رویین روستایی است با گویش تاتی که در قسمت مرکزی شهرستان اسفراین خراسان شمالی قرار گرفته است. این روستای خوش آب و هوای پله ای که به روستای ماسوله ای رویین به جهت پله ای بودن خود و یا شکوفه های سیب نیزمعروف است، از نقاط توریستی و گردشگری خراسان شمالی به حساب می آید. روستای رویین خراسان شمالی به سبب برخورداری از ارتفاعات ناهمگون، رودخانه های پرخروش، پوشش گیاهی انبوه، درختانی کهن سال، کوچه های در هم تنیده شده، نوع بافت قدیمی خانه ها و کلی امکانات تاریخی و گردشگری دیگر در کنار اغلب مراسم های منحصر به فرد، روستای رویین خراسان شمالی توانسته خود را به عنوان یک منطقه روستایی توریستی و گردشگری معرف همگان نماید. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید برای سفر به روستای رویین اسفراین ...
آشنایی با روستای رویین اسفراین
در ابتدا بهتر است در خصوص نام روستای رویین اسفراین مختصر توضیحی ارائه دهیم؛ نام رویین به این جهت بر روی روستا گذاشته شده است که دور تا دور محیط چشم نواز آن را کوه های استوار و بلند احاطه کرده اند. رویین از دو کلمه مجزا روی و ین تشکیل شده است؛ روی که منظور از ان همان فلز روی است و ین که می توان گفت نوعی صفت برای روی می باشد و در کنارهم، فلز رویی که محکم و سخت می باشد را معنا می دهد که البته این اسم با توجه به نوع اقلیم روستا می تواند بسیار بسیار نامی شایسته باشد!
تاریخچه روستای رویین اسفراین
پر است از فراز و نشیب که شاید بد نباشد قسمتی از تاریخ آن را که سبب رونق گیری در این روستا گشت را با هم مرور کنیم. درست سال 758 هجری بود که عده زیادی از جمله سربداران علیه تیمور لنگ و یارانش در سبزوار قیام کردند که این قیام آنان خیلی دوامی نداشت و تیمور و یارانش همه را از دمه تیغ گذراندند و تمام استحکامات دفاعی آنان را نابود کردند. تیمور که از قدرت زیادی برخوردار بود به راه خود ادامه داد تا به میرسیف الدین و هفتاد تن از یاران او برخورد کرد. در این نبرد خونین این بار تعداد بیشماری از لشکریان تیمور بودند که کشته شدند و در خلال چنگ نیز دو پسر میرسیف الدین به نام های شمس الدین و میرغیاث الدین پا به فرار گذاشتند. (کشف و رونق روستای رویین به سبب همین فرار از جنگ میرغیاث الدین شکل گرفت). هر دوی آنان برای فرار راهی جز شهرستان اسفراین کنونی نیافتند و خود را به سرعت به آنجا رسانیده و در روستایی به نام کبوترخانه مستقر شدند. آنقدر در کبوترخانه ماندند تا اوضاع جنگ آرام گردد و از تلاطم آن کاسته شود، سپس با زیرکی و رندی هرچه تمام تر خود را به دربار رساندند و مرغیاث الدین توانست خود را در زمره وکلای وقت قرار دهد. وی که به سبب مدت زمان زیادی که در منطقه رویین اسکان کرده بود و تواسنته بود اطلاعات مکفی در زمینه ملکی و مالکی آن بدست آورد، مدام به دنبال موقعیتی بود تا موضوع روستای رویین خراسان شمالی را با شاه در میان بگذارد که دسته آخر این فرصت نیز برای او بدست آمد! شاه و همراهانش قصد سفر و زیارت مشهد مقدس را کردند و در این بین میرغیاث الدین نیز آنان را همراهی نمود و به محض نزدیکی به روستای رویین با خواهش و تمنا از شاه خواست که او و همرانش شبی را در روستای کبوترخانه و بعد از آن هم روستای رویین خراسان شمالی بگذرانند که شاه نیز پذیرفت و شبی را در روستای کبوترخانه و سپس صبح فردای آن را در روستایی رویین که در محلی به نام قلعه بلند واقع شده بود، گذراندند و درست در آنجا بود که شاه به سبب وجود مناظر زیبا و مطلوب بودن آب و هوای روستا، پیرامون صاحب آن سوالاتی را مطرح نمود که میرغیاث الدین برای تمامی آن ها پاسخی را از پیش آماده کرده بود و در آخر نیز از شاه خواست تا سند روستای رویین اسفراین را به ملکیت وی منتقل گرداند. همین هم شد! روستا به نام میرغیاث الدین زده شد و وی نیز شروع به آوردن مردمانی مختلف و صنایعی گوناگون به روستا کرد تا جایی که از یک روستای استوار و بی سکنه، یک روستای پر از جمعیت و پر رونق به وجود آورد.
