زگیل تناسلی به‌عنوان یکی از بیماری‌های منتقل‌شونده از راه ارتباط جنسی است و در سال‌های اخیر در ایران رو به افزایش است. هرچند راه‌های درمان و حتی واکسن زگیل تناسلی در ایران موجود است اما در مورد آن کمتر صحبت می‌شود.
به گزارش به نقل از مهرخانه، زگیل‌های تناسلی به شکل برآمدگی‌های پوستی توپُری به ابعاد 2 تا چند میلی‌متر به شکل متعدد یا حتی خوشه‌ای خودنمایی می‌کنند. این ضایعات بدون درد، سوزش یا خارش هستند. گاه ضایعات کوچک حتی بدون مداخله درمانی برطرف می‌شوند، ولی در مواردی هم بدون تغییر باقی مانده یا بزرگ‌تر شده و حتی گسترش می‌یابند.
مکانیسم انتقال زگیل تناسلی رابطه جنسی است
انواعی از ویروس پاپیلوما که ایجاد زگیل می‌کنند با انواعی که شانس سرطان را افزایش می‌دهند، متفاوت است؛ اما نباید فراموش کرد که با توجه به نحوه انتقال، احتمال آلودگی همزمان با چند گونه ویروس پاپیلوما و حتی سایر ویروس‌های منتقل‌شونده از راه تماس جنسی مثل HIV، هرپس و هپاتیت‌های نوع B و C وجود دارد.
دکتر بهنام فرهودی، فوق تخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌و‌گو با مهرخانه درباره چگونگی بروز زگیل تناسلی تصریح کرد: بیش از 100 تیپ زگیل تناسلی داریم که تعدادی از آن‌ها مرتبط با برخی سرطانهای دستگاه تناسلی، مقعد و دهان می‌شوند. مکانیسم انتقال زگیل تناسلی رابطه جنسی است. یعنی اکثریت مطلق موارد از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود. اگرچه ممکن است از راه وسایل مشترک مانند حوله مشترک نیز منتقل شود. زگیل در هر نقطه از نواحی جنسی انسان از یک دسته است اما تیپ‌هایش متفاوت است که برخی سرطان‌زا هستند. پس زگیل دهانه رحم با زگیل نوک آلت تفاوت ندارد و همگی ویروس پاپیلومای انسانی هستند.
نقش محیط در انتقال بیماری
گروهی از متخصصان معتقدند که حدود 95 درصد انتقال این بیماری از راه تماس جنسی و 5 درصد از طرق دیگر صورت می‌گیرد. البته در موارد خاص این بیماری ممکن است از طریق اشیاء و محیط هم منتقل شود. برای مثال مادر مبتلا زایمان واژینال داشته باشد و نوزاد را مبتلا کند. حتی در مواردی دیده شده است که ضایعه HPV در حنجره نوزاد تشکیل شده که بسیار خطرناک است. همچنین آلودگی به هر شکلی ممکن است از طریق اشیاء داخل بیمارستان به نوزاد منتقل شود. در موارد نادر هم دیده شده در محیط‌هایی مانند استخر و مکان‌هایی که از وسایل نظافت شخصی یکدیگر استفاده می‌کنند، این بیماری انتقال پیدا کرده است.
زگیل تناسلی و سرطان
زگیل‌های تناسلی در ابتدا کوچک، سفت و بدون درد هستند و ممکن است در ناحیه اندام تناسلی زنان، آلت تناسلی مردان یا اطراف مقعد به‌وجود بیایند. اگر این زگیل‌ها در مراحل اولیه درمان نشوند، ممکن است بزرگ شده و نمایی گوشتی پیدا کنند. اگر از مقوله شکل ظاهری این زگیل‌ها بگذریم، همان‌طور که اشاره شد اهمیت آن‌ها در این است که برخی از آن‌ها ممکن است خطر سرطان دهانه رحم یا سایر سرطانهای منطقه تناسلی در زنان را افزایش دهند.
