شاید تا به حال نام گردشگری سیاه را شنیده باشید .نوعی از گردشگری که در چند سال اخیر، در دنیا رواج یافته است و هدف گردشگران از پرداختن به آن، گشت وگذار و خوش‌گذرانی نیست، بلکه رفتن به مکان‌هایی است که چندان خوشایند نیستند و حتی گاهی گردشگران را اندوهگین نیز می کند.
به گزارش ،جام جم نوشت:،به «گردشگری سیاه»، گردشگری تلخ نیز گفته می‌شود. سفر به شهرهای زلزله‌زده، مناطق سیل‌زده، بازماندگان جنگ‌ها و حملات شیمیایی هدف این نوع گرشگری است که گردشگران بیشتر با مفهوم مرگ و حادثه آشنا می شوند. گفته می‌شود تاریخچه‌ی گردشگری سیاه به یونان باستان برمی‌گردد که در آن زمان، مردم به دیدن شهرهای جنگ‌زده می‌رفتند.حتی گفته می شود یکی از اولین مناطقی که در دنیا گردشگری سیاه در آن شکل گرفت منطقه ای بود که در آن اعدام‌هایی انجام می‌شد و مردم برای تماشای آن جمع می‌شدند.
درعصر حاضر نیز مناطق مصیبت‌زده بسیاری بودند که توانستند گردشگران زیادی را به خودجذب کند ، نظیر ویرانه های توفان «کاترینا» در نیواورلئان آمریکا ،ویرانه‌های «پمپی» (ایتالیا) و بازمانده‌ها‌ی سونامی سال 2004 میلادی در سواحل اندونزی بود. در این نوع گردشگری، جهانگردان علاوه بر اینکه اثرات تخریب یک منطقه‌ی مصیبت‌زده را می‌بینند، با زندگی مردم آنجا نیز آشنا می‌شوند و شاید کاربرد آن، این باشد که مهارت‌های کنار آمدن با شرایط سخت و مقابله با بحران را می‌آموزند.
گردشگری فقر هم یکی از انواع گردشگری سیاه است. براساس این نوع گردشگری ، برخی گردشگران آشنایی با مردمی که در فقر و بدبختی زندگی می‌کنند را بر مشاهده رفاه زندگی ثروتمندان ترجیح می‌دهند. بسیاری معتقدند که این نوع گردشگری سبب رونق زندگی افراد فقیر ومستمند نیز می شود. سومالی، اتیوپی و بخش‌هایی از هندوستان جزو این مناطق بشمار می روند و قابلیت جذب گردشگر سیاه را دارند.
نوع دیگر گردشگری سیاه «گردشگری خودکشی» است. زیرا دلایل بالابودن خودکشی در یک منطقه و بررسی ریشه ها و علت های آن می تواند برای برخی گردشگران جذاب باشد .حتی مناطقی که در آن قتل ترحم آمیز توسط دادگاه به رسمیت شناخته شده باشد می تواند جزو این دسته از گردشگری باشد.
از آنجا که این حکم در بسیاری از کشورها غیرقانونی است، لذا مطالعه‌ی شرایط زندگی مردم این مناطق برای طرفداران این نوع گردشگری جذاب است.
گردشگری پایان جهان یکی دیگر از انواع گردشگری سیاه است. بیشتر مخاطبان این نوع گردشگری را محققان و علاقه‌مندان به محیط زیست تشکیل می‌دهند. گردشگران این حوزه به مناطقی سفر می‌کنند که بیشتر تحت تأثیر عوامل محیطی خطرآفرین قرار گرفته ودر معرض نابودی‌اند. در این نوع گردشگری، راهنمای تور وظیفه دارد برای جهانگردان درباره‌ی تأثیر پدیده‌هایی مانند گرم شدن زمین یا چگونگی برخورد شهاب‌سنگ‌ها با زمین و پایان عمر آن، توضیحاتی بدهد.
گردشگری سیاه در ایران
در ایران نیز گردشگری سیاه چندان مشاهده نمی شود یا اصلا وجود ندارد؛هرچند که بسترهای شکل‌گیری این نوع گردشگری مانند مشاهده مناطق زلزله‌خیز ویا زلزله زده ،مناطق فقیر و محروم کشور و همچنین استان هایی که در آن آمارخودکشی بالاست وجود دارد.ولی هیچگاه چیزی تحت عنوان گردشگری سیاه برای سفر به این مناطق مشاهده نشده است.
