با طلوع ماه در شامگاه یکشنبه 12 آذر، ابرماه دیگری در سال 2017 رقم خواهد خورد. ماه به نزدیکترین وضعیت خود به زمین رسیده و درخشان‌ترین و بزرگترین حالت خود را به نمایش خواهد گذاشت. ابرماه یکشنبه 12 آذر یکی از دیدنی‌ترین پدیده‌ها خواهد بود.
ابر ماه زمانی اتفاق می‌افتد که ماه کامل به طور تقریبی با حضیض ماه همزمان باشد. حضیض (Perigee) به زمانی اطلاق می‌شود که ماه در مدار حرکتی‌اش در کمترین فاصله با زمین قرار داشته باشد. در چنین حالتی که اصطلاحا ابرماه خوانده می‌شود؛ ماه نسبت به شب‌های دیگر 14 درصد بزرگ‌تر و 30 درصد درخشان‌تر خواهد بود.
یکشنبه شب، 12 آذر، ساعت 19 و 17 دقیقه بدر کامل ماه را در آسمان شاهد خواهیم بود. این درحالی است که حضیض ماه در ساعت 12 و 12 دقیقه ظهر روز بعد، 13 آذر، رخ خواهد داد. در آن زمان در فاصله دقیق 357 هزار و 492 کیلومتری از زمین قرار خواهد داشت.
با وجود اینکه میانگین فاصله میان ماه و تنها قمر آن حدود 382 هزار و 900 کیلومتر برآورد می‌شود، اما بدلیل بیضوی بودن مدار حرکتی ماه به دور زمین، این عدد دائما در حال تغییر است. این عدد در روز 28 آذر (19 دسامبر) به بیشترین مقدار خود معادل 406 هزار و 603 کیلومتر خواهد رسید که اصطلاحا به آن اوج (Apogee) گفته می‌شود. اخلاف میان این دو عدد 48 هزار و 110 واحد است. اما تغییرات فاصله میان ماه تا زمین خیلی بیشتر از این حرف هاست.
بیشتر بخوانید: ابرماه چیست؟ حقیقتی علمی یا صرفا یک خطای دید
همانگونه که گفته شد، کمترین فاصله میان زمین و ماه را حضیض (Perigee) می‌گوییم. حضیضی که در روز یکشنبه 12 آذر ماه شاهد آن خواهیم بود، کمترین میزان فاصله ماه و زمین در سال جاری نیست. در 4 خرداد ماه، این فاصله کمترین مقدار ممکن در طول سال را به خود دید؛ 357 هزار و 208 کیلومتر. متاسفانه در آن زمان میان ماه کامل و حضیض ماه همزمانی صورت نگرفت؛ بنابراین پدیده ابرماه را شاهد نبودیم.
تفاوت میان اندازه و درخشندگی ماه در پدیده ابرماه و ماه کامل (بدر) متداول. (اعتبار: ناسا / آزمایشگاه پیشرانه جت)
همزمانی میان این دو اتفاق منجر به پدیده ابرماه می‌شود. ابرماه عمدتا سالی چند بار در آسمان شب دیده می‌شود؛ اما چرا در پایان هر ماه نمی‌توان ابرماه را مشاهده کرد؟
پدیده ابرماه به دلیل تغییر جهت‌گیری مدار ماه با حرکت زمین به دور خورشید، به صورت ماهیانه رخ نمی‌دهد. بنابراین محور نسبتا طولی مسیر بیضوی شکل ماه به دور زمین دائما تغییر جهت می‌دهد، پس همواره ماه کامل (بدر) با اوج و حضیض آن همزمان نخواهد بود.
ابرماه 12 آذر در ایران
بنابر اعلام وبسایت timeanddate.com، ماه کامل در ساعت 4 و 59 دقیقه (به وقت محلی) عصر روز 3 دسامبر، در نیویورک نمایان خواهد شد. همچنین غروب ماه در ساعت 7 و 50 دقیقه صبح روز بعد خواهد بود. در حالی که غروب خورشید در ساعت 4 و 28 دقیقه عصر روز 3 دسامبر خواهد کرد. با این تفاسیر، امکان مشاهده همزمان ماه کامل و خورشید، حداقل در نیویورک مهیا نخواهد بود.