ویروس HPV را می‌توان از علل اساسی سرطان دهانه رحم در زنان ذکر کرد که دارای انواع پرخطر و کم‌خطر است؛ نوع کم‌خطر آن اغلب باعث زگیل تناسلی شده و نوع پرخطر آن بیشتر تبدیل به سرطان می‌شود.
البته هر زنی در طول زندگی خود احتمال ابتلا به این ویروس را دارد که حدود 90 درصد این عفونت‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند. به گفته دکتر فرهودی به‌طور میانگین از زمان ورود ویروس تا ابتلای فرد به زگیل، سه ماه طول می‌کشد اما ممکن است این روند سال‌ها نیز ادامه داشته باشد.
به گفته برخی متخصصان بیشتر زنان در سنین پایین و جوانی مبتلا به این ویروس می‌شوند و به دلیل این‌که در مواردی عوارض ظاهری ندارد، احتمال این‌که به دلیل عدم تشخیص به‌موقع منجر به سرطان دهانه رحم شود، افزایش می‌یابد. البته در مردان نیز این عارضه ممکن است منجر به سرطان شود.
ظاهر سالم گویای سلامت از نظر زگیل تناسلی نیست
دکتر فرهودی با تأکید بر این‌که ممکن است زگیل با چشم قابل مشاهده نباشد، افزود: زگیل ممکن است گاهی در واژن زنان، پیشابراه یا نوک آلت مردان قرار گیرد یا کوچک باشد که در تمام این موارد دیده نمی‌شود. به همین دلیل کسی که ظاهراً زگیل ندارد، ممکن است زگیل داشته باشد اما با چشم یا با معاینه سطحی دیده نشود.
ظاهر سالم گویای سلامت از نظر زگیل تناسلی نیست. شروع بیماری با زگیل است و علایم دیگری ندارد اما می‌تواند عوارضی مانند سرطان داشته باشد. در تمام زنانی که سرطان دهانه رحم یا سرویکس دارند، بدون استثنا زگیل تناسلی داشته‌اند و اغلب زگیل‌هایی هستند که برایشان واکسن ساخته شده است.
اکثریت مطلق سرطانهای مقعد با زگیل ارتباط دارند. بیشتر موارد سرطانهای آلت تناسلی مردان با زگیل مرتبط است و گاهی سرطانهای دهان نیز با زگیل تناسلی ارتباط دارند. پس ایده این‌که فردی ظاهرش سالم است، پس زگیل ندارد، ایده غلطی است.
نبود آمار مشخص از شیوع و بروز بیماریدر سال 1392، دکتر مصطفی اقلیما، رییس وقت انجمن مددکاری اجتماعی ایران اعلام کرد که تاکنون حدود یک میلیون نفر در کشور به زگیل تناسلی مبتلا شده‌اند و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد و افراد مبتلا نمی‌توانند صاحب فرزند شوند. او در این زمینه گفت: "طی سال‌های 91 تا 92 این بیماری به شدت شیوع یافته است و از آن‌جایی که از راه مقاربت انتقال پیدا می‌کند، سرعت شیوع آن بسیار زیاد است. سال گذشته روزانه 1 تا 2 نفر مبتلا به من مراجعه می‌کردند؛ در حالی‌که امسال روزی 10 الی 15 مرد مبتلا به من مراجعه می‌کنند. این بیماری در آستانه اپیدمی شدن است و باید سریعاً از خارج واکسن تهیه شود و مانند فلج اطفال، همه واکسینه شوند".
مدتی پس از اظهارات اقلیما، دکتر سید علی آذین، متخصص پزشکی‌اجتماعی، روان‌درمانگر جنسی و عضو هیأت علمی و رییس پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی- ابن‌سینا در واکنش به صحبت‌های اقلیما بیان کرد که تغییر الگوی رفتار جنسی در جامعه طی دو دهه اخیر و سهولت نسبی انتقال ویروس در کنار آموزش ناکافی و متأسفانه درک ناکافی خطر در افرادی که به لحاظ جنسی فعال هستند، شرایطی را به‌وجود آورده که چنین آماری چندان دور از ذهن نیست؛ اگرچه مستند هم نیست.
