشاره کرده است، بین 3 تا 5 هزار نفر از این معتادان متجاهر در شهر تهران حضور دارند.
رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در ادامه از وجود مراکز ماده 16 در 16 استان کشور سخن گفت و افزایش ارتقاء کیفیت خدمات مورد ارائه در این مراکز را از جمله اولویت‌های سازمان بهزیستی کشور برشمرده است.
براتی سده تصریح کرد: در حال حاضر مدیریت مراکز ماده 16 به طور کامل به سازمان بهزیستی واگذار شده است و اعتبار مورد نیاز مراکز فوق نیز باید توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر تامین شود و تا کنون در این خصوص هیچ مشکلی وجود نداشته است.
«معتاد» بیمار است یا مجرم؟ مسئله این است
آمار معتادان متجاهر در سراسر کشور از زبان مسئولان مختلف، متفاوت نقل می‌شود و این امر ناشی از عدم هماهنگی های مورد نیاز بین دستگاه‌های متولی کاهش اعتیاد است و آسیب بسیاری را متوجه حوزه درمان و ساماندهی این افراد می‌کند.
ساماندهی و جمع‌آوری معتادان متجاهر مربوط به یک دستگاه خاص نبوده و عدم هماهنگی بین دستگاهی موضوعی است که این روزها، خود مسئولان و متولیان کاهش معضل اعتیاد نیز از آن گله مند هستند.
در حالی که طی روزهای گذشته رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور از وجود 3 تا 5 هزار معتاد متجاهر در استان تهران خبر داده بود، حسین رحیمی فرمانده انتظامی تهران بزرگ در جمع خبرنگاران، آمار معتادان متجاهر در این شهر را برابر با 10 هزار نفر، یعنی بیش از 3 برابر آمار ارائه شده از سوی سازمان بهزیستی کشور اعلام کرده است.
رحیمی با اعلام این آمار، معتاد را با عنوان مجرم خطاب کرده است و بر این عقیده است که تا معتاد و مصرف کننده وجود داشته باشد، بازار خرده فروشان و عمده فروشان موادمخدر نیز گرم و داغ است.
این مسئول انتظامی با بیان این صحبت ها نظرات و تشخیص جامعه شناسان و روانشناسان، مبنی بر بیمار بودن فرد معتاد و لزوم تحت درمان قرار گرفتن او را زیر سوال برده است.
علت آزادی معتادان متجاهر پس از دستگیری چیست؟
خالی بودن مراکز بهاران که مقرر شده بود تا به عنوان مراکز بازپروری مورد استفاده قرار بگیرند، موضوع دیگری است که فرمانده انتظامی تهران بزرگ با آن اشاره کرده است.
بسیاری از افراد که پس از دستگیری در طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر، به مراکز بهاران منتقل شده بودند از وضعیت مدیریت و نحوه درمان مددجویان در مراکز بهاران ناراضی هستند و از اینکه مجبورند در این مراکز مدت طولانی را به عنوان شاگرد شاگردی کنند و مثلا حرفه‌ای را بیاموزند و کاری مرتبط با آن انجام بدهند و در حالی که این کار برای آنها که دوره بهبودی و ترک را سپری می کنند، هیچ درآمدی را در بر ندارد.
یک معتاد متجاهر می‌گفت: دور ه‌های بهاران برای ما که تقریبا در برخی از مشاغل مثل خیاطی خبره و آموزش دیده به حساب می‌آییم، طولانی و کسل کننده است.
همچنین به دستگیری برخی از معتادان متجاهر که تا کنون بیش از 20 بار تکرار شده است، گریزی کوتاه زده است.
رحیمی تاکید کرده است اینکه برخی از معتادان متجاهر پس از جمع‌آوری در طرح‌های ساماندهی، پس از ساعاتی کوتاه به شهر برمی‌گردند، ناشی از عدم هماهنگی مسئولان اجرایی در حوزه ترک اعتیاد و کاهش آسیب‌های اجتماعی است.
اما همین آمار را عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور نیز اعلام کرده و تعداد معتادان متجاهر کشور در 12 استان را 45 هزار و 322 نفر عنوان داشته است.
اما وزیر کشور در بهمن 93 آمار معتادان متجاهر تهران را بین 10 تا 12 هزار نفر دانسته و گفته بود: در تهران حدود 10 تا 12 معتاد متجاهر است که اغلب آنها از شهرستان‌ها به تهران می‌آیند.
ضد و نقیض آماری که مسئولان از معتادان متجاهر ارائه می‌دهند بسیار زیاد است و شامل یک اختلاف 6 هزار نفری است که تفاوت فاحشی را نمایان می‌کند.
اگر آمار رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور یعنی وجود 3 تا 5 هزار معتاد متجاهر صحیح است، پس آمار فرمانده انتظامی تهران بزرگ که مدعی است آمار معتادان متجاهر پایتخت به 10 هزار نفر رسیده است در این میان چه مفهومی دارد؟ و در ادامه آمار 12 هزار نفری وزیر کشور چه شده است؟
با توجه به فصل سرما، اگر آمار فرمانده انتظامی تهران صحیح باشد، یعنی برای بیش از 5 هزار معتاد متجاهر هیچ سرپناهی در نظر نگرفته است و این مسئله باید به سرعت در دستور کار متولیان حوزه اعتیاد قرار بگیرد و به جدیت دنبال شود.
در تشریح بی نتیجه بودن طرح‌های جمع‌آوری معتادان متجاهر، همین بس که مسئولان با گذری کوتاه از پاتوق های کارتن خوابی، به چشم خود ببینند که هر یک از معتادان متجاهری که به صورت اجباری دستگیر و دوره 90 روزه را در مراکز ماده 16 سپری کرده است، پس از آزادی به نخستین جایی که مراجعه می‌کند پاتوقی است که در آن به مصرف مواد مخدر می‌پرداخته است.
کاریابی و اشتغالزایی برای معتادان بهبود یافته، آن هم به شرط اینکه در قالب طرح‌های اجباری به مراکز ترک اعتیاد منتقل نشوند و زمینه تمایلی ترک اعتیاد با مشارکت روانشناسان و مددکاران اجتماعی فراهم شود، راه حل مناسبی برای کاهش معضل اعتیاد و ثبات بهبودی بهبود یافتگان خواهد بود.
گزارش از فرزانه فراهانی
