دماوند ؛ سرزمین اسطوره های ایران زمین

دماوند از معدود مناطقی است که نام آن آمیخته با فرهنگ اساطیری مردم این مرز و بوم، پیوسته در اذهان جاری شده و مظهر آزادی و دربند کردن ظلم و بیداد ضحاکی، به دست کاوه آهنگر بوده است. به جرات می توان گفت کمتر ایرانی است که عظمت قله دماوند، او را شیفته ی خود نکرده باشد. همان گونه که گفته شد، شهرستان دماوند یکی از کهن ترین شهرهای اسطوره ای و جزو نخستین شهرها در تاریخ روایی ایران است که کیومرث نخستین انسان روی زمین (به عقیده ایرانیان باستان) آن را بنیان نهاد. آثاری چون ساغری با سر بز کوهی و سکه های پارتی قرن دوم هجری قمری نشان می دهد که دماوند جزو قلمرو حکومتی پارت ها بوده است. شهرستان دماوند و روستاهای دماوند با جمعیتی حدود 100 هزار نفر از شمال با استان مازندران، از شرق با شهرستان فیروزکوه، از جنوب با سمنان و از غرب با لواسانات و تهران همسایه بوده و از دو بخش مرکزی و رودهن تشکیل شده است. این شهرستان به لحاظ قرار گرفتن در میان مازندران و فلات مرکزی و اهمیت آن از نظر سوق الجیشی در طول تاریخ همواره دروازه مازندران به سرزمین ری محسوب می شده است. همین قدمت و موقعیت شهرستان دماوند سبب شده تا شهر دماوند و اطراف متصل به آن در زمره نخستین میراث تاریخی باشد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ثبت بافت قدیمی شهرستان دماوند در سال 1210 شمسی به شماره 56 بوده است. با ما در مجله همگردی همراه باشید برای بازدید از جاذبه های دیدنی دماوند و روستاهای دماوند...

جاذبه های دیدنی دماوند

آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی دماوند متعددند که برخی از مهم ترین آن ها عبارتند از: مسجد جامع دماوند، حمام تاریخی محله درویش، امامزاده عبدالله، امامزاده شمس الدین محمد (ص)، برج شیخ شبلی، بازار نواب، خانه تاریخی محمد تقی چیتگری، خانه تاریخی غلامعلی صدیقی نژاد، خانه تاریخی مرتضی اعتماد، چشمه اعلاء، پل های تاریخی دماوند، دریاچه تار، قلعه رستم روستای سید آباد، قلعه باستانی خسروان، قلعه کوه گنجی دماوند، حمام تاریخی روستای نوده، قلعه و حمام تاریخی روستای خرم دره، حمام تاریخی روستای چنار غرب، قلعه قاجاری روستای کوهان، حمام تاریخی علی جمال کیلان، خانه تاریخی روستای ورونه، روستاهای دماوند و... تاکنون 77 اثر تاریخی شهرستان دماوند در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. علاوه بر خصلت های اساطیری و تاریخی یاد شده، اگر یک بار در اوغات فراغت آخر هفته ی خود سفری به روستاهای دماوند و جاذبه های دیدنی دماوند داشته باشید، آن وقت خواهید دید که هوای پاک و لطیف این شهر با وجود باغ هایی با شاخه های درهم تنیده و پرمیوه و سایه های به هم پیوسته درختان، دل کندن از این شهر را چقدر سخت می کند. همچنین وجود ییلاقات سرسبز و خوش آب و هوا، دره های زیبا و دلفریب، کوه های سر سفید سبز دامن، دشت های غرق گل در میان کوه ها و وجود چشمه های گوارای آب معدنی و نهرهای روان، همه و همه سبب شده تا روستاهای دماوند و شهر دماوند در گوشه ای دنج قرار گرفته به سرزمینی رویایی برای گردشگران تبدیل شود.

رشته کوه های واقع در شهرستان دماوند

اگر شما از علاقمندان کوه نوردی هستید، شهرستان دماوند و روستاهای دماوند منطقه خوبی برای شماست. در حقیقت تمامی نقاط شهری و روستایی دماوند در میان کوه ها، دره ها و تپه ماهورها قرار دارند. همین ویژگی جغرافیایی سبب شده که از ده هزار سال پیش، دماوند پذیرای جمعیت انسانی باشد به گونه ای که عمده جمعیت های پیش از تاریخ حاشیه فلات مرکزی ایران به خصوص جلگه های ورامین، کرج و ری در فصل تابستان به دماوند کوچ می کرده اند. مهم ترین این کوه ها عبارتند از رشته کوه قره داغ که در ضلع شمالی شهرستان مانند دیواری بلند در امتداد امامزاده هاشم (ع) به طرف فیروزکوه کشیده شده و دارای 11 قله بالای 4000 متر است، زرین کوه در ضلع جنوبی دریاچه تار با ارتفاع 3850 متر، شاه نشین در انتهای دره ورین با ارتفاع 3500 متر، گله وار در غرب تیزاب با ارتفاع 3100 متر، کوه اشته با ارتفاع 3050 متر در شرق روستای اشندر، کوه شل واقع در ضلع شرقی زرین کوه با ارتفاع 3650 متر، چمنداب در ضلع جنوبی روستای هویر با ارتفاع 3300 متر، تل کمر در غرب شهرستان دماوند با ارتفاع 2850 متر، کوه هایی با ارتفاع کم در شرق شهر دماوند شامل شیر و نیل، ضمن این که قلل بسیار دیگری با ارتفاع کمتر از 2800 متر در دماوند هستند که مجال نام بردن از همه آن ها نیست.