به گفته او آلودگی با این ویروس در سایر نقاط دنیا نیز چشم‌گیر است. طبق آمار رسمی در ایالات متحده در همان سال حدود 79 میلیون نفر با این ویروس آلوده شده‌اند. مهم این است که مراجعان مبتلا به زگیل‌های تناسلی به مراکز دریافت خدمات سلامت، طی یکی دو سال اخیر افزایش قابل توجهی نشان می‌دهند.
در کلینیک سلامت جنسی ابن‌سینا و همچنین در اطلاعات دریافتی از همکاران متخصص اورولوژی، زنان و زایمان و بیماری‌های پوست همین روند به چشم می‌خورد؛ اگرچه ممکن است بخشی از این افزایش تقاضا برای خدمات، مربوط به آگاهی بیشتر مردم و تغییر رفتار آن‌ها در جستجو برای کمک باشد، ولی به‌عنوان یک متخصص پزشکی اجتماعی به خود اجازه نمی‌دهم که تا این حد خوشبینانه به موضوع نگاه کنم؛ کمااین‌که تغییرات سریع در الگوی انتقال بیماری ایدز به سمت رفتار جنسی نیز باید بسیار زودتر از این‌ها جدی گرفته می‌شد.
احتمال افزایش ابتلا مطرح است
دکتر فرهودی نیز در این زمینه بیان کرد: در ایران آمار مدون نداریم. اما با توجه به مشاهدات پزشکان و گفته‌های‌شان به نظر می‌رسد که ابتلا به زگیل تناسلی در حال افزایش است. البته مطالعات پراکنده‌ای انجام شده که نشان می‌دهد شیوع این بیماری کم نیست. از طرفی ممکن است مردم یک پزشک را شناخته باشند و به او بسیار مراجعه کنند.
البته افزایش آگاهی نیز مطرح است. احتمالاً مردم آگاه شده‌اند که زگیل، سرطان‌زاست پس باید درمان کنند؛ در نتیجه بیشتر مراجعه می‌کنند. اما فقط این نیست و واقعاً احتمال افزایش ابتلا مطرح است. البته باید مطالعه این موضوع را نشان دهد.
افزایش ابتلا به HIV از راه ارتباط جنسی، می‌تواند گویای افزایش ابتلا به زگیل تناسلی نیز باشداو با تأکید بر تأثیر روابط جنسی پرخطر ادامه داد: افزایش روابط جنسی پرخطر حتماً می‌تواند به افزایش بیماری زگیل تناسلی منجر شود و این نگرانی به شدت وجود دارد.
کمااین‌که راه ارتباط جنسی در انتقال ویروس HIV کاملاً مشخص شده است. تا 10 سال پیش زن جوانی که از راه جنسی مبتلا شده باشد را نمی‌دیدیم. افراد یا تزریقی بودند یا خارج از کشور مبتلا شده بودند. زنان مبتلا نیز از همسر تزریقی خود بیماری را گرفته بودند. امروز افرادی را می‌بینیم که نه خودشان و نه شرکای جنسی‌شان تزریقی نیستند. زمانی که این اتفاق رخ می‌دهد، احتمالاً در زگیل هم رخ داده اما مطالعه‌ای انجام نشده است.
وزارت بهداشت مطالعاتی را آغاز کرده است
این فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به مطالعاتی که در وزارت بهداشت در حال انجام است، افزود: وزارت بهداشت از سال گذشته مطالعاتی را در گروه‌های مختلف جمعیتی مانند زندانیان، روسپی‌ها و افراد دارای رفتار جنسی پرخطر شروع کرده است. حتی در جمعت عمومی تلاش کرده است کارهایی را شروع کند. هنوز مطالعات به اتمام نرسیده و نتایج آن منتشر نشده است.
اگر مطالعات به اتمام برسد، پایه‌ای برای اقدامات بعدی می‌شود. آن‌چه تاکنون انجام شده، مطالعات کوچکی است که قابل تعمیم به کشور نیست. ولی به نظر می‌رسد براساس مشاهدات بالینی پزشکان باید افزایش پیدا کرده باشد.
