شهرستان پاکدشت در جنوب شرقی استان تهران و در مسیر محور بزرگ امام رضا (ع) قرار دارد که وسعتی معادل 750 کیلومتر مربع از مساحت استان تهران را به خود اختصاص داده است. شهرستان پاکدشت استان تهران که از دو بخش مرکزی و شریف آباد تشکیل شده، از شمال به رشته کوه های البرز و دماوند، از غرب به تهران و ری، از جنوب به بخش مرکزی شهرستان ورامین و شهر قرچک و از شرق به استان همدان و شهرستان گرمسار محدود می شود. طبق اظهارات پژوهشگران، بسیاری از روستاهای شهرستان پاکدشت نام هایی باستانی دارند و به همین لحاظ شهرستان پاکدشت استان تهران از نظر باستان شناسی دارای اهمیت ویژه ای است. نتایج به دست آمده از کشفیاتی که طی سال های اخیر صورت گرفته نشان می دهد که پاکدشت علاوه بر اهمیت از لحاظ سابقه سکونت بشر، یکی از مراکز مهم تمدن ایران بوده به طوری که این دشت تاریخی کهن را دل خود جای داده است. شهرستان پاکدشت استان تهران از نظر آب و هوا گرم و نیمه خشک بوده ولی قسمت های شمالی آن به دلیل وجود ارتفاعات معتدل است. متوسط بارندگی در شهرستان پاکدشت 180 میلیمتر در سال است و بادهای موسمی معمولی ترین بادهای منطقه هستند که در اوایل بهار و اواسط پاییز در آن می وزند. پس با ما در مجله همگردی همراه باشید برای سفر به جاهای دیدنی پاکدشت...
آشنایی شهرستان پاکدشت
اگر شما به گل و گیاه علاقمند هستید فرصت سفر به پاکدشت را هرگز از دست ندهید. مردمان شهرستان پاکدشت با بهره گیری از نعمت های خدادادی نظیر آب رودخانه جاجرود، اقلیم مناسب و خاک حاصلخیز پرورش گل و گیاه را به عنوان یک شغل اصلی انتخاب کرده اند و امروز نقش عمده ای در بازارهای گل و گیاه داخل و حتی خارج از کشور دارند. امروزه می توان چنان تعبیر کرد که طروات گل های زیبا با اکوسیستم پر رمز و راز کویر در هم آمیخته و پاکدشت را به شهری تبدیل کرده است که گل های زیبایش زینت بخش خاطرات شیرین بسیاری از ماست. پیشنهاد ما به شما این است که در یک روز تعطیل پایان هفته با 30 دقیقه رانندگی از طریق جاده امام رضا (ع) به 15 کیلومتری تهران رفته و از باغ های گل و گلخانه های سنتی، نیمه سنتی و مدرن شهرستان پاکدشت استان تهران و جاهای دیدنی پاکدشت دیداری داشته باشید، مسافران جاده امام رضا (ع) هم می توانند برسر راه خود، سری به این باغ های با طراوت بزنند، به شما اطمینان می دهیم که با دست پر از پاکدشت با خواهید گشت. وجود بیش از 50 اثر تاریخی و مکان گردشگری که تاکنون 30 اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، باغات و گلخانه های متعدد پرورش گل و گیاه، روستاهای هدف گردشگری و میراث معنوی عشایر پاکدشت، این شهرستان را دارای چشم اندازی خوب در عرصه گردشگری کرده است.
روستای توچال
از جاده امام رضا (ع) که به سمت شمال می رویم بعد از محله های یبر داغلان و حصار امیر و امامزاده محمد (ص) به روستای هدف گردشگری توچال می رسیم. این روستای زیبا دارای آب و هوای خنک و مناسبی برای گردش های یک روزه و یا حتی ساعتی است، از جاهای دیدنی پاکدشت می باشد. اقلیم این روستا کوهپایه ای بوده و دارای عشایر است. میوه های دانه ریز از جمله انار و انجیر از محصولات روستای توچال اند. همچنین این منطقه گردشگری دارای شرایط مناسبی برای صخره نوردی است. این روستا از زیباترین جاهای دیدنی پاکدشت به شمار می آید و تماشای آن خالی از لطف نیست.
آب انبار حیدرآباد
در سفر به شهرستان پاکدشت بازدید از آب انبار حیدرآباد را هم جزو برنامه های خود قرار دهید . این آب انبار در مرکز روستای حیدرآباد واقع شده که در گذشته ای نه چندان دور از رونق و آبادانی ویژه ای برخوردار بوده است.
امامزاده محمد (ع)
قدمت بنای این امامزاده معاصر است ولی بر اساس شواهد تاریخی، بنای اولیه مربوط به دوره قاجاریه بوده که در اثر نوسازی از بین رفته است. امامزاده در فاصله 3 کیلومتری حصار امیر و غرب روستای ده امام واقع شده است. هم اکنون بنای امامزاده دارای دو مناره رفیع و گنبد طلایی رنگ است. پیرامون بنا گورستان اهالی قرار گرفته و قبور متعدد قدیم و جدید در آن مشاهده می شود.