خصوصیات طبیعی روستای رویین اسفراین
در انبوه بودن پوشش گیاهی این روستا هیچ شکی نیست و تنها کافی است یکبار به آن سفر کنید تا متوجه طبیعت بکری که پیرامون روستا واقع شده است، بشوید. رویین همانطورکه از عنوان مطلب نیز متوجه آن شده اید، از روستایی خوش آب و هوای پله ای است که در قسمت جنوبی رشته کوه های آلاداغ در داخل یکی از دره های چشم نواز آن قرار گرفته است. این روستا به علت نبود ارتفاعات مناسب در آن و همچنین وجود شیب دامنه کوهی که در آن ایجاد شده است به هیچ وجه زمینی مناسب کشاورزی نداشته و بیشتر ساکنان آن با تراس بندی هایی به باغداری در این روستا مشغول می باشند. البته ناگفته نماند که روستای رویین خراسان شمالی تنها به یک دره خلاصه نمی شود و دره های فرعی زیادی به آن ختم می شود که تمامی آنان از درختان میوه برخوردار هستند.
هر گاه قصد سفر کردن به این روستا توریستی و گردشگری را داشتید سعی کنید از جاده اسفراین- بجنورد عبور کنید تا ضمن طی کردن عرض دره ای که این روستا در دل آن قرار گرفته است، متوجه جهت درب ورودی روستا که از غرب به شرق می باشد نیز بشوید. آب و هوای خوش رویین مطلوب و معتدل کوهستانی است و با ارائه صفات هر فصل به ساکنان خود یکی از بهترین گزینه های ییلاقی برای اهالی اسفراین و بجنورد و دیگر مناطق همجوار می باشد. ساکنان بومی روستای رویین آب و هوای حاکم بر روستا را به بخش نسر و پیرو تفکیک کرده اند که در واقع نسر را مخصوص قسمت های کناری رودخانه که اغلب تابش خورشید بر آن کم و از درختان و پوشش های گیاهی زیادی برخوردار است و در مجموع، آب و هوای سردتری دارد می باشد و پیرو نیز به جهت اینکه اغلب در مقابل تابش مستقیم نور خورشید است و بیشتر بافت های خانه های روستایی در آن قرار گرفته شده است و در کل از بخش های گرم تر روستا به حساب می آید، گفته می شود.
پوشش درختی و گیاهی این دهکده توریستی و گردشگری
از درختانی که در قسمت شمالی و شمال شرقی روستا واقع شده اند می توان به پسته، سماق، انجیر، انار، سنجد وحشی، ارغوان، زالزالک، گلابی وحشی، ذغال اخته، زبان گنشجک و غیره اشاره داشت و از گیاهان آن نیز که اغلب کوهستانی می باشند به: قیاق، گون، فرز، پیاز کوهی، درمنه، بارهنگ، ورک، بومادران، پونه، اسپند، زرشک دانه دار (یا همان زرک به زبان تاتی)، قارچ، استاقدوس، نخود وحشی، قریچ، قسنی، خارشتر و سایر گیاهان اشاره کرد.
