نیش‌هایی که نوش‌اند!

با زهرهایی که خاصیت درمانی دارند آشنا شوید.

زهرها همیشه برای انسان ضرررسان نیستند. برخی از انواع زهرها کاربرد دارویی و درمانی دارند. تاریخچه تبدیل زهر حیوانات به عنصری برای درمان انسان، به رم باستان برمی‌گردد؛ زمانی که انسانها برای نخستین بار از زهر حیوانات برای درمان بیماری‌هایی مانند آبله و جذام استفاده کردند.

امروزه محققان با ادامه این مسیر، سعی دارند با اثبات خاصیت درمانی برخی زهرها، دامنه این فرآیند تبدیل را گسترش دهند. دانشمندان با جمع‌آوری اطلاعات برخی تحقیقات ٧ موجودی را که زهر آنها خاصیت درمانی دارد و ممکن است روزی به عنوان دارو برای بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ٢ و یا سرطان سینه استفاده شود به این ترتیب مشخص کرده‌اند.

منقار پلاتیپوس

در طول فصل جفت‌گیری، پلاتیپوس نر از روش عجیب و مخصوص به خودش استفاده می‌کند: منقار پر از زهر! محل اصلی تولید این زهر پشت پای حیوان است و تنها در فصل بهار تولید می‌شود. دانشمندان این طور حدس می‌زنند که پلاتیپوس از این زهر در زمان جفت‌گیری و برای دور کردن سایر رقبای خود استفاده می‌کند. اما بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیقات، مشخص شده است که می‌توان از زهر منقار پلاتیپوس برای درمان دیابت نوع ٢ استفاده کرد. در نتیجه مطالعات صورت گرفته، هورمونی به نام “گلوکاگون” در روده پلاتیپوس تولید می‌شود که به تنظیم خون حیوان کمک می‌کند. از طرفی، در زهر این حیوان مقداری گلوکز نیز وجود دارد. بنابراین، زمانی که زهر وارد بدن قربانی می‌شود، هورمون گلوکاگون به سرعت سطح گلوکز خون را کاهش می‌دهد که در نتیجه آن قربانی دچار ناتوانی و ضعف می‌شود. اما این ترکیب که به سرعت موجب کاهش سطح قند خون می‌شود، می‌تواند به عنوان درمانی سریع و آسان برای بیماران دیابت نوع ٢ به کار گرفته شود. همچنین، دانشمندان دریافتند که این هورمون باعث حفظ توازن سطح قند خون در بدن انسان می‌شود. تحقیقات بیشتری نیاز است تا ثابت شود آیا این ترکیب برای انسان ضرر و یا عوارضی خواهد داشت یا نه.

نیش عنکبوت

عنکبوت‌ها دارای انواع مختلفی از زهرها برای از پادرآوردن طعمه خود هستند. همین مسئله موجب می‌شود که این موجود منبعی مهم برای کشف دارو محسوب شود. به عنوان مثال، در زهر نوعی از عنکبوت پروتئینی به نام M-TRTX- G1 وجود دارد که می‌تواند برای درمان رشد ناقص ماهیچه‌ها و ضعف عضلات مفید باشد. علاوه براین، دانشمندان امیدوار هستند در ادامه تحقیقات خود، با استفاده از زهر عنکبوت راهی برای درمان نارسایی‌های قلبی، آسیب‌های نخاعی و دیگر بیماری‌ها بیابند. همچنین زهر عنکبوت ممکن است روزی برای درمان اختلالات نعوض نیز بکار گرفته شود. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مشخص شده است که مردم ساکن امریکای جنوبی که توسط نوعی عنکبوت به نام “عنکبوت مسلح” گزیده شده‌اند، دچار نعوض دائمی می‌شوند. در آزمایشات دیگری که درسال ٢٠٠٨ انجام گرفت، در نتیجه تزریق زهر نوعی عنکبوت برزیلی به موش، نعوض بدون هیچ گونه عوارض جانبی صورت گرفت.

شاخک آلاله دریایی

این گیاه دریایی از زهر خود هم برای گرفتن طعمه و هم برای دور کردن سایر درندگان از خود استفاده می‌کند. زهر آلاله دریایی دارای ترکیبی از چندین نوع سم مانند “نوروتوکسین” است که درون سلول‌های شاخک این موجود قرار گرفته. براساس تحقیقات، دانشمندان دریافته‌اند که زهر این موجود می‌تواند به تخریب سلول‌های سرطانی ریه و سینه انسان کمک کند. همچنین زهر آلاله دریایی، با محدود کردن رشد غیرقابل کنترل سلول‌های سرطانی، سیکل پیشرفت این سلولها را تنظیم می‌کنند. با این حال، همچنان تحقیقات برای تعیین مفید بودن زهر آلاله دریایی در بهبود و سلامتی انسان ادامه دارد.