قله دماوند؛ بام ایران

این قله که مرتفع ترین قله ایران است و به بام ایران هم شهرت دارد در 75 کیلومتری شمال شرقی شهر تهران با ارتفاع 5671 متر از سطح آب های آزاد قرار گرفته است. مسیرهای صعود به دماوند 4 طریق است:
جبهه جنوبی: جاده هراز، پلور، رینه
جبهه غربی: جاده هراز، پلور، جاده سد لار، دشت ورارو
جبهه شمالی: جاده هراز، آبگرم، لاریجان، ده نان دل، منطقه چمن، گوسفند سرا
جبهه شمال شرقی: جاده هراز، پلور، آب گرم لاریجان، ده گزنک

برج یادمان شیخ شبلی

هنگام دیدار از بافت قدیم شهرستان دماوند متوجه یک بنای هشت ضلعی بر روی ارتفاعات طبیعی مشرف به شهر دماوند می شوید که همان برج شبلی است و در زمره ی یادگارهای قرون 4 و 5 هجری قمری قرار می گیرد. این برج آرامگاهی ابتدا به صورت ساده و هشت ضلعی ساخته شده و سپس با تزیینات آجر کاری، نمای آن به شیوه ی سلجوقی آراسته شده است. این اثر به شماره 920 و تاریخ 29/3/1351 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مجموعه تاریخی، مذهبی محله درویش

این مجموعه ارزشمند در محوطه ای محصور قرار دارد و شامل امامزادگان عبدالله و عبیدالله (ع)، مسجدی در ضلع شمال و تکیه ای در ضلع جنوب آن است.
برای دیدن مجموعه تاریخی، مذهبی محله درویش کافیست 550 متر از سمت شمال مسجد جامع دماوند دور شوید تا به آن برسید. قدیمی ترین بنای این مجموعه متعلق به امامزادگان عبدالله و عبیدالله (ع) است که متعلق به دوره ایلخانی بوده و مرتفع ترین برج آرامگاهی نواحی شرق استان تهران محسوب می شود. این برج با مصالحی از جنس آجر و ملاط گچ ساخته شده و نمای بیرونی آن به صورت پرده دار است که گنبدی دوپوش آن را در بر گرفته است. تزیینات بنا شامل گچ بری و کاشی کاری در نمای داخلی و خارجی است. مسجد کنونی واقع در ضلع شمال امامزاده متعلق به دوره قاجاریه، از مساجد ستون دار ولی بنای اصلی آن از دوران صفوی است. تکیه واقع در ضلع جنوب امامزاده که امروزه بنایی کاملا نوساز به شمار می رود در واقع با تخریب تکیه قدیمی برپا شده است. عمده شهرت تکیه محله درویش وجود یک علم فلزی در داخل آن است که منسوب به حضرت ابوالفضل (ع) بوده و بسیار مورد احترام مردم منطقه و مناطق هم جوار قرار دارد. از جذابیت های این مجموعه وجود برخی آثار هنری و تاریخی از جمله صندوق های چوبی با تزیینات منبت، کتیبه متعلق به امامزاده و اشیا مورد استفاده متعلق به تکیه قدیمی محله درویش است که هم اکنون در داخل تکیه فعلی به نمایش گذاشته شده است.

مسجد جامع دماوند

در مرکز بافت قدیم شهرستان دماوند در محله قاضی، مسجد جامع دماوند قرار گرفته که از قدیمی ترین مساجد تاریخی استان تهران، جاذبه های دیدنی دماوند و نخستین مساجد ساخته در قرن 5 هجری قمری است. تنها مناره مسجد در ضلع شمال شرقی واقع شده است. این مسجد تاکنون بارها مرمت شده، در هنگام ورود به این مسجد دو سنگ را می بینید که در یکی فرمان شاه عباس صفوی و دیگری تاریخ طاعون ثبت شده است. در قسمت شمال مسجد و در زیرزمین آن، شبستان زمستانه مسجد وجود دارد که متعلق به دوره صفوی است، به استناد شواهد معماری، مسجد جامع دماوند طی دوره های مختلف اسلامی از سلجوقی تا قاجاریه به تدریج شاهد افزودن اجزا و عناصری به خود بوده است. این بنای ارزشمند در سال 1314 شمسی با شماره 230 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزادگان عبدالله و خلیل الله (ع)

