روز یکشنبه 12 آذر حول و حوش ساعت دو بعدازظهر در «پارک دانشجو» واقع در چهارراه ولیعصر تهران تجمعی برپا بود. از گروه دوچرخه‌سواران تا معلولانی که روی ویلچیر نشسته‌اند و به سختی خودشان را به پارک رسانده‌اند.
به گزارش ، جهان صنعت نوشت: طومار سفید بزرگی در ضلع غربی پارک نصب شده که قرار است تا پایان مراسم از امضای همشهریان پر شود تا پس از آن به مجلس برود و خدا می‌داند لایحه‌ای برای پیگیری مشکلات و حمایت توان‌یابان تصویب می‌شود یا این هم مثل سایر معضلات این افراد بعد از مدتی فراموش می‌شود و گوشه‌ای خاک می‌خورد. زنی میانسال که پلاکارد حمایتی کوچکی در دست دارد از تمام رهگذران تقاضا می‌کند پای این طومار امضایی بزنند. عده‌ای بدون بحث ماژیک را می‌گیرند و امضا می‌کنند و گروهی هم که سعی دارند از زیر امضا کردن در بروند با جملات هشدار‌آمیز زن مواجه می‌شوند و بعد بی حرف و بحث امضا می‌کنند. جمله زن برای اقناع کوتاه و کافی است؛ «شاید یک روز شما هم معلول شوید و تصویب این لایحه به شما هم کمک خواهد کرد. »
شهری که ماشین دوست دارد نه عابر
سوم دسامبر برابر با 12 آذر ماه به یاد معلولان یا به اصطلاح توان‌یابان نامگذاری شده و در سراسر دنیا مراسمی برای حمایت بیشتر از این افراد برگزار می‌شود. ایران هم از این قاعده مسثتنا نیست و چند سالی می‌شود بیشتر از گذشته به این روز توجه نشان داده شده است. به همین بهانه «باهمستان» سازمان مردم‌نهادی که از سال 91 با تمرکز بر گروه‌های به حاشیه رانده شده در فرآیند توسعه شهری تشکیل شد. هدف این گروه احقاق حقوق افرادی است که با توجه به توسعه شهری کمتر دیده می‌شوند مثل سالمندان، معلولان، بیماران، زنان، کودکان، مهاجران و در کل هر گروهی از مردم که به واسطه توسعه شهر دچار مشکل شده‌اند. این نهاد در حوزه‌های مختلفی فعالیت دارد و یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های این نهاد حق عابر پیاده است.
طبق گفته‌های مدیر‌عامل باهمستان بسیاری از گروه‌های جامعه به عنوان عابر پیاده در خیابان‌های تهران حقی ندارند و اصلا دیده نمی‌شوند و شهرهای ما برای ماشین‌ها ساخته می‌شود نه برای عبور و مرور مردم عادی یا افرادی که از توانایی حرکتی کمتری برخوردار هستند و متاسفانه اولویت مدیران ما تسریع در حرکت افراد سواره است.
علی طیبی می‌گوید: «قبل از ساخته شدن زیرگذر ولیعصر، اولین اقدام باهمستان در سال 92 پل‌های عابر پیاده در تهران بود. فرهنگ استفاده از پل‌های عابر در شهروندان نهادینه شده و امروز خیلی از افراد برای عبور از پل‌های هوایی استفاده می‌کنند اما مشکل از اینجا آغاز می‌شود که در خیابان‌هایی که نرده کشیده می‌شود و افراد مجبور هستند یا از پل‌های عابر پیاده و یا زیرگذر برای جابهجایی استفاده کنند، هیچ تدبیری برای رفت‌و‌آمدهای معلولان یا افراد کم‌توان در نظر گرفته نشده است. برای یک سالمند بالا رفتن از پل‌های عابر مانند بالا رفتن از یک کوه سخت و طاقت‌فرساست و یکی از اهداف باهمستان رفع این معضل است.»
