جدال کارتن‌خواب‌ها با سرما و مرگ

کارتن‌خوابانی که جانشان در فصل سرما تهدید می‌شود؛ آنها درست بیخ گوشمان هستند. مساله بغرنجی که در صورت کوتاهی مسئولان فاجعه آفرین خواهد بود.

به گزارش ، آرمان نوشت: لبته باید بگوییم که از زمان تاسیس گرمخانه‌ها دیگر شاهد مرگ دسته جمعی کارتن‌خوابان نیستیم، اما چون آمار دقیقی از آنها در دست نیست، همین مساله بر شدت تلخی ماجرا می‌افزاید، زیرا هنوز معدود افراد بی سرپناه و معتادی وجود دارند که با مرگ در سرما دست و پنجه نرم می‌کنند و هر لحظه امکان دارد صفحات حوادث از اخبار تلخ آنها پر شوند؛ مرگی که نتیجه اعتیاد ناشی از یخ زدگی کارتن‌خوابان است.

تغییر فصل و شروع پاییز و زمستان برای همگان خوشایند و عاشقانه نیست؛ برای برخی‌ توام با نگرانی است. افرادی که از گرمای لحاف پشم شیشه‌ای و چای دم کشیده در کنار بخاری جا مانده‌اند و سقفشان آسمان است. برای آنها نه شال و کلاه‌های گرم و رنگارنگ معنا دارد، نه غذای گرم که گوارای وجودشان باشد. تنها دردشان سوز سرماست که مغز استخوانشان را می‌سوزاند. زیر پل‌های عابر پیاده، تورفتگی مغازه ها، بوستان‌های شهر و... مامن سرد کارتن‌خواب‌هایی است که شب‌های زمستان را به صبح می‌رسانند.

کارتن‌خواب‌هایی که بی سرپناه تنها با یک تکه مقوا و پتوی پاره بیماری در کمینشان است؛ از اعتیاد و ایدز و هپاتیت گرفته تا افسردگی و رسیدن به پوچی. آنها بخش فراموش شده جامعه اند و تنها با شروع فصل سرما به چشم می‌آیند. آن هم به علت فاجعه‌ای که 14 سال پیش رخ داد. آذر سال 82 را به یاد دارید؟ 40 کارتن‌خوابی که یخ زدند و مرگشان زنگ خطر رسیدگی به این معضل اجتماعی را به صدا درآورد. آن زمان شهرداری، شورای شهر تهران، نیروی انتظامی و بهزیستی جلسه‌ای اضطراری تشکیل دادند و مقرر شد بر اساس اطلاعات گردآوری شده توسط کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای شهر، نیروی انتظامی نسبت به شناسایی و جمع‌آوری متکدیانی که در خیابان‌ها زندگی می‌کنند، اقدام کند. شهرداری و سازمان بهزیستی نیز متولی اسکان کارتن‌خواب‌ها شدند. گرچه معضل کارتن‌خوابی چند متولی دارد و شاهد هستیم که گاهی اوقات سازمان‌های مختلف توپ ساماندهی این معضل را در زمین دیگری می‌اندازند، اما باید گفت که طی این سال‌ها فرایند ساماندهی معتادان بهتر شده است. مرداد سال گذشته مجتبی عبداللهی، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران اعلام کرد که در زمستان 95 با فعالیت گرمخانه‌ها هیچ‌فوتی به عنوان کارتن‌خواب در سطح شهر تهران توسط پزشکی قانونی گزارش نشده است.

کارتن‌خوابان خانه به دوش

از آنجا که کارتن‌خوابان خانه به دوش هستند، نمی‌‌توان آمار دقیقی از آنها به دست آورد. بنابراین این مساله به خودی خود به ساماندهی این معضل دامن می‌زند. این در حالی است که واقعیت تلخ کارتن‌خوابی بیخ گوشمان است و باید هر چه زودتر برای ترک اعتیاد کارتن‌خوابان اقدام کرد، چرا که‌درصد بالایی از آنها اعتیاد دارند. قصه کارتن‌خوابان شهر قصه پردردی است. کارتن‌خوابانی که ناخواسته به این وضع گرفتار شده اند و باید مسئولان به چاره‌اندیشی برای بهبود وضعیت آنها بپردازند. از این رو روند درمانی ترک اعتیاد آنها می‌تواند تا حدودی به رفع این مساله کمک کند.