پوشش جانوری روستای رویین اسفراین
اشتباه هست اگر در روستای رویین خراسان شمالی گمان کنید که تنها حیوانات اهلی در آن زندگی می کنند و همه چیز در کمال دوستی و مصالحه با حیات وحش در این نقطه توریستی و گردشگری طی می شود؛ در این منطقه هم حیوانات اهلی همچون: آهو، گوزن، سنجاب، بز و قوچ کوه وجود دارند و هم حیوانات وحشی نظیر: پلنگ، گرگ، گراز و کفتار! البته فراموش نکنید که در روستای رویین همیشه در تمام طول سال نغمه پرندگان مختلفی مانند: هدهد، قمری، گنجشک، بلبل، سار در روز و در شب نیز جغد و مرغ یاحق به گوش می رسد. اگر کمی هم از اقبال بلند برخوردار باشید می توانید در کنار رودخانه ها و چشمه های روستا؛ لک لک ها و اردک های وحشی را از نزدیک ملاقات کنید و از شنیدن صداهای دلنواز حاصل شده از نوای تک تک آنان، نهایت لذت را بدست آورید. البته بهتر است این را بخاطر داشته باشید هنوزم که هنوز است خاطره حمله ور شدن پلنگی به مردم این روستا برای همگان داغ و تازه می باشد! پس بهتر است خیلی از بخش مرکزی روستا دور نشوید.
منصوجات و محصولات روستای رویین اسفراین
از صنایع زنده و پر تحرک روستا در گذشته کوندی سازی و تنور سازی بوده است که اکنون دیگر خیلی نمی توان در دل روستا از نزدیک چنین صنایعی را مشاهده نمود و با رسیدن نان های صنعتی و دستگاه های پخت و پز نان ها، خیلی طول نمی کشد که این صنعت که در حال نفس کشیدن های آخر خود می باشد، بطور کلی از روستا برچیده شود! اما خُب از طرفی صنعت بافت چادرهای شب چه به صورت دستی یا همان سنتی و چه بصورت صنعتی هنوزم هم در این روستا در حال رونق و رشد می باشد که از جمله صنایع تحسین برانگیز روستای رویین خراسان شمالی نیز می باشد. روستای رویین اسفراین از گذشته های بسیار دور حتی پیش از ظهور اسلام نیز از روستاهای قابل توجهی در ایران بشمار می رفته است و از شهرهای مهمی همچون: میام وزربندان و زرگران که به کوت شهر شهرت دارد، برخوردار بوده است. این روستا در تمام دوران خود از دسته مناطق پر رونق کشور به حساب می آمده است و آنقدر رونق محصولات زندگی و کاری در آن وجود داشته است که به تنهایی مسئولیت تامین تمام وسایل و محصولات کاری و زندگی همچون: مواد غذایی، وسایل نجاری، آهنگری، پارچه بنایی و غیره را برای روستاهای بزرگ و کوچک کناری خود که نزدیک به 30 روستا بوده اند را بر عهده داشته است! در اهمیت و رونق این روستا همین بس که در تامین محصولات و اقلام زندگی مردمان شهرستان اسفراین نیز نقش پر رنگی را ایفا کرده است؛ از محصولات فعلی این منطقه خوش آب و هوای نیز می توان به: بافت چادر شب، جوراب بافی، قیسی، گردو، هلو، گلابی، سیب، انار، عسل و کلی محصول مختلف دیگر اشاره داشت. مناطق تفریحی این روستا نیز شامل رودخانه های پر خروش آن، ذوتنگ، چشمه شفا و سرچشمه می باشد که به جهت پر آب بودن آن در حال حاضر منبع مناسبی برای تامین آب 7 روستای کناری خود شده است!
