درمان تبخال؛ علائم و علل ایجاد آن

بیماری‌ها و مشکلات مربوط به دهان و دندان یکی‌دوتا نیستند؛ از پوسیدگی دندان و دندان درد تا دندان قروچه و آفت دهان، هرکدام به‌نوعی سلامتی دهان و دندان‌‌هایمان را تهدید می‌کنند. تبخال نیز از جمله‌ عارضه‌هایی است که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. ویروس این بیماری بسیار مُسری است و باید تمهیداتی برای پیشگیری از آن اتخاذ شود. در این مطلب به معرفی راه‌های درمان تبخال خواهم پرداخت.

تبخال چیست؟

تبخال یکی از بیماری‌هایی است که از طریق رابطه‌ی جنسی نیز منتقل می‌شود. ویروس تبخال می‌تواند مدت‌ها به‌صورت پنهان در بدن زنده بماند و به‌صورت دوره‌ای سبب ایجاد تاول‌هایی بشود که می‌ترکند و تبدیل به زخم‌های سرباز می‌شوند. اگر با تبخال کاری نداشته باشید، خودش بعد از 10 تا 14 روز بهبود می‌یابد اما در این مدت سبب قرمزی پوست، درد، سوزش و البته خجالت زدگی می‌شود. به همین دلیل افراد به‌دنبال پیدا کردن روش‌هایی طبیعی درمان این مشکل هستند. هرچند تعدادی داروی طبیعی برای درمان آثار تبخال وجود دارد اما خودِ ویروسی که سبب ایجاد تبخال می‌شود، از بین نمی‌رود.

اگر بتوانید عواملی را که سبب بروز تبخال می‌شوند، شناسایی کنید به احتمال زیاد می‌توانید از بروز تبخال جلوگیری کنید. تقویت سیستم ایمنی بدن از طریق داشتن رژیم غذایی سالم و مناسب، تغییر سبک زندگی و احتیاط بیشتر در زمانی که به تبخال دچار شده‌اید، از مهم‌ترین عوامل کنترل و درمان تبخال هستند.

شایع‌ترین ویروس‌هایی که سبب ایجاد تبخال می‌شوند، کدام‌اند؟

تبخال (چه تبخال دهانی و چه تبخال ناحیه‌ی تناسلی)، نتیجه‌ی گروهی متشکل از 70 ویروس است. این ویروس‌ها باعث ایجاد زخم‌های چرکینی روی پوست می‌شوند. 8 نوع ویروس تبخال داریم که هم کودکان و هم بزرگسالان را به خود مبتلا می‌کنند اما دو نوع آنها از همه شایع‌ترند:

• HSV-1؛
• HSV-2.

مهم‌ترین عاملی که باعث می‌شود افراد به تبخال مبتلا شوند، ویروس «HSV-1» است. این ویروس سبب ایجاد زخم‌هایی در ناحیه‌ی دهان و لب می‌شود که به آن «تب آبله» نیز می‌گویند. ممکن است شما در کودکی به این ویروس آلوده شده باشید و ویروس به‌صورت پنهان و غیرفعال در بدن‌تان باقی مانده باشد. به همین دلیل زمانی که دستگاه ایمنی بدن‌تان ضعیف می‌شود، نشانه‌های تبخال بروز می‌کنند.

«HSV-2» را عموما عامل تبخال ناحیه‌ی تناسلی می‌دانند که سبب ایجاد جوش در این ناحیه می‌شود و بنا به آمارها، از هر سه بزرگسال، یک نفر به آن مبتلا می‌شود.

هردو ویروس بسیار مُسری هستند و سبب ایجاد زخم در بخش‌هایی از بدن می‌شوند.

علائم تبخال

• ایجاد زخم یا تاول‌هایی در اطراف لب، درون دهان، دستگاه تناسلی، باسن و قسمت بالای ران.
• تبخال نوع اول عموما زبان، لب‌ها، لثه و فک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تبخال نوع دوم در آقایان در اطراف آلت جنسی و در زنان در اطراف دهانه‌ی رحم بروز می‌کند.
• این زخم‌ها گاهی اوقات دردناک و چرکین هستند. در اطراف ناحیه‌ی زخم نیز درد، حساسیت و وَرَم وجود خواهد داشت.
• بیمار می‌تواند قبل از بروز تبخال وجود آن را حس کند چرا که قبل از بروز تبخال، دچار حس خارش و حساسیت می‌شود.
• برخی افراد مبتلا به تبخال نشانه‌های بیماری سرماخوردگی ازجمله خستگی، بی‌قراری، درد یا کمی تب را از خود بروز می‌دهند.