از سوی دیگر، بر اساس ماده شش قانون ساماندهی متکدیان، سازمان بهزیستی موظف است که افراد بی‌سرپرست، ناتوان، معلول و سالمندان نیازمند را در اماکن مناسب نگهداری کند و تحت آموزش قرار دهد. این سازمان همچنین باید پوشش‌های حمایتی لازم را تا ایجاد شرایط و زمینه مناسب برای بازگشت آنان به زندگی عادی ایجاد کند. بنابراین باید دستگاه‌ها با همکاری یکدیگر برای مقابله با کارتن‌خوابی بشتابند، چرا که کارتن‌خوابان شهروندان این جامعه اند و باید حداقل از حقوق اولیه شهروندی برخوردار باشند. همچنین آذر سال گذشته سلیم جوهری، رئیس سامانه 137 سازمان بازرسی شهرداری تهران اعلام کرد که مرکز سامانه 137 با همکاری سازمان خدمات اجتماعی شهرداری، از تاریخ سی ام آبان 1395، با آماده باش کلیه نیروها، آماده دریافت پیام شهروندان در مورد جمع آوری و ارائه خدمات به کارتن‌خواب‌های سطح شهر تهران است.

مهاجرت کارتن‌خوابان

از سال 1383 شهرداری مراکزی به نام گرمخانه را تاسیس کرد که در ابتدا به شکل اردوگاه‌‌های چادری بودند و بعد به ساختمان‌های مجهزتری تبدیل شدند. «در فصل سرد سال بین 2500 تا 4000 نفر شب‌ها در گرمخانه‌های تهران پذیرفته می‌شوند، از سوی دیگر نزدیک به 4000 نفر هم در کمپ‌های اطراف تهران به سر می‌‌برند. با این حال به علت شیوه زندگی ‌شان نمی‌‌توان آمار دقیقی ارائه داد، چرا که گاهی فصل سرما به جنوب ایران (حاشیه بوشهر و بندرعباس) که گرم‌تر است می‌‌روند و فصل گرما دوباره به تهران می‌آیند.» این اظهارنظرات هفته گذشته توسط مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران انجام شد. رضا قدیمی درباره میزان و نحوه خدماتی که شهرداری در فصل سرما به کارتن‌خواب‌ها ارائه می‌دهد، بیان کرد: ظرفیت مددسراهای ما 3000 نفر است که امسال به 3500 نفر افزایش یافته است. 16 مددسرا در تهران فعال هستند و خدماتی همچون غذای گرم، حمام، خدمات بهداشتی و درمانی و صبحانه به مددجوها ارائه می‌‌دهند. اگر هم معتاد باشند، کارکنان وزارت بهداشت که در محل مستقرند، خدماتی به آنها ارائه می‌دهند.