گویش مردم محلی روستای رویین اسفراین
همانطور که گفتیم گویش مردم محلی روستای رویین خراسان شمالی به زبان تاتی می باشد. زبات تاتی از منظر اصول و قواعد زبان شناسی از جمله زبان های تحسین برانگیز می باشد که در عین قدیمی بودن خود، از ارزش های زیادی نیز برخوردار است! این زبان که بسیاری از محققان و زبان شناسان آن را به مادها مرتبط می دانند در حال حاضر به سبب ورود کلمات مختلف خارجه به خود، دچار تغییرات وسیعی شده است تا جایی که اگر در زمان های گذشته از آذربایجان گرفته تا خراسان شمالی اغلب به این زبان صحبت می کردند اما اکنون با چیرگی زبان فارسی و ترکی در قسمت های عمده از از مناطق فوق، تنها بخش های کوچکی برای تکلم از این زبان زیبا استفاده می نمایند. نکته جالب توجه زبان تاتی این می باشد که این زبان انواع و اقسام مختلفی را دارا می باشد که نوع زبانی آن در ایران، شمال غربی آن می باشد! از بزرگ ترین نقاطی که در ایران به این زبان در حال حاضر پرداخته می شود می توان از بخش جنوب استان مرکزی و استان قزوین و قسمت هایی از استان تهران، البرز و اصفهان نظیر: زرندیه، تاکستان، شهر اشتهارد، شهرستان طالقان، بوئین زهرا و شهرستان آران و بیدگل نامی به میان آورد. شایان به ذکر است که زبان تاتی از جانب استان آذربایجان شرقی در لیست میراث ناملموس آثار ملی ایران به ثبت رسانده شده است و در روستای کرینگان ورزقان به طور کامل با این گویش سخن گفته می شود و بیشترین تغییرات زبانی این گویش نیز به گویش تاتیِ اشتهاردی محدود می شود!
مراسم های منحصر به فرد روستای رویین اسفراین
مراسم مهره در تاس انداختن: این مراسم که متعلق به عید غدیر خم می باشد به اینگونه برگزار می شود که به هنگامی که برنج را بار می گذاشتند و آب کش می کردند، مقداری از آب برنج را به همراه مقداری از آب آسیاب که در قسمت های زیرین پره های آسیاب می گذشته است را در یک آفتابه چدنی ریخته و دستمال تمیزی را بر روی آن قرار می داده اند؛ اعتقادشان از اجرای این مراسم این است که آب آسیاب را مایه روزی حلال و آب برنج را مایه برکت در زندگی می دانند. به هنگام این مراسم تمام همسایگان به دور هم جمع می شوند و هر کس هر چیز کوچکی نظیر انگشتر و دیگر وسایل این چنینی را با نیتی به داخل آفتابه چدنی ریخته و صبر می کنند تا با طلوع خورشید و سپیده دم، یکی از بچه های کوچک جمع دستش را به داخل آفتابه برده و چیزی از آن را بیرون می آورد و همزمان با آن یک رباعی از حافظ نیز خوانده می شود.
مراسم خال ختک: این مراسم نیز از جمله مراسم های مربوط به شب عید غدیر خم می باشد که اهالی به دکان رنگرزها می روند و از کف نیل یا هر رنگ دیگری که در خم بوده است، مقداری برداشته و به خانه می آورند و با وسایل دایره مانند همچون ته نی به جوهر آغشته کرده و گونه های بچه های خود را همانند یک دایره رنگ می کنند؛ اعتقاد اهالی روستا بر این است که با این کار بیعت خود را با حضرت علی (ع) در عید مبارک غدیر خم تجدید می نمایند.