اما رصدگران و مشتاقان آسمان در ایران نیز می‌توانند این پدیده را مشاهده کنند. مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، پیرامون ابرماه یکشنبه 12 آذر در مصاحبه‌ای با ایرنا گفته است:
ساعت 19:17 دقیقه یکشنبه، ماه به وضعیت بدر یا ماه کامل می‌رسد و در فاصله 357 هزار و 987 کیلومتری زمین قرار می گیرد؛ ماه بدر آذر به نام «ماه سرد» مشهور است و این ابر ماه اولین ابرماه از سه ابرماه سال جاری است. با توجه به اینکه مدار ماه بیضی بوده و دو نقطه کمترین و بیشترین فاصله با زمین بر روی این مدار وجود دارد، در کمترین فاصله بیش از 356 هزار کیلومتر و در بیشترین فاصله 406 هزار کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت.
عتیقی تقارن میان ماه کامل و خورشید -اتفاقی که در آسمان نیویورک رخ نخواهد داد- را در افق شرق روز 12 آذر تایید کرده و افزود:
ماه کامل یکشنبه 12 آذر تقریبا مقارن با غروب خورشید در روز یکشنبه از افق شرق طلوع خواهد کرد و تا بامداد روز دوشنبه و زمان تقریبی لحظه طلوع خورشید در آسمان حضور داشته و در بامداد دوشنبه در افق غربی غروب می کند.
نکته شایان توجه اینجاست که بهترین مناطق برای مشاهده همزمان ماه کامل و خورشید، در پایین خط استوا قرار دارند. مناطقی مانند ویلینگتون و نیوزلند. در این مناطق، ماه کامل در 4 و 46 دقیقه صبح روز 4 دسامبر در آسمان ظاهر می‌شود و تا 6 و 10 دقیقه صبح ادامه خواهد داشت؛ یعنی نیم ساعت پس از طلوع خورشید در ساعت 5 و 41 دقیقه صبح.
نمایی شماتیک برای فهم بهتر حضیض (Perigee) و اوج (Apogee) ماه. (اعتبار: ناسا / آزمایشگاه پیشرانه جت)
ماه کامل را می‌توان در صورت فلکی گاو (Taurus) جستجو کرد. با وجود اینکه ماه کامل در روز یکشنبه 12 آذر در بهینه‌ترین حالت برای رصد قرار دارد، اما امکان مشاهده آن در شب قبل و بعد نیز وجود دارد.
همنشینی ماه با دلبران !
این همنشینی به صورت عبور ماه از مقابل ستاره دبران یا دلبران (Aldebaran) تعریف می‌شود. این رویداد برای ساکنان آلاسکا و شمال کانادا، شرق روسیه و قزاقستان، بخشی‌های زیادی از چین و جنوب بنگلادش قابل مشاهده خواهد بود.
در ایالات متحده، ساکنین ایالت واشنگتن می‌توانند شاهد این پدیده باشند. به عنوان مثال مردم سیاتل از ساعت 6 و 9 دقیقه تا 6 و 46 دقیقه به وقت محلی، می‌توانند شاهد عبور ماه از مقابل ستاره دبران باشند. این در حالی است که رصدگران شهر‌های بویز و آیداهو امکان مشاهده پایان ماجرا (مشاهده مجدد دبران از ورای ماه) را ندارند؛ چرا که خورشید در آن هنگام طلوع خواهد رد.
همچنین ساکنین پکن بهتر از سایر آسیایی‌ها می‌توانند از ساعت 7 و 54 تا 8 و 37 دقیقه صبح به تماشای اختفای ستاره دبران بنشینند. همچنین آن‌ها می‌توانند دیرتر از سایر رصدگران از خواب برخیزند.
طبق گفته عتیقی، ابرماه 12 آذر تنها رویداد آسمان شب در آن روز نیست. همنشینی ستاره دلبران (چشم گاو) با ما نیز از دیگر پدپده‌های زیبای این شب خواهد بود. عتیقی می‌گوید:
این ستاره ساعت 16:30 دقیقه روز یکشنبه حدود یک درجه جنوب ماه کامل خواهد بود، اما متاسفانه نور زیاد ماه عامل مزاحمی برای مشاهده این ستاره در کنار قمر زمین خواهد بود.
بیشتر بخوانید:
.
منبع: Space