او ادامه داد: تاکنون هیچ‌گونه آماری درباره جان باختن به علت سرمازدگی از سوی سازمان بهشت زهرا و یا سازمان پزشکی قانونی گزارش نشده است. سامان سرای لویزان و مددسرای چیتگر با ظرفیت 350 نفر به بانوان اختصاص دارد که معمولا ظرفیت آنها کاملا پر نمی‌شود، چرا که این تعداد زن بی‌خانمان نداریم و اصولا تا 90 نفر پر می‌شود. مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران تصریح کرد: در گرمخانه‌‌های ما مددکاران اجتماعی با این افراد در حال سروکله زدن هستند، اما چون محدودیت مصرف مخدر دارند، حاضر نیستند در گرمخانه بمانند. از سوی دیگر، برخی همراه خود چندین گونی زباله دارند که حاضر نیستند از خود جدا کنند. در هر حال خدمات این مددسراها رایگان و اختیاری است. ما نمی‌‌توانیم کسی را مجبور کنیم در این مددسراها بمانند. او ادامه داد: البته طرح جمع ‌آوری معتادان متجاهر توسط ناجا متفاوت است، اما برخورد با کارتن‌خواب‌ها و افراد بی‌خانمان این گونه نیست؛ اینها میهمان ما هستند. به گزارش ایلنا، قدیمی در پاسخ به این سوال که چند‌درصد از این بی ‌خانمان‌ها معتاد هستند، اظهار کرد: 70 الی 80‌درصد مراجعان، معتاد هستند. اگر ماشین‌های گشت در میانشان کودک پیدا کنند، سریع به سازمان بهزیستی تحویل می‌‌دهند و در این زمینه شهرداری، ساختمانی در اختیار بهزیستی قرار داده است.

شاهد افزایش ناهنجاری‌ها هستیم

یک عضو شورای شهر تهران، ری و تجریش درباره ساماندهی کارتن‌خوابان می‌گوید: در همه جوامع ناهنجاری‌های اجتماعی به نوعی وجود دارد و در کشور ما رو به افزایش است و متاسفانه با کاهش سن و زنانه شدن ناهنجاری‌ها مواجه هستیم. شهربانو امانی می‌افزاید: طبیعتا در کشور با توجه به اینکه چندین نهاد و دستگاه‌های دولتی و نیمه دولتی از نظر قانونی در رابطه با آسیب‌های اجتماعی مسئولند، به جای پیشگیری شاهد افزایش ناهنجاری‌های متعدد هستیم و نتیجه اینکه سال گذشته گورخوابی هم برای اولین بار در کشور خبرساز شد. او ادامه می‌دهد: معتقد هستم در مورد کارتن‌خوابی هم دولت و هم بخش‌های مختلف اجتماعی و مردمی روند گذشته را انجام خواهند داد و شهرداری هم به همین صورت، چون طبیعتا در فاصله کوتاه این ارگان نمی‌تواند به شکل زیربنایی کار متفاوتی را انجام دهد و صرفا فرایند و روال گذشته طی خواهد شد. این عضو شورای شهر تهران، ری و تجریش می‌گوید: خوشبختانه مردم در مسائل و مصائب ملی همت دارند و در سالم سازی دخالت می‌کنند و حمایت‌های کوتاه‌مدت دارند.

امانی اظهار می‌کند: سمن‌های موفقی در کشور و در تهران وجود دارند. بنده دوشنبه هفته گذشته از یکی از این سمن‌‌ها بازدید کردم. از آنجایی که این سمن مورد اعتماد مردم است، دقیقا در ارتباط با کارتن‌خوابان هم از نظر تفکیک سنی و هم از نظر تفکیک جنسیتی متخصصانه وارد عمل شده است، آن چنان که بیش از 10 سال از خدمت رسانی‌اش می‌گذرد. این عضو شورای شهر تهران، ری و تجریش بیان می‌کند: نهادهای مختلف می‌توانند با یاری گرفتن و حمایت از سمن‌ها و بخش غیردولتی و با تکیه بر اعتماد بین مردم و سمن‌ها این زمستان هم به هموطنانی که دچار ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی هستند، کمک کنند. امانی می‌افزاید: نباید بگوییم ساماندهی؛ ساماندهی یک برنامه جدید است. به عبارت دیگر هر کاری که می‌خواهند انجام دهند، می‌گویند ساماندهی و صرفا حرف بدون عمل نتیجه بخش نیست. او با بیان اینکه باید از مردم و سمن‌های موفق کمک بگیریم، خاطرنشان می‌کند: حضور و سرمایه بی پایان مردم برای حل مشکلات بزرگ تا به امروز نمایان بوده است، آن چنان که کمک کوتاه‌مدت و مشارکت آنها در حل مشکلات زیربنایی و خدمات رسانی ارزان بسیار مفید و اثربخش بوده است.