بارداری و ابتلای کودک
دکتر ایراندخت مهری‌ماهانی، متخصص زنان و زایمان معتقد است که گرما احتمال ضخیم شدن زگیل تناسلی را بالا می‌برد و بارداری نیز موجب رشد سریع آن خواهد بود. زگیل تناسلی اگر به صورت فعال در دوره زایمان ایجاد شود، برای جلوگیری از درگیری نوزاد، بهتر است از روش سزارین برای زایمان استفاده شود. نوزادانی که با زایمان طبیعی متولد می‌شوند، ممکن است در ناحیه تناسلی، دهان و حلق دچار درگیری عفونی شوند.
بیش از 30 بیماری آمیزشی شناخته شده استدکتر فرهودی نیز اظهار کرد که امکان بارداری قبل و پس از درمان وجود دارد. بیش از 30 بیماری آمیزشی داریم که برخی از آن‌ها باروری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. اما زگیل باعث عدم باروری نمی‌شود. البته ممکن است فرد همراه با زگیل، درگیر عفونت‌های دیگری نیز شده باشد. باید دقت کرد که زگیل تأثیری در ابتلا به عفونت‌های دیگر ندارد. در این زمینه در مورد HIV مطالعات زیادی صورت گرفته که نشان می‌دهد تبخال، سوزاک، سفلیس خطر انتقال را زیاد می‌کنند اما تأثیر زگیل اثبات نشده است. البته راه انتقال‌شان مشترک است.
درمان زگیل تناسلی طولانی‌مدت است
در اغلب موارد درمان براساس پذیرش بیمار، نوع ضایعه و محل ضایعه انجام می‌شود. متخصصان معتقدند اولین راه درمان فریزکردن است. در این روش از طریق مایع نیتروژن ضایعه را می‌سوزانند. همچنین مطابق شرایط فردی بیمار، جراحی یا محلول‌های موضعی تجویز می‌شود. تأکید می‌شود که مبتلایان به زگیل تناسلی بایستی در زمینه سایر بیماری‌های انتقالی از راه تماس جنسی مانند ویروس ایدز، هپاتیت C و B، سفلیس و عفونت‌های دیگر نیز ارزیابی شوند.
دکتر فرهودی با تأکید بر این‌که زگیل تناسلی درمان دارد، گفت: اگرچه این درمان‌ها، طولانی‌مدت هستند و احتمال عود وجود دارد. بیشتر درمان‌های موضعی انجام و سعی می‌شود که زگیل با درمان‌های شیمیایی یا روش‌های فیزیکی حذف شود و پس از حذف، با هدف جلوگیری از عود کنترل می‌شود. اگر بعد از مدتی عود نکرد، دیگر عود نمی‌کند. طول درمان بستگی به بیمار دارد زیرا زگیلی که برداشته یا سوزانده می‌شود ممکن است سلول کنار آن با ویروس زگیل تماس داشته و آلوده شده باشد اما آن سلول دیده نمی‌شود؛ در نتیجه نمی‌توان آن را حذف کرد تا زمانی‌که خود را نشان دهد.
پس از مدتی از آن‌جایی که سلول تکثیر می‌شود دوباره زگیل دیده می‌شود. به همین دلیل بیمار باید مرتباً زیر نظر پزشک باشد تا هر زمان که سلول مشاهده شد، برداشته شود. بر این اساس زمان درمان برای هر بیمار متفاوت است. یک بیمار ممکن است با دو یا سه دوره درمان شود اما در بیمار دیگر ممکن است سلول‌های زیادی آلوده شده باشند و زمان زیادی ببرد تا خود را نشان دهند و دوره‌های درمان طولانی‌تری داشته باشد. قطعاً هیچ‌کس با یک ویزیت درمان نمی‌شوند.