در مرکز شهرستان دماوند بنای عظیمی به صورت برج آرامگاهی ترک دار واقع شده که قدمتش به دوره ایلخانی بر می گردد. این آرامگاه با شالوده قلوه سنگ و ملات گچ و در ارتفاع بالاتر با آجرکاری بسیار زیبایی ساخته شده و در مجموع شاید به توان با توجه به وسعت زیادی که از نظر معماری در این بنا وجود دارد آن را در زمره بزرگ ترین امامزادگان حوزه شهرستان و جاذبه های دیدنی دماوند به شمار آورد. اهمیت و زیبایی این بنا سبب شده تا در دوران صفویه و قاجار نیز توجه خاصی به آن شود. به عنوان مثال در عصر صفویه صندوق چوبی منبت کاری شده و کتیبه داری را به احترام امامزاده بر روی آن نصب کرده اند و در دوره قاجاریه هم بنای دیگری را به همراه مسجد در ضلع شمالی آن احداث و به بنای اصلی ملحق کرده اند. این بنا در تاریخ 25/3/1351 به شماره 921 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

محوطه تاریخی ولیران

این محوطه تاریخی متعلق به دوره اشکانی و ساسانی است که در سال 1385 شمسی پس از شناسایی، مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت و نتیجه ی آن منجر به کشف گورستانی متعلق به دوره اشکانی و بقایای قلعه ای متعلق به دوره ساسانی شد. از نتایج مهم کاوش این محوطه، کشف ظروف سفالی و فلزی متعلق به دوره های اشکانی و ساسانی است که برخی نمونه های آن در دنیا بی نظیر است. این محوطه تاریخی به شماره 16118 و تاریخ 20/6/1385 درفهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع کیلان

شهر کیلان در 26 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان دماوند و در مسیر جاده دماوند به ایوانکی و گرمسار واقع شده است و قدمت بنای مسجد جامع آن به دوره ایلخانی باز می گردد. در این بنا 15 ستون قطور وجود دارد که بار سقف را تحمل می کنند و سرستون هایشان مکعب مستطیل چوبی است که روی آن را با گچ سفید کرده اند. این بنا در تاریخ 9/2/82 به شماره 8512 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بقعه سید گته میر، ملقب به میرمطهر

در 18 کیلومتری جنوب شرق شهرستان دماوند، شهر آبسرد واقع شده که بنای این بقعه در آن شهر قرار گرفته است. مکان دقیق بقعه سید گته میر بر روی تپه ای نه چندان بلند است که قبرستان قدیمی آبسرد آن جا قرار گرفته است. این بنای زیبا به صورت چلیپایی و شامل دو مستطیل متقاطع است که پس و پیش رفتگی های زوایای آن با گوشواره های تزیینی و گچ بری های فوق العاده تزیین یافته اند. بقعه دارای گنبد زیبایی نیز می باشد. این بقعه به شماره 8685 و تاریخ 10/3/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چشمه اعلاء

در سفر به دماوند نوشیدن جرعه ای آب گورا را هرگز فراموش نکنید. در دامنه ارتفاعات شمال غربی شهر دماوند در میان یکی از دره هایی که آبریز آن از غرب به شرق امتداد دارد چشمه ای است که سرمنشا حیات در این منطقه می باشد. آب معدنی این چشمه بسیار گوارا بوده و صفای خاصی به آن منطقه بخشیده است.

هتل آبعلی

در فاصله 45 کیلومتری جاده تهران- آمل (هراز) و در دامنه غربی ارتفاعات شرقی مشرف به شهر آبعلی در فاصله تقریبی 3 کیلومتری شرق امامزاده حمزه مبارک آباد و دامنه غربی ارتفاعاتی که پیست اسکی آبعلی بر فراز آن قرار دارد ساختمانی سه طبقه وجود دارد که هتل آبعلی نامیده می شود. از خصوصیات برجسته ی این بنا می توان به فضاها و طراحی معماری تزیینات داخلی و از مهم تر بستر محیطی زیبا و منحصر به فرد آن اشاره کرد. هر چند امکان بازدید از داخل این بنا فراهم نیست اما موقعیت استثنایی آن در کنار جاده هراز چشم تمام مسافران را به خود می خواند. این بنا به شماره 9482 و تاریخ 14/5/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