علل بروز تبخال

تبخال از راه رابطه‌ی جنسی و به دلیل عملکرد ضعیف سیستم ایمنی و گاهی اوقات رژیم غذایی نامناسب ایجاد یا منتقل می‌شود.

انواع ویروس تبخال از طریق تماس مستقیم با ناقل ویروس، منتقل می‌شوند. ویروس در دهان، ناحیه‌ی تناسلی و مایع مخاطی وجود دارد و از طریق تماس پوست با پوست و تماس با زخم یا ناحیه‌ی تناسلی، انتقال پیدا می‌کند.

نوع اول ویروس تبخال عمدتا از طریق تماس دهانی و نوع دوم آن از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. نتایج یک یافته‌ی نگران‌کننده نشان می‌دهد که امروزه افراد بیشتری بر اثر ویروس «HSV-1» به تبخال ناحیه‌ی تناسلی مبتلا می‌شوند. حدود 85 درصد افراد مبتلا به این نوع تبخال، از وجود آن اطلاعی ندارند و این یکی از دلایل رشد سریع این نوع تبخال است.

مطالعات نشان می‌دهد که ویروس «HSV-1»، عامل ابتلای 50 درصد جوانان به تبخال ناحیه‌ی تناسلی است.

خوراکی‌های مفید برای درمان تبخال

همه‌ی افرادی که به تبخال دچار می‌شوند، نشانه‌های مشترکی را از خود بروز نمی‌دهند. تعداد زخم‌ها، میزان شدت آنها، میزان مسری بودن و مدت زمانی که روی بدن باقی می‌مانند، به قدرت دستگاه ایمنی افراد بستگی دارد. خوراکی‌های زیر برای درمان تبخال مناسب‌اند:

1. مواد مغذی

اولین قدم برای درمان تبخال افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن است. به این منظور باید از مواد مغذیِ بیشتری استفاده کنید. با اضافه کردن این مواد به رژیم غذایی خود، تا جای ممکن جلوی ویروس تبخال را خواهید گرفت.

2. مواد غذایی سرشار از لیزین

این آمینو اسید از تکثیر ویروس تبخال جلوگیری می‌کند. حبوبات، ماهی، بوقلمون، مرغ و سبزیجات حاوی لیزین هستند.

3. سبزیجات قرمز و نارنجی‌رنگ

این نوع از سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان هایی مثل کاروتنوئیدها (که در هویج یافت می‌شود)، بیوفلاونوئیدها و ویتامین C هستند که به از بین بردن جای زخم و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند.

4. ماهی

ماهی یکی از منابع مهم تأمین امگا 3 برای بدن است که به درمان التهاب و ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند.

5. پروتئین

افرادی که به تبخال مبتلا شده‌اند، به پروتئین بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل باید از مواد غذایی سرشار از پروتئین همچون ماهی‌های غیرپرورشی، مرغ و گوشت قرمز کم‌چرب استفاده و در هر وعده‌ی غذایی، 100 گرم پروتئین دریافت کنند.

6. زینک

زینک (روی) برای انجام واکنش‌های شیمیایی‌ای که منجر به ترمیم و محافظت از بدن در برابر ویروس‌ و عفونت‌ها می‌شوند، ضروری است.

استفاده از زینک به‌صورت موضعی روی پوست برای درمان تبخال مفید است. البته دریافت زینک از طریق مصرف پروتئین می‌تواند به فرایند بهبود کمک کند. خوراکی‌هایی مانند جگر، گوشت گاو، آجیل و سبزیجاتی مثل اسفناج سرشار از زینک هستند.

مواد غذایی مضر برای تبخال

بعضی از مواد غذایی سبب افزایش التهاب، ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش حساسیت پوستی خواهند شد. از مواد غذایی‌ای که در ادامه معرفی خواهند شد، حتما پرهیز کنید.