واکسن زگیل تناسلی؛ راهی مناسب برای پیشگیری
در سال 2012، واکسن زگیل تناسلی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شد. این واکسن 4 تیپ ویروس زگیل را پوشش می‌دهد و از بروز سرطان جلوگیری می‌کند. اخیراً نیز نوع جدیدی از این واکسن تولید شده که از بروز 5 نوع دیگر از این ویروس جلوگیری می‌کند. به گفته رییس پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی در کشورهای پیشرفته اغلب توصیه می‌شود همه پسران و دختران بالای 10 تا 12 سال در برابر این ویروس واکسینه شوند؛ اما شرایط اپیدمیولوژیک و ابهام‌های موجود و همچنین ملاحظات اجرایی و اقتصادی در کشور، فعلاً برای توجیه چنین مداخله‌ای کافی نیست، اما شهروندان حق دارند تا به این واکسن دسترسی داشته باشند.
دکتر فرهودی با بیان این‌که واکسن زگیل تناسلی در ایران موجود است، گفت: تیپ‌هایی از این ویروس سرطان‌زا است که واکسن برای این تیپ‌ها ساخته شده است. البته واکسن تمام تیپ‌های سرطان‌زا را پوشش نمی‌دهد؛ بلکه شایع‌ترین تیپ‌ها را پوشش می‌دهد. یک واکسن دو تیپ ویروس و یک واکسن 9 تیپ را پوشش می‌دهند که هیچ‌کدام در ایران وجود ندارند. یک واکسن نیز چهار تیپ شایع ویروس زگیل را پوشش می‌دهد که در ایران موجود است. البته واکسن گرانی است و به‌صورت عمومی تزریق نمی‌شود. حدود 700 هزار تومان قیمت واکسن است که سه دوز دارد. واکسن زگیل تناسلی تا حد زیادی جلوی تیپ‌های شایع‌تر را می‌گیرد.
توصیه به قطع رابطه جنسی در صورت ابتلا
با توجه به روش انتقال زگیل تناسلی از راه جنسی و تأثیر آن در ابتلا به سرطانهای مهمی مانند دهانه رحم، عموم متخصصان توصیه می‌کنند که مبتلایان، رابطه جنسی را متوقف کنند و بلافاصله به درمان روی آورند. از طرفی با توجه به احتمال مخفی‌بودن زگیل‌ها توصیه می‌شود زنان برای انجام آزمایش‌های دوره‌ای مانند تست پاپ‌اسمیر به پزشک مراجعه کنند تا در صورت ابتلا، در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شود.
وسایل محافظت‌کننده جنسی در عدم انتقال جنسی زگیل تناسلی کاملاً مؤثر نیستنددکتر فرهودی با اشاره به نقش کم‌رنگ وسایل محافظت‌کننده جنسی در جلوگیری از انتقال بیماری تصریح کرد: وسایل محافظت‌کننده جنسی تا حدی جلوی انتقال ویروس را می‌گیرند اما صد درصد این اتفاق نمی‌افتد. وسایل محافظت‌کننده جنسی وسایلی کاملا مؤثر در انتقال جنسی زگیل تناسلی نیستند.
اگرچه استفاده از آن‌ها توصیه می‌شود اما نمی‌توان به‌طور کامل جلوی آن را گرفت. البته این وسایل در برخی بیماری‌های منتقل‌شونده از راه ارتباط جنسی مؤثر است؛ مثلاً در صورت استفاده صحیح، می‌توان جلوی انتقال جنسی سوزاک را گرفت؛ اگرچه توصیه اولیه به درمان و دوری از رابطه جنسی در دوره درمان است.
رفتار جنسی سالم در چارچوب تک‌همسری است
او به بیان توصیه‌هایی پرداخت و افزود: توصیه می‌کنم مردم رفتار جنسی سالم را پیش بگیرند. رفتار جنسی سالم در چارچوب تک‌همسری است. در صورتی‌که امکان تک‌همسری وجود نداشت، حتماً از وسایل محافظت‌کننده جنسی استفاده شود؛ هرچند صد درصد جلوی زگیل را نمی‌گیرد.