پل تاریخی نمیر

این پل در جبهه ی شرقی شهر رودهن واقع شده و ساکنین محلی آن را به نام پل زنجیر می شناسند. آثار دوره های سلجوقی و صفوی در مرمت های انجام شده دیده می شود. این پل در روزگار قدیم یکی از محورهای مهم ارتباطی منطقه بوده است. این پل به شماره 10416 و تاریخ 1/7/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده حمزه محله مبارک آباد شهر

در فاصله ی 30 کیلومتری جاده هراز (از سمت تهران) و در یکی از روستاهای دماوند به نام روستای مبارک آباد در کنار سه چنار کهنسال چهارصد ساله، امامزاده ای وجود دارد که به نام امامزاده حمزه مشهور است. فاصله این امامزاده تا کنار جاده چند متری بیشتر نیست. این اثر تاریخی در تاریخ 9/2/1382 به شماره 8513 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مبارک آباد از روستاهای دماوند است که دنیایی از زیبایی را درون خود جای داده.

پیست اسکی آبعلی

این پیست در 50 کیلومتری شهر تهران در کنار جاده هراز قرار گرفته و می توانید اوقات خوشی را در فصل زمستان با خانواده در این مجموعه ورزشی و تفریحی داشته باشید. امکاناتی چون آموزش اسکی، رستوران و چند پیست خصوصی در این مجموعه وجود دارد.

امامزاده عبدالله روستای آئینه ورزان

روستای آئینه ورزان از روستاهای دماوند است که سرزمینی عرفانی است. یادگارهای کهن تاریخ به خصوص اگر با فضایی معنوی در هم آمیخته شوند جذابیت ویژه ای دارند. امامزاده عبدالله روستای آئینه ورزان هم یکی از همین بناهای ارزشمند تاریخی است که به صورت آرامگاهی 8 ضلعی با گنبدی مخروطی ساخته شده. مصالح به کار رفته در این بنا از جنس قلوه سنگ و ملات گچ بوده و کاشی کاری های فیروزه ای داخل آن بسیار نفیس و چشم نوازند. آئینه ورزان از روستاهای دماوند است که محبوبیت زیادی در بین گردشگران دارد. بنای این امامزاده در تاریخ 30/1/1366 به شماره 1724 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

درخت کهنسال روستای چنار غرب

این درخت که بیش از 300 سال قدمت دارد نزد اهالی روستا محترم است. ایشان بر این اعتقادند که در زیر این درخت، دو نوجوان سید دفن شده اند. روستای چنار غرب از روستاهای دماوند است که بازدید از آن خالی از لطف نیست.

غار رودافشان

در ارتفاعات شمال شرقی مشرف به یکی از روستاهای دماوند، روستای رودافشان غاری است که دهانه ی آن 29 متر است. اگر خواستید قندیل ها، استالاکتیت ها و استالاگمیت های این غار زیبا را ببینید کافی است از طریق جاده خاکی روستا به طرف آن بروید. در ارتفاع 1945 متری از سطح دریا، غار در انتظار شماست. این غار به شماره 12213 و تاریخ 30/4/1384 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. روستاهای دماوند از زیباترین روستاهای استان تهران به شمار می آیند که در تابستان آب و هوایی دلنشین و مطلوب دارد. 

پل فردوسی

در کیلومتر 97 جاده تهران به فیروزکوه پلی سنگی است که 5 دهانه دارد. اگر به قسمت شمال غربی و جنوب شرقی این پل نگاه کنید کتیبه ای را خواهید دید که نام پل و سال احداث آن را نشان می دهند. مصالح این پل همانند سایر پل های آن دوره از جنس سنگ تراشه و سیمان است و از زیباترین جاذبه های دیدنی دماوند است. این پل به شماره 8687 و تاریخ 10/3/1382 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دریاچه تار

در شرق شهر دماوند و ارتفاع بالای 3230 متر از سطح دریا یکی از عجایب خلقت وجود دارد که همان دریاچه تار است. اگر می خواهید به این دریاچه بروید بهتر است حداقل یک روز را به آن اختصاص دهید تا از زیبایی های طبیعی آن هر چه بیشتر بهره ببرید. برای رسیدن به این دریاچه 2 راه وجود دارد. یا از طریق دماوند و مسیر دامداری هومند آبسرد که حدود 20 کیلومتر راه است یا از طریق راهی که در کیلومتر 98 جاده تهران- فیروزکوه به نام دلیچائی منشعب می شود و به فاصله 30 کیلومتر طی مسیر به دریاچه می رسید که در بین راه تماشای روستاهای دماوند خالی از لطف نیست. دریاچه تار از مشهورترین جاذبه های دیدنی دماوند است.

صنایع دستی شهرستان دماوند

دماوند با پیشینه غنی در زمینه نساجی سنتی، در رشته حوله بافی قابلیت های بسیاری داشته و به دلیل وجود باغات به خصوص باغات گردو در زمینه ی صنایع دستی چوبی نظیر منبت، معرق و حجم های چوبی نیز فعال است.