«کتاب‌های درسی ما، دانش‌آموزان را برای دیروز تربیت می‌کنند» این سخن رییس‌جمهور در انتقاد از محتوای کتب درسی بود که در نخستین روز سال تحصیلی تیتر بسیاری از رسانه‌ها شد؛
به گزارش ، اعتماد نوشت: روحانی ضمن این انتقاد به تصریح گفته بود: کتاب‌های درسی ما دانش‌آموز را به جای تربیت برای فردا، برای دیروز تربیت می‌کند. رییس دولت دوازدهم که در آیین بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی ٩٧-٩٦ در هنرستان شهید مدرس منطقه ٥ تهران سخنرانی کرده بود در توضیح این نقد شفاف و شاید هم غافلگیرانه چنین تاکید کرده بود که وقتی امروز کتاب‌های درسی را باز می‌کنیم غیر از عوض شدن جلد، فونت، عکس و تغییر بعضی عبارت‌ها نسبت به زمانی که ما درس می‌خواندیم تغییر چندانی نکرده است. در حالی که ما باید دانش‌آموزان را حداقل برای ١٢ سال آینده تربیت کنیم، کتاب‌های درسی ما دانش‌آموز را برای دیروز تربیت می‌کند نه برای فردا و حتی امروز.
جالب است که پس از این ابراز نظر بالاترین مقام اجرایی کشور کسی که خود مورد خطاب این نقد است پیش‌دستی کرد و بر این نقد صحه گذاشت اما برای عملی کردن به این خواسته نگفت که چه خواهد کرد.
شیخ بهرام محمدیان، رییس سازمان تالیف و پژوهش و برنامه‌ریزی درسی کسی که تغییر وزیران موجب جابه‌جایی و تغییر او نمی‌شود در واقع باید بگوید سازمان تحت امر او چرا به گونه‌ای عمل کرده است که حالا داد رییس‌جمهور هم بلند شده است که این کتاب‌ها دانش‌آموزان را برای فردا تربیت نمی‌کند.
با وجود گذشت نزدیک به ٣ ماه از آغاز سال تحصیلی این انتقاد آشکار رییس‌جمهور متاسفانه چندان مورد توجه و تمرکز مسوولان و کارشناسان و فعالان حوزه آموزش و پرورش قرار نگرفت و مورد تحلیل جدی واقع نشد تا مشخص شود که چرا کتاب‌های درسی موجود پاسخگوی نیازهای امروز و فردای دانش‌آموزان نیست؟ و برای تحقق این منظور کتاب‌های درسی با چه رویکردی باید تالیف شوند؟برای پاسخگویی به این پرسش‌ها در این شماره از صفحه مدرسه اعتماد ضمن ارایه گزارش و نظر کارشناسان این مجموعه را در معرض نقد و نظرشما قرار می‌دهیم.
بازبینی توسط ٦٤ معلم از ٣٢ استان کشور
هرچند امانی‌طهرانی مدیرکل دفتر تالیف کتب درسی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی می‌گوید که شاید تنها کمی در ارایه کارهای‌شان ضعیف عمل کرده‌اند و همین باعث بالا بودن انتقادات نسبت به کتب درسی است. او به نکاتی اشاره می‌کند از جمله اینکه: «بازبینی کتب درسی هر ٥سال یک‌بار و بازتالیف آنها هر ١٠سال یک‌بار صورت می‌گیرد. هر کتابی در ابتدای تالیف قبل از آنکه بیرون بیاید، یک مرحله جدی بازبینی را توسط ٦٤ معلم از ٣٢ استان کشور می‌گذراند. هر کتاب درسی دو سال آزمایشی اجرا، رصد، اصلاح و ارزشیابی‌های دوره‌ای برای آن انجام می‌شود. اگر نقدهای جانداری از کتب درسی ارایه شود از آنها استقبال می‌کنیم و آنها را جدی می‌گیریم.»البته او اشاره نکرده که این ٦٤ معلم چگونه و با چه فرآیندی انتخاب می‌شوند و نظراتشان چگونه گرفته می‌شود.
درخواست تشکیل کمیته بررسی و تغییر محتوای کتب درسی در مجلس
با وجود تاکید مسوولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی بر به‌روزآوری بر اساس برنامه درس ملی و بازتالیف کل کتب درسی یک پایه در هر سال، هنوز بسیاری از کارشناسان و حتی خانواده‌ها از محتوای کتب درسی انتقاد دارند. فاطمه سعیدی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی مساله را به قدری جدی می‌داند که خواستار تشکیل کمیته‌ای تحت عنوان بررسی محتوای کتب درسی می‌شود و می‌گوید: «انتقاد به محتوای کتب درسی و لزوم تغییر آن امروز تبدیل به یک مطالبه ملی شده است و وظیفه مجلس است برای پیشبرد این مطالبه اقداماتی را در دستور کار قرار دهد.