پس از زلزله اخیر کرمانشاه که خرابی های بسیاری به همراه داشت و تعدادی زیادی از مردم این منطقه جان خود را از دست دادند .خبرهایی مبنی بر راه اندازی تورهایی برای بازدید از بخش های زلزله زده کرمانشاه شنیده شد.البته این خبر با واکنش های تندی نیز همراه بود که بازدید از چنین مناطقی که هنوز سرپناهی برای زلزله زدگان ساخته نشده است و این افراد همچنان در شرایط نامساعدی بسر می برند چندان رفتاری انسانی تلقی نمی شود. هرچند که در همان زمان مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران از برخورد با متخلفان و سودجویانی که به بهانه «گردشگری سیاه» به برگزاری چنین تورهایی اقدام کرده‌اند، خبر داد.به اعتقاد این مقام مسئول سفر به این مناطق آن هم درشرایطی که مردمانش نیاز به امدادرسانی و کمک دارند منطقی نیست.
محمد حسین یزدانی رییس هیأت مدیره‌ی انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران در این باره گفت:مسلما پشت چنین اقداماتی کمی سوءاستفاده های شخصی خوابیده است .چراکه اگر این تورها در قالب اردوهای جهادی برای کمک به مردم منطقه و بازسازی خانه ها انجام شود حرکت خوب ومثبتی است.اما اینکه صرفا فقط توری راه اندازی شود که گردشگران ضمن تفریح وضعیت زلزله زدگان را مشاهده کنند قابل قبول نیست.وبه نوعی سودجویی تلقی می شود.
وی این تورها را به نوعی فعالیت کور گردشگری تلقی کرد و افزود:این همه جاذبه گردشگری در کشور وجود دارد و برای آنها کاری انجام نداده ایم آن وقت زلزله ای رخ می دهد و سریع می خواهیم از آن بازدید کنیم.البته نوعی گردشگری بنام گردشگری سیاه یا تلخ در دنیا وجود داردو افرادی نیز علاقه مند هستند از این مناطق بازدید کنند ولی پس از مدتی که اثرات آن اتفاق تلخ در منطقه از بین رفته باشد حتی در کشور خودمان نیز یک نوعی از آن را داریم نظیر بازدید از مناطق دفاع مقدس.که با سفر به این مناطق می توان از تعداد کشته ها و شهدای این مناطق و رشادت ها و عملیاتی که به تصویر کشیده شده است بازدید کرد.
به گفته یزدانی ،از آنجا که گردشگری با انسانها سروکار دارد لذا مقوله ای بسیار حساس است وباید دقت کافی داشت صرف اینکه در دنیا چنین چیزی وجود دارد پس ماهم می توانیم انجام دهیم منطقی و درست نیست.در دنیا عموما به مناطقی سفر می شود که زمانی آن هم بسیار دوردر آن اتفاقی تلخ روی داده واز آن به عنوان یک خاطره تلخ وقدیمی یاد می کنند.نظیر وقایع جنگ جهانی دوم یا مثلا در پاریس قبرستانی زیرزمینی کشف شده و گروهی علاقمند به بازدید از آن هستند.
این کارشناس گردشگری ادامه داد:اگر بخواهیم در گردشگری شرایط انسانی را درنظر نگیریم این گردشگری فاقد ارزش است.می توان گردشگری سیاه را راه انداخت ولی مطابق شرایط انسانی و مدل های جهانی آن.
به هیچ عنون نمی توان اهمیت این شاخه از گردشگری را نادیده گرفت و می توان گفت که در چند سال اخیر، از لحاظ علمی و دانشگاهی نیز به این نوع از گردشگری پرداخته شده است.به گونه ای که در سراسر جهان، تعدادی از دانشگاهها در این رشته، اقدام به جذب دانشجو کرده اند. از آن جمله می توان به دانشگاه اولکان در برستون انگلستان اشاره کرد.
همچنین چون علاقمندی به «گردشگری سیاه» رو به افزایش است، اهمیت آن، روز به روز بیشتر برای همه آشکار می شود و به همین دلیل، سفرهایی برای بازدید از صحنه های واقعی و بازسازی شده در ارتباط با مرگ و رنج تهیه شده است. سفر و بازدید از منطقه هایی که به نوعی با مرگ و عذاب انسانها مرتبط هستند.
«گردشگری سیاه» می تواند باعث افزایش آگاهی مردم شده و سبب شود که نسل های آینده، هرگز رویدادهای اسف بار و غمناکی که در گذشته اتفاق افتاده را فراموش نکنند.