1. قند و شکر اضافه‌شده به مواد غذایی

ضعف سیستم ایمنی و بدتر شدن التهاب، از جمله مضرات شکر و قندی است که در فرایند تولید، به مواد غذایی افزوده می‌شود. شکر و قند را می‌توان در نوشابه، اسنک‌ها و محصولاتی مثل ماست، غلات صبحانه، شکلات‌های انرژی‌زا و … پیدا کرد.

2. الکل

مصرف الکل و تنباکو می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را مختل و باعث بروز نشانه‌هایی مثل احساس خستگی، درد و التهاب پوستی بشود.

3. مواد غذایی فرآوری‌شده

اغلب مواد غذایی فرآوری‌شده، حاوی روغن‌های هیدروژنه هستند و باعث ضعف دستگاه ایمنی می‌شوند. این نوع مواد غذایی سبب بروز آلرژی و حساسیت خواهند شد و به‌جز کالری، چیز دیگری ندارند.

4. مواد غذایی اسیدی

این مواد سبب افزایش خارش پوست و درد در ناحیه‌ی مبتلا به تبخال خواهند شد. تا زمانی که دچار تبخال هستید، از مصرف گوجه‌فرنگی، پرتقال، سرکه و سایر مرکبات خودداری کنید.

روش‌های دیگر برای درمان تبخال

1. مکمل‌ها

• گیاهان ضد ویروس: مانند آقطی، گل همیشه بهار، سرخارگل، سیر، گَوَن و ریشه‌ی شیرین بیان.
• لیزین: روزی 3 وعده هربار 1000 میلی‌گرم برای جلوگیری از شیوع بیشتر.
• استفاده از عصاره‌ی فرنجمشک (وارنگ بو) به‌صورت موضعی. (این گیاه مُسکن است و برای درمان اگزما پوستی نیز مفید است.)
• ویتامین C: صد میلی‌گرم به‌صورت روزانه برای تقویت سیستم ایمنی بدن.
• زینک: 30 میلی‌گرم روزی دوبار، برای تقویت سیستم ایمنی و جلوگیری از فعال شدن ویروس تبخال.
• ب کمپلکس: روزانه 50 میلی‌گرم ویتامین B برای مقابله با استرس و شیوع تبخال.

2. روغن‌های ضروری

روغن‌های ضروری مانند روغن میخک و روغن درخت چای برای درمان تبخال بسیار مفیدند. روزی سه مرتبه و هربار به‌اندازه‌ی 1 تا 3 قطره از این روغن‌ها استفاده کنید. اگر پوست حساسی دارید، این روغن‌ها را با روغن جوجوبا یا روغن نارگیل مخلوط کنید تا از غلظت آنها کاسته شود.

درمان درد ناشی از زخم‌ها

• زخم‌ها را باز نکنید و بعد از تماس با آنها، دست‌های خود را بشویید.
• کسی را نبوسید و از وسایل مشترک استفاده نکنید. از به اشتراک گذاشتن مسواک، رژ لب و سایر لوازم آرایشی خودداری کنید.
• وقتی زخم بهبود پیدا کرد، حتما مسواک خود را عوض کنید چرا که احتمال دارد ویروس روی مسواک باقی مانده باشد.
• برای کاهش حساسیت، از صابون‌های طبیعی و آب گرم استفاده کنید.
• برای رفع درد، از کرم‌های ضد خارش یا وازلین استفاده نکنید.
• اگر درد دارید، یک حوله‌ی گرم روی ناحیه‌ی مبتلا به تبخال بگذارید یا دوش آب گرم بگیرید.
• اگر تبخال اطراف دستگاه تناسلی قرار دارد، از یک حوله‌ی جداگانه استفاده کنید چرا که احتمال انتقال ویروس وجود دارد.

کارهای خطرناکی که منجر به ابتلا به تبخال می‌شوند

• بوسیدن فردی که ناقل ویروس فعال تبخال است؛
• فعالیت جنسی با فرد مبتلا به تبخال؛
• تماس با تبخال یا ترشحات آن؛
• ابتلا به بیماری‌هایی که دستگاه ایمنی را تضعیف می‌کنند مانند ایدز یا هپاتیت.
• رژیم غذایی نامناسب که سبب تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود.
• سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و استفاده از مواد مخدر.