تشکیل این کمیته می‌تواند به بررسی بهتر محتوای کتب و تغییرات صحیح آن کمک کند چراکه با کتب فعلی نمی‌توان اهداف مورد نظر را محقق کرد.»نماینده مردم تهران در خانه ملت به داستان این روزهای خانواده‌های ایرانی دارای محصل و تلاش آنان برای ورود به دانشگاه پس از اخذ مدرک دیپلم اشاره می‌کند؛ دردی که به دلیل عدم آموزش کامل و صحیح مهارتی خاص در طول ١٢ سال تحصیل دانش‌آموزان، این‌بار پس از اخذ دیپلم به دانشگاه وارد می‌شود تا بلکه مسکنی برای آن یافت شود، اما دیگر همه می‌دانند این امر تنها افزایش خیل فارغ‌التحصیلان بیکار در سیکل معیوب نظام آموزشی را به دنبال خواهد داشت.
سعیدی تربیت دانش‌آموزان برای فردای کشور را امری می‌داند که در کتب درسی دیده نمی‌شود و می‌گوید: «بعضا شاهد موضوعاتی در کتب درسی هستیم که چند دهه تکرار شده است؛ بنابراین لزوم بازنگری و تغییر در این موضوعات در جهت به‌روزرسانی امری واضح است.»البته تا زمان تنظیم این گزارش هیچگونه خبری مبنی بر عملی‌شدن این پیشنهاد در کمیسیون آموزش مجلس و وزارت آموزش و پرورش منتشر نشده است.
کتاب درسی محل درج آگهی و صفحه نیازمندی روزنامه نیست
حجت‌الاسلام محمدیان، رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی که از مدیران باسابقه در عرصه کاری خود به شمار می‌رود به اشکالات وارده بر محتوای کتاب‌های درسی واقف و معتقد است که کتب درسی باید منطبق با سند تحول بنیادین باشند. وی که تدوین برنامه درسی را مبتنی بر نیازها و نه سلیقه‌ای عمل کردن می‌داند، ورود موضوعات روز کشور به کتب را منوط به تصمیم‌گیری مراجع قانونی از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیات دولت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی می‌داند. او عنوان شدن مباحثی چون «وحدت ملی» و «کمبود آب» را نمونه‌ای از سیاست‌هایی می‌داند که وارد کتب درسی شده است. نظر کارشناسان، علایق و نیازهای دانش‌آموزان و در نهایت نیازسنجی از بازار کار و اقتصاد نیز از نکات قابل توجه برای تغییر محتوای کتب به شمار می‌رود که رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ضمن اشاره به آنها تاکید می‌کند که البته این نیازها باید طبقه‌بندی و سپس به زبان برنامه درسی ترجمه شوند.
وی به درخواست‌های روزانه از آموزش و پرورش برای ورود مفاهیم به کتب درسی اشاره می‌کند و می‌گوید که «نمی‌توانیم به همه درخواست‌ها جواب بدهیم؛ کتاب درسی محل درج آگهی و صفحه نیازمندی روزنامه نیست. هر مفهومی که قرار است وارد کتب درسی شود باید جزو نیازی ملی باشد، سواد عمومی را بالا ببرد و به هنجار‌سازی‌ها کمک کند». « کتب درسی یک نسخه برای کل کشور است که ممکن است پاسخگوی همه نیازها و سلایق نباشد. نقدهای خوب را با خضوع کامل قبول می‌کنیم. عیب‌ها و نواقص را رندانه ماست‌مالی کردن حماقت است. از آن سو عیب‌ها را هم رندانه تشدید کردن خیانت است. رسالت این است که عیب‌ها را مشفقانه و دلسوزانه مطرح کنیم.»
اصلاح محتوا و متن کتاب‌های درسی؛ دومین استراتژی آموزش وپرورش در دولت دوازدهم
با وجود همه انتقادات و البته تلاش‌های صورت گرفته به اذعان مسوولان پیرامون بازبینی و بازتالیف کتب درسی و به‌روزآوری اطلاعات معلمان، وزیر آموزش و پرورش عزم جدی برای اصلاح محتوای کتب درسی دارد و در این باره صراحتا اعلام می‌کند که «اصلاح محتوا و متن کتاب‌های درسی دومین استراتژی آموزش وپرورش در دولت دوازدهم است. اصلاح و تغییر محتواهای آموزشی زمانبر است و باید از ابتدا آغاز شود، البته کتاب‌های درسی قبل تا جایگزین شدن کتب درسی جدید برقرار خواهد بود.»
درخواست کمک از مردم
در همین راستا وزارت آموزش و پرورش چندی پیش طی فراخوانی عمومی سوالی در خصوص «چگونگی تحول در برنامه‌درسی و محتوای آن» را مطرح و از مردم خواست تا با پاسخ‌های خود به پویایی نظام آموزشی کشور کمک کنند. هر چند انتقاد از محتوای کتاب‌های درسی سال‌هاست از سوی مسوولان و صاحبنظران آموزشی مطرح می‌شود و تقریبا همه متفق‌القول هستند که این کتب باید به‌روزآوری و مناسب با مقتضیات امروز و نیازها تدوین و تدریس شوند، اما امید می‌رود صدای رییس‌جمهور تلنگری محکم به مسوولان آموزش و پرورش بالاخص وزیر برای این امر باشد. باید منتظر ماند و دید آیا نقدهای علمی به کتب درسی، مجال ورود به آموزش و پرورش را می‌یابد و معلمان می‌توانند با فراهم شدن همه زیرساخت‌های لازم دانش‌آموزانی برای فردایی بهتر تربیت کنند؟