افرادی که دیده نمی‌شوند
طیبی در ادامه به زیرگذرهای ساخته شده در سال‌های اخیر اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «زیرگذرهای تهران یکی از مسایل خاص بوده و هست چون معانی زیادی با خودش دارد. به بهانه تسریع در حرکت سواره حقوق عابرین پیاده عملا حذف شده و مخصوصا برای معلولان هیچ راهی باقی نمانده تا به صورت مستقل بتوانند از یک سمت خیابان به سمت دیگر بروند چون خیابان که به صورت کامل نرده‌کشی شده و معلول، سالمند یا مادر با کالسکه بچه مجبور است مسافت زیادی را طی کند تا این نرده‌گذاری‌ها تمام شود و دوباره همان مسیر را برگردد و به مقصدش برسد. نکته جالب این است که در زیرگذر چهارراه ولیعصر تنها یک سمت مجهز به آسانسور شده و آن هم در ضلع شمال‌شرقی زیرگذر نصب شده است، یعنی فرد کم‌توان فقط می‌تواند با یک آسانسور پایین برود، از زیرگذر بازدید کند و دوباره از همان سمت بالا بیاید. افراد زیادی چه در شورای شهر تهران و چه در مجلس نسبت به این زیرگذر اعتراض کردند اما صدای هیچ‌کس به گوش مدیران شهری نرسیده و هنوز فکری اساسی برای استفاده افراد خاص از این زیرگذر نشده است.»
بنا بر گفته‌های مدیر‌عامل باهمستان نکته بعدی نادیده گرفتن اهمیت انسان است. «شما در هر جای دنیا که بروید از حقوق عابران پیاده آنجا می‌توانید به اهمیتی که به انسان داده می‌شود پی ببرید، در تهران فضاهایی ساخته شده که اصلا مناسب قشری با توان‌های حرکتی متفاوت نیست و این پروژه‌ها هر روز بیشتر می‌شوند و همچنان به تنها چیزی که توجه نمی‌شود حق عابران پیاده است و این زنگ خطر بزرگی است که باید جلوی آن گرفته شود.»
درخواست سازمان مردم‌نهاد باهمستان باز شدن سطح چهارراه ولیعصر است تا امکان جابهجایی برای همه افراد با توان‌های متفاوت فراهم شود و زیرگذر هم صرفا جهت استفاده مردم برای ورودی‌های مترو تهران باشد.
نمایندگانی که گوش شنوا می‌شوند
ساعت حدود 14:30 است که اعضای شورای شهر تهران به تجمع «شهر بدون مانع» می‌پیوندند. زهرا نژاد‌بهرام، محمدجواد حق‌شناس، حجت نظری و حسن خلیل‌آبادی به درد دل توان‌یابان گوش می‌کنند.
یکی از توان‌یابان که دل پری هم از موانع شهری دارد می‌گوید: «قوانین باید اصلاح شود، خیلی ساده است. تردد از ابتدایی‌ترین حقوق شهروندی است، وقتی فرد معلول نتواند تردد کند یعنی هیچ کاری برای انجام دادن ندارد. باید در خانه بماند و افسردگی بگیرد. اگر این زیرگذر اصلاح نشود نگرانی این قشر بیشتر می‌شود چون طرح‌های دیگری هم اجرا می‌شود و حقوق این قشر هر روز بیشتر از بین می‌رود. ما از اعضای شورا انتظار بیشتری داریم. امیدواریم دیگر شاهد اقدامات عمرانی که مانع تردد معلولان می‌شود نباشیم و انتظار مناسب‌سازی از مدیران شهری داریم.
محمدجواد حق‌شناس عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران در میان شرکت‌کنندگان تجمع با اشاره به اینکه باید واژه «توانیاب» به جای معلول وارد واژگان زبان فارسی شود می‌گوید: «امروز در مهم‌ترین چهارراه تهران جمع شدیم تا به چشم خودمان ببینیم که توان‌یابان ما توان عبور از این چهارراه را ندارند و این بسیار تلخ است که مهم‌ترین محل تردد شهر را از توان‌یابان خودمان دریغ کردیم در صورتی که باید حرکت برای این افراد آسان‌تر باشد. حالا باید عبور از زیرگذر و خیابان را هم به مشکلات‌شان اضافه کنند. این موضوع بارها مطرح شده و در دستور کار کمیسیون فرهنگی شورا قرار گرفته است. امیدواریم این روز نمادین فرصتی باشد تا دوستانی که در شهرداری مسوول هستند به این مهم رسیدگی کنند.»
او همچنین از شهرداری مناطق 11 و 6 درخواست کرد با تمام تلاش خود در جهت رفع این مشکل بسیج شوند و در حداقل زمان ممکن فضا را برای رفت و آمد این افراد مناسب‌سازی کنند.