امامزاده عون (ع)
این بنا در فاصله 1000 متری شمال شرق روستای آفرین واقع شده و شامل ایوان اصلی، دو ایوان اصلی، دو ایوان کوچک در کنار ایوان اصلی و فضای گنبددار مقبره است. بنا از داخل مدور و از بیرون به صورت مربع است. با توجه به سبک معماری و ساختاری بنا می توان آن را مربوط به دوره قاجار دانست ولی در نمای خارجی و داخلی آن طی سال های اخیر تغییراتی داده شده است. این اثر در تاریخ 1/7/1382 به شماره 10313 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
امامزاده سید جلیل (ع)
برای گردشگرانی که به معماری بناها اهمیت می دهند بازدید از این بنا به دلیل وجود ساختار گنبد آن بسیار جالب است. برای رسیدن به این امامزاده باید به جنوب روستای فیلستان بروید تا از این بنا که متعلق به دوران صفویه است بازدید کنید. این اثر در تاریخ 1/7/1382 به شماره 10310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
زندگی عشایری در پاکدشت
عشایر مستقر در پاکدشت به 4 طایفه اصلی تقسیم می شوند:
1) عشایر قجر یا قاجار
2) عشایر عرب
3) عشایر کرد: پازوکی ها، سیاه منصوری ها، چگنی ها، قراچول ها، کردبچه ها، بوربورها
4) عشایر لر که به هداوندها معروفند.
طوایف و اقوام مختلف این منطقه هر چند که دارای فرهنگ، زبان و اعتقادات خاص خود هستند اما با ترکیبی واحد زندگی می کنند. در واقع نیاز، آنان را وادار به این کار کرده که زبان واحدی داشته باشند و گاه چنان در هم آمیخته اند که تفکیکشان دشوار است. زبان رسمی شان فارسی است هر چند به زبان و لهجه های متفاوتی سخن می گویند. وجود این گویش های غیر رسمی بازتاب کوچ عشایر در ادوار مختلف تاریخی به این منطقه بوده است.
یخچال یبرداغلان
این یخچال در دوران قاجار توسط خانومی به نام گلین به نیت خیر و با هزینه شخصی برای استفاده اهالی روستا ساخته شد. حوضچه یخ گیری از یخچال در زمستان پر می شد و سپس یخ های آن را قطعه قطعه کرده و داخل مخروطه افکن زمین می ریختند که انتهای آن چاهی بود و روی آن را با علف های تر پر می کردند. به این ترتیب آب ذوب شده تا تیرماه باقی می ماند و یخ، از طریق ساختمان جلوی آن به مردم عرضه می شد. این اثر در تاریخ 2/12/1376 به شماره 1967 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پل قدیمی جیتو
این پل که از پل های دوران قاجار است به سفارش یک خانوم ساخته شده تا زائرانی که قصد رفتن به خانه خدا را داشتند بتوانند به راحتی از آن عبور کنند. این پل در موقعیتی استراتژیک و در جنوب روستای جیتو واقع شده است. این اثر در تاریخ 1/7/1382 به شماره 10328 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه و قلعه ترپاق
این تپه قلعه که به فاصله یک متری از جنوب غربی دهستان فیلستان واقع شده است با 20 هزار متر مربع مساحت، در شمار تپه های بزرگ استان تهران و جاهای دیدنی پاکدشت محسوب می شود. از لحاظ تاریخی می توانید با توجه به آثار سفالینه و موادی که در آن یافت شده است به قدمت تپه که به هزاره اول قبل از میلاد برمی گردد پی ببرید. در دوران اسلامی قلعه ای بر روی این تپه احداث شد. این اثر در تاریخ 1/7/1382 به شماره 10332 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تپه و قلعه محمودآباد
محوطه باستانی تپه و قلعه محمودآباد در فاصله 2 کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان واقع شده و بر اساس شواهد موجود، قطعات سفال و احجام فرهنگی به دست آمده از این تپه قلعه مربوط به اواخر هزاره اول قبل از میلاد و بعد از آن می باشد. اگر چه تپه قلعه فوق آسیب فراوان انسانی و طبیعی را به خود دیده ولی همچنان عظمت خود را حفظ کرده است.
عمارت ناصریه
عمارت ناصریه که به عمارت کاخ ناصرالدین میرزا معروف است در دو طبقه و با پوششی شیروانی ساخته شده که در شمال روستای جمال آباد شهرستان پاکدشت استان تهران واقع است. این بنا در دوران گذشته به ناصرالدین میرزا یکی از فرزندان مظفرالدین شاه تعلق داشته و به دلیل قدمت تاریخی آن بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. این بنا با شماره 10333 و تاریخ 1/7/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.