نیش عقرب

زهر عقرب در انتهای دم و در بند آخر آن قرار گرفته است که با نیش زدن و وارد کردن زهر خود، طعمه را فلج می‌کند یا می‌کشد. اما محققان دریافته‌اند که با استفاده از زهر عقرب می‌توانند راهی برای درمان افرادی که دچار بیماری‌های نقص سیستم ایمنی هستند، بیابند. زمانی که شخص مبتلا به این بیماری می‌شود، بدن قدرت کنترل و تنظیم سیستم ایمنی را از دست می‌دهد که در نتیجه موجب آسیب رساندن به بافت‌های بدن می‌شود. زهر عقرب دارای ترکیبی است که با جلوگیری از تجمع پتاسیم در سلول‌ها، مانع از بروز التهاب و در پی آن پس زدن اندام‌های پیوندی می‌شود.

خارهای حلزون مخروطی

حلزون مخروطی حلزونی دریاییست که بسته به سایز آن، از انواع ماهی‌های ریز و کرم‌های دریایی تغذیه می‌کند. این موجود با استفاده از دندان‌های خاردار و سوزن مانند خود که حاوی زهر است، طعمه خود را شکار می‌کند. او ابتدا زهر خود را به سمت طعمه پرتاب و سپس آن را فلج می‌کند. بر اساس تحقیقات، دانشمندان دریافته‌اند که زهر این حلزون حاوی نوعی مسکن به نام “پریالت” است که یکهزار برابر بیشتر از مورفین تأثیر دارد. این مسکن شکل مصنوعی یک “پپتید” است که مورد تأیید سازمان غذا و داروی امریکا نیز قرار گرفته. این مسکن به دلیل اینکه امکان عبور از دیواره مغز را ندارد، می‌بایست مستقیماً به ستون فقرات تزریق شود. به این معنا که اگر این دارو به صورت خوراکی مصرف شود و یا حتی مستقیماً به جریان خون تزریق شود وارد مغز نخواهد شد. اما با مطالعات و تحقیقات بیشتر، دانشمندان در تلاش هستند که به نحوی مصرف این دارو را آسان‌تر کنند، شاید روزی بتوان “پریالت” را به شکل قرص مصرف کرد.

نیش هزارپا

هزارپاهای بزرگ مانند سایر هم‌نوعان خانواده “اسکولوپندریدا”، دارای نیش‌های سمی هستند که در جفت اول پاهای آنها قرار گرفته است. آنها از این نیش‌ها هم برای دفاع از خود در مقابل دیگر درندگان استفاده می‌کنند؛ و هم برای شکار طعمه‌های خود که شامل موش‌های صحرایی، دوزیستان و حتی برخی از انواع خزندگان است. اما همین زهر حاوی فواید دارویی و درمانی مختلفی نیز هست. در نتیجه آزمایشات مختلف، مشخص شده است که نزدیک به 5٠ نوع ترکیب در زهر هزارپا وجود دارد که می‌توان در زمینه داروسازی از آنها استفاده کرد. به عنوان مثال، محققان دریافته اند که زهر هزارپا برای بیهوشی موضعی و کاهش درد مفید خواهد بود. از دیگر موارد کاربردی درمانی آن می‌توان به خاصیت ضد تشنج برای درمان مبتلایان به بیماری صرع و نیز استفاده از آن به عنوان یک آنتی‌بیوتیک قوی اشاره کرد. اما برای رسیدن به اثباتی قطعی مبنی بر کاربرد درمانی این ماده، تحقیقات بیشتری باید صورت گیرد.

دندان زالو

زالو دارای بیش از یکصد دندان ریز و البته بسیار تیز است که از آنها برای رخنه کردن به بدن میزبان خود استفاده می‌کند. اما ترکیبی که زمان گزیدن از طریق دندان‌های آن وارد بدن می‌شود، درد را کاهش می‌‌دهد و از انعقاد جریان خون جلوگیری می‌کند. زهر زالو که “هیرودین” نام دارد، در غدد بزاقی حیوان تولید می‌شود. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، مشخص شده است که علاوه بر هیرودین که حاوی خواص درمانیست، انواع دیگر زهر وجود دارد که زالوهای نژادهای مختلف قادر به ساخت و انتقال آن هستند. از موارد استفاده درمانی هیرودین، می‌توان به درمان واریس و افزایش جریان خون اشاره کرد.