یکی از توان‌یابانی که در تجمع شهر بدون مانع حضور داشت با اشاره به اینکه در ایران روز جهانی معلول تبریک ندارد چرا‌که هیچ اقدامی در جهت تسهیل شرایط برای این قشر در نظر گرفته نشده و تبریک برای کشورهای خارجی است چون قوانین حمایتی دارند می‌گوید: «چند ماه از انتخاب آقای شهردار گذشته اما هنوز مشاور امور توان‌یابان شهرداری انتخاب نشده و نمی‌دانیم برنامه‌های شهری شورا برای افراد توانیاب طراحی شده یا نه؟ یکی از المان‌های به انزوا کشاندن معلولان همین نامناسب بودن سطح شهری است و شعار نمادین شهر بدون مانع فقط در حد حرف باقی مانده و هیچ کاری برای معلولان انجام نشده است.
تردد برای غیرمعلولان هم دشوار است چه برسد به معلولان
حجت نظری از اعضای شورای شهر در جمع شهر بدون مانع بیان می‌کند: «رابط میان شهرداری و معلولان را به شهردار تهران پیشنهاد دادیم اما این موضوع را مجددا پیگیری می‌کنیم تا توان‌یابان بتوانند بیشتر و بهتر با مدیریت شهری در ارتباط باشند. قطعا در حوزه اجرای مناسب‌سازی مشکل قانونی نداریم اما کمی ضعف اجرایی داریم که آن هم به زودی مرتفع می‌شود. رویکرد شهرداری در دوره‌های قبل بیشتر خودرو‌محور بوده تا انسان‌محور بنابراین برای افراد کم‌توان که نیاز به حمایت بیشتر دارند خیلی وقت‌ها تردد در این شهر دشوار است حتی برای خود بنده هم تردد در برخی مسیرها به عنوان یک انسان سخت است و جای این رویکرد در مدیریت شهری خالی است. شهرداری تهران در‌صدد مناسب‌سازی معابر برای عابران پیاده است و به زودی در دستور کار قرار خواهد گرفت. به امید شهری مناسب برای سالمندان، زنان، کودکان و افراد کم‌توان.
در آخر زهرا‌نژاد بهرام با آرزوی اینکه شهری داشته باشیم تا توان‌یابان بدون کمک به زندگی عادی خودشان بپردازند می‌گوید: «برای مناسب‌سازی فیزیکی حتما لازم نیست معلولیتی وجود داشته باشد. شما می‌توانی فردی سالم باشی اما توان عبور از برخی معابر را نداشته باشی. تهران شهری است که برای مردان سالم بالغ طراحی شده است و باید این معضل را حل کنیم. امیدواریم با مساعدت شهرداران مناطق در این نهضت موفق شویم. شهرداری منطقه 10 از مناطقی است که اعلام آمادگی کرده و همین‌طور شهرداری منطقه 12 در برخی مناطق این مناسب‌سازی را انجام داده است. نهضت مناسب‌سازی پیاده‌رو فرصت خوبی برای استفاده همه شهروندان و خصوصا همشهریان کم‌توان و ناتوان است. محور دیگر، ایجاد تاسیسات شهری برای همه شهروندان است و متاسفانه نظارت کافی در این زمینه وجود ندارد. از این دست موضوعات ایجاد حداقل یک واحد در هر ساختمان برای معلولان است اما نظارت کافی صورت نمی‌گیرد یا نظارت‌کنندگان ما از دانش کافی برخوردار نیستند تا این اصول محقق شوند اما شهرداری و شورای شهر تهران تمام تلاشش را برای حل مشکلات اینچنینی می‌کند.»
تقریبا چهار سال است که پروژه زیرگذر چهارراه ولیعصر باعث نادیده گرفته شدن و در نهایت حذف معلولان از دسترسی به چهارراه شده. خواسته توان‌یابان باز شدن حداقل سطح چهارراه برای عبور و مرور راحت‌تر است که توقع خارج از عرف و غیر‌معقولی هم نیست. در پایان لازم به ذکر است سامانه بام (بانک اطلاعات مناسب‌سازی) برای افراد توانیاب شروع به کار کرده است به این ترتیب که با شناسایی مکان‌های مناسب از جمله مکان‌های فرهنگی، تاریخی، اداری و... که برای استفاده افراد کم‌توان یا ناتوان مناسب است، با مراجعه به سایت مناسب‌سازی جهت معرفی این مکان‌ها اقدام کنید. این سایت متعلق به تهران نیست و شهرستان‌ها را هم پوشش می‌دهد.