مراسم خاله خلطتنه: مراسم خاله خلطتنه تقریبا مراسمی است مشابه مراسم قاشق زنی در همان روز نخست سال نو در گذشته که بچه ها با قاشق زنی و رویی پوشانده شده به درب خانه ها می رفتند و کیسه همراه خود را از آجیل، شکلات و حتی مبلغی پول پر می کردند! خاله خلطتنه نیز همین می باشد؛ بچه های روستای رویین اسفراین خلیطه ای با پارچه درست کرده و طنابی به سر آن متصل می کنند و به بالای پشت بام های اهالی می روند و از دودکش های خانه ها، خلیطه ها را آویزان کرده و شعر معروف: خَلَه، خَلَه ،دو مِرغَنَه،انگور باغ دِر غََلَه،اگه نوری، یک مرغنه را می خوانند تا هر کسی به اندازه توان خود، چیزی در داخل خلیطه ریخته و بگویند بکش بالا! این مراسم ها بیشتر به سبب پر کردن جیب بچه ها در گذشته بوده است تا سال را با چشم و دل سیری آغاز نمایند و هیچ کسی حق ندارد به این مراسم، لقب گدایی را نسبت دهد!
مراسم چلگی: همانطور که از نامش پیدا است، رسمی است متعلق به شب چله یا همان شب یلدا که خانواده ها در آن دور یکدیگر جمع می شوند و به شادی و خوش گذرانی می پردازند، به همدیگر میوه تعارف می کنند، کرسی برپا می کنند، داستان می خوانند، سفره هفت سین می چینند و از خوردن آجیل هم غافل نمی شوند! اعتقاداتی که اهالی از انجام کامل مراسم چلگی دارند زیاد است مثلا معتقد هستند اگر در این شب میوه بخورید، در تابستان گرما زده نمی شوید و یا اگر در شب یلدا آسمان ابری باشد بدان معنا است که سال آینده محصولات زیادی را خواهید داشت!
آثار و بناهای تاریخی روستای رویین اسفراین
اغلب آثار و بناهای تاریخی روستای ماسوله ای رویین قدمتی بالغ بر 100 سال را با خود به همراه دارند و بیشتر آنان نیز در بخش مرکزی روستای رویین اسفراین واقع شده اند که از جمله انان می توانیم به: امامزاده عباس، امامزاده اسحاق، تپه قدیمی میام، مسجد جامع رویین، تعدادی درخت شناسنامه دار با قدمتی بیش از 600 سال و همچنین حمام خزینه ی قدیمی روستا اشاره داشته باشیم.
موقعیت جغرافیایی روستای رویین اسفراین
روستای ماسوله ای رویین در فاصله 28 کیلومتری بخش شمال مرکزی شهرستان اسفراین و همچنین حدفاصل 51 کیلومتری جنوب شرقی بجنورد در خراسان شمالی قرار گرفته است.روستای رویین اسفراین در ارتفاع 1670 متری از سطح دریا و طول شرقی 35-57 و عرض شمالی 12-37 واقع شده است و از مناظر بسیار زیبایی نیز برخودار می باشد. مسیر و دسترسی روستای رویین اسفراین: برای رسیدن به این روستای پله ای تنها کافی است مسیر بجنورد- اسفراین را در پیش بگیرد و در کیلومتر 7 این مسیر، راه خود را به سمت کوه های مرتفع و استوار حاکم در منطقه تغییر دهید. با تغییر مسیر ابتدا باید از روستای عراقی و پس از آن هم از روستاهای محمودی عبور کنید تا به روستای خارق العاده ماسوله ای رویین برسید! روستای رویین خراسان شمالی در دهکده ای همنام خود یعنی دهکده رویین قرار گرفته است که با دهکده های دیگری مانند: میلانلو، زرق آباد و حومه همجواری دارد. این روستای پله ای از قسمت شمالی خود به پاکتل و کلاته ایزانلو از توابع بجنورد، از قسمت جنوبی خود به روستای سست، از قسمت شرقی خود به ارتفاعات تخته میرزا از توابع اسفراین و از قسمت غربی نیز به مجموعه روستاهای محمودی ختم می